Του Κόλμερ Κωνσταντίνου
Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ τοῦ πολιτισμοῦ ὑπῆρξε βασικός ἄξονας τοῦ Διαφωτισμοῦ.
Ἡ ἐθνική Ἑλληνική Ἐπανάσταση τοῦ 1821 δέν παρέκβει τόν κανόνα αὐτόν. Ἐπηρεάστηκε μέν ἀπό τόν εὐρωπαϊκό διαφωτισμό ἀλλ’ ἔγινε δίαυλος γιά τήν διάδοση στήν «περιοχή». Οἱ Βαλκανικές χῶρες, οἱ Μεσογειακές, ἡ Αἴγυπτος, τό Ἰσραήλ –ἀκόμη κι ἡ Τουρκία τό 1923– παραδειγματίσθηκαν ἀπό τήν ἀνάδυση τῆς Ἑλλάδος ἀπ’ τίς στάχτες τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος της.
Ἕλληνες συγγραφείς τοῦ 18ου αἰῶνος δέν ἐγκλωβίστηκαν στά νάματα τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης. Στήν ἀνθρωπογεωγραφία τῆς πατρίδας των προτάσσονται ὄχι μόνο οἱ ἡρωισμοί κι αὐτοθυσίες γιά τήν ἀπόκτηση τῆς Ἐλευθερίας, ἀλλά κι ἡ κοινωνική πρόοδος τοῦ γένους ὕστερα ἀπό 400 χρόνια τουρκικῆς σκλαβιᾶς.
Ἡ προώθηση τῆς δημιουργικότητας καί ἡ ἐμφάνιση ἀντιπαραθέσεων βεβαίως δέν ἔλειψαν στό διάστημα αὐτό, ἀλλά δέν σταμάτησαν τήν πρόοδο.
Τό 1821 ἔγινε ἔτσι παράδειγμα πρός μίμησιν: «Ἀφοῦ οἱ Ἕλληνες τό κατόρθωσαν, ἔστω μέ τήν βοήθεια φιλελλήνων καί ξένων συμφερόντων, νά φτιάξουν σύγχρονο κράτος, γιατί νά μήν τό ἐπιτύχομε κι ἐμεῖς», εἶπαν διάφοροι λαοί τῆς Βαλκανικῆς, τῆς Ἐγγύς Ἀνατολῆς, τῆς βόρειας Ἀφρικῆς –ἀκόμη κι αὐτοί οἱ ἀπολίτιστοι Ὀθωμανοί πού ἔγιναν Τοῦρκοι.
Ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ἐλευθερίας τῆς νεώτερης Ἑλλάδας βγῆκε στό φῶς τῆς ἡμέρας ὁ πολιτισμός τοῦ παρελθόντος. Χάρη στόν Σλήμαν ἀρχικά ἀπεκαλύφθη ὅτι ὁ Τρωικός πόλεμος δέν ἦταν ποιητική μυθοπλασία κι οἱ Μυκῆνες σωρός κυκλώπειων τειχῶν ἀλλά ὀργανωμένη κοινωνία. Ἐξ αἰτίας τῆς ἐμμονῆς τοῦ Ἔβανς ἀπεδείχθη ὅτι ὁ Κρητικός πολιτισμός ὑπῆρξε κορυφή τῶν ἀρχαίων Μεσογειακῶν κοινωνιῶν.
Ἀργότερα ὁ Μαρινᾶτος προσέθεσε τόν Θηραϊκό πολιτισμό κι ὁ Ἀνδρόνικος τῶν Μακεδόνων βασιλέων. Ἡ Ἀθήνα ἔγινε ἡ ἀρχαιότερη πρωτεύουσα στῆς Εὐρώπης μέ τήν κατασκευή τοῦ Μετρό.
Μέ τήν ἔλευση τοῦ βασιλιᾶ Ὄθωνα στήν Ἑλλάδα ἀπό τήν Βαυαρία, ἀναπτύχθηκε ὁ νεοελληνικός κλασσικισμός πού παραδειγμάτισε πολλές κατασκευές δημοσίων κτηρίων στήν Ἀμερική, βόρεια καί νότια καί στήν ἀνατολική Εὐρώπη. ΄Έλληνες πολιτικοί, ὅπως ὁ Γεώργιος Μαυροκορδᾶτος, Ἰωάννης Κωλέττης, Χαρίλαος Τρικούπης, γνήσια τέκνα τοῦ μεγαλυτέρου πολιτικοῦ νοῦ τῆς Εὐρώπης, τοῦ Γάλλου Μοντεσκιέ, υἱοθέτησαν καί διέδωσαν, στήν «ἐνδιάμεση περιοχή» τῆς Εὐρασίας, τά ἀνθρώπινα δικαιώματα καί τήν διάκριση τῶν ἐξουσιῶν, σέ τρεῖς ἀνεξάρτητες κρατικές λειτουργίες τοῦ νομοθετική, δικαστική καί ἐκτελεστική (ἔστω κι ἄν νοθεύεται τελευταίως στήν Ἑλλάδα καί Τουρκία.)
Ὁ ἐθνικός ἔλεγχος τῆς Ἑλληνικῆς Ἐκκλησίας ἀπέφυγε τήν διαφθορά ἄλλων θρησκευτικῶν δογμάτων. Ἡ ἐγκατάλειψη τοῦ προφητικοῦ χιλιασμοῦ ἀπ’ τούς ὀρθόδοξους ἱερεῖς διάψευσε τήν Ρωσσική προσδοκία γιά πολλούς λαούς πέραν τῶν Βαλκανίων (Βαλτικῆς, Οὐκρανίας, Ἀφρικῆς).
Οἱ ἀλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις στήν Ἑλλάδα (ἀπ’ τό 1844 ἕως τό 1944) κατάφεραν νά ματαίωσαν τήν ἐπαναστατική ὑμνολογία καί ἐμπέδωσαν τό κράτος Δικαίου.
Ἡ Ἑλλάδα ἔγινε τό 1945 ἱδρυτικό κράτος-μέλος τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν, τό 1949 τῆς Βορειοατλαντικῆς συμμαχίας, τό 1981 τῆς Εὐρωπαϊκῆς Οἰκονομικῆς Κοινότητος καί τό 2001 τῆς Εὐρωζώνης.
Κανένα ἄλλο, ὀλιγάριθμο ἔθνος δέν πέτυχε τόσα πολλά μέσα σέ 200 χρόνια ἐλευθέρου βίου, πού προσέφεραν οἱ λαϊκοί ἀγῶνες τῆς Μεγάλης Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821. Τούς ἀκολούθησαν ἀργότερα ἄλλοι λαοί τῆς ἐνδιάμεσης περιοχῆς τῆς Εὐρασίας (ΜακΚίντερ) στήν προσπάθεια γιά κοινωνική καί πολιτιστική ἀλλαγή.
