Του Παντελή Σαββίδη
Η αναταραχή στην Τουρκία διχάζει τους Έλληνες. Ορισμένοι βλέπουν με ικανοποίηση μια εσωτερική σύγκρουση ευελπιστώντας, με μια μεταφυσική διάθεση, σε ένα απροσδιόριστο θετικό αποτέλεσμα και άλλοι ανησυχούν μήπως η εσωτερική κρίση εξαχθεί με προκλητικές ενέργειες σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Το πεδίο είναι ρευστό και οτιδήποτε προκλητικό εκδηλωθεί δεν υπάρχουν δυνάμεις να παρέμβουν με αποφασιστικότητα προς την Άγκυρα. Ό,τι κάνει η Ελλάδα θα το κάνει μόνη της.
Η Ευρώπη δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και οι ΗΠΑ αδιαφορούν παντελώς. Ίσως δεν ενδιαφέρονται καν για το ΝΑΤΟ αν και ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν πως δεν θα το εγκαταλείψουν. Τίποτε δεν είναι σίγουρο όπως απέδειξε και η διαρροή μιας απόρρητης συνομιλίας της αμερικανικής ηγεσίας. Η απαξία της προς την Ευρώπη είναι αδιανόητα εντυπωσιακή.
Η ευρωπαϊκή φοβική στάση απέναντι στην τουρκική ηγεσία και η αμερικανική ενθάρρυνση στον Ερντογάν οδηγούν στην εκτίμηση ότι ο τούρκος πρόεδρος θα ελέγξει τις εξελίξεις. Έχει αναπτυχθεί, όμως, μια ασυνήθιστη δυναμική στην τουρκική κοινωνία, έχει αλλάξει η σύνθεσή της τα είκοσι χρόνια διακυβέρνησης του Ερντογάν που οποιαδήποτε βεβαιότητα είναι επισφαλής. Ούτε και τα ανοικτά μέτωπα που έχει η Άγκυρα είναι ευκόλως διαχειρήσιμα.
Η Ευρώπη θεωρεί την Ρωσία ως εχθρό και επιδιώκει να διαμορφώσει την νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας της με βάση αυτήν την υποτιθέμενη απειλή αλλά στον προηγούμενο αιώνα ήταν ευρωπαϊκές δυνάμεις που επιτέθηκαν κατά της Ρωσίας στην πρώτη περίπτωση και της Σοβιετικής Ένωσης στην δεύτερη και έφεραν τον κόκκινο στρατό στο κέντρο του Βερολίνου.
Αυτά θα είχε υπόψη του ο Ρούσβελτ όταν προς το τέλος του Β’ΠΠ ο νέος στόχος του έγινε η περιθωριοποίηση της Ευρώπης, την οποία εκλάμβανε ως τον κυριότερο παράγοντα αποσταθεροποίησης του, τότε, κόσμου.
Ο όρος Ψυχρός Πόλεμος, του οποίου οι ρίζες εντοπίζονται βαθιά στη διαμάχη μεταξύ της μεσαιωνικής χριστιανοσύνης και του ισλάμ, επινοήθηκε εκ νέου από τον Ουώλτερ Λίπμαν λίγο μετά το τέλος του Β! Π.Π. και χρησιμοποιήθηκε ευρέως για να καλύψει ιδεολογικά τον καθοδηγούμενο από τις ΗΠΑ νέο διεθνισμό. Η φιλελεύθερη δημοκρατία και το alter ego της, ο κομμουνισμός, κινητοποίησαν τεράστιους μηχανισμούς καταπίεσης και ηγεμόνευσης που άγγιξαν όλες τις πτυχές της κοινωνίας και διαμόρφωσαν τον πολιτικό λόγο για δεκαετίες.
ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση διαμόρφωσαν τις σταθερές, ερήμην της Ευρώπης, ενός κόσμου που διατηρήθηκε ως το 1990.
Η μεταβατική περίοδος από το 1990 ως τον σύγχρονο πόλεμο στην Ουκρανία λήγει με την Ουάσιγκτον και τη Μόσχα να διαμορφώνουν, και πάλι ερήμην της Ευρώπης, τις νέες σταθερές. Την περιφρόνηση που δείχνει σήμερα ο Τράμπ προς την Ευρώπη την εκδήλωσε η αμερικανική ηγεσία και μετά την λήξη του Β’ΠΠ. Δεν πρωτοτυπεί ο Τράμπ. Είναι μια συνήθης πρακτική ισχυρών δυνάμεων που μικρές και κατακερματισμένες χώρες, όπως οι ευρωπαϊκές δεν τις λαμβάνουν υπόψη.
Το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα δεν προχώρησε όσο υπήρχε χρόνος και σήμερα η Ευρώπη, ενωμένη τυπικά αλλά κατακερματισμένη ουσιαστικά, αναζητά σανίδα σωτηρίας σε μια χώρα, την Τουρκία, απέναντι στην οποία ετεροπροσδιορίσθηκε αρκετές φορές στην μακρά ιστορία της.
Οποιαδήποτε προσπάθεια διαμόρφωσης ευρωπαϊκής συνείδησης στάθηκε αδύνατη ως προς τον αυτοπροσδιορισμός της. Δεν βρέθηκε, δηλαδή, κοινός τόπος του τι είναι Ευρώπη. Άλλοτε η αναφορά γινόταν ως προς τον χριστιανισμό, άλλοτε ως προς την Δύση. Πάντοτε, όμως, και αυτό ήταν ευκολότερο, η Ευρώπη ετεροπροσδιοριζόταν. Και σίγουρα ετεροπροσδιορίσθηκε ως προς το ισλάμ και την Τουρκία συγκεκριμένα.
Αυτά, όμως, ιστορικά. Σήμερα δεν είναι σίγουρο ότι οι δυνάμεις που την καθοδηγούν αποδέχονται έναν τέτοιο ετεροπροσδιορισμό. Για αυτοπροσδιορισμό ας μην γίνεται λόγος.
Ενώ η Αμερική μπορεί να ανιχνευθεί ως τρόπος ζωής, η Ευρώπη δεν μπορεί.
Για τον Τζώρτζ Στάϊνερ η ευρωπαϊκή ταυτότητα θα μπορούσε να διακριθεί μέσα από το θεσμό των café. Προσδιορίζουν έναν ιστορικό χώρο που εκτείνεται περίπου από τη δυτική Πορτογαλία ως τη νοητή γραμμή που ενώνει την Αγία Πετρούπολη με το Κίεβο και την Οδησσό αλλά που σίγουρα αποκλείει τη Μόσχα.
Τα καφέ συνιστούν τόπους για κρυφές συναντήσεις και συνομωσίες, για διανοητικές συζητήσεις αλλά και για κουτσομπολιά
Ο θεσμός των café, όμως, είναι αραβικός και εντοπίζεται σε όλες τις πόλεις της βόρειας Αφρικής, από την Ταγγέρη ως την Αλεξάνδρεια και μπορεί όντως να είναι άγνωστος στη Μόσχα, όμως είναι απών και από την καθημερινή κουλτούρα των Βρετανικών Νήσων.
Για τον Χάιντεγκερ η ευρωπαϊκή κουλτούρα εντοπίζεται στη φιλοσοφική παράδοση της μεταφυσικής σκέψης που εγκαινίασε ο Πλάτων.
Είτε η μια, είτε η άλλη Ευρώπη δεν έχει διαμορφώσει μια συλλογική ταυτότητα και σήμερα, κινδυνεύει να απωλέσει και τα λίγα χαρακτηριστικά στοιχεία που την διέκριναν.
Η σιωπή της είναι εκκωφαντική σε ό,τι αφορά την καταπάτηση των ανθρωπίνων και ατομικών δικαιωμάτων στην Τουρκία, στην απουσία κράτους δικαίου, ακόμη και μεταξύ μελών της, στα εγκλήματα που διαπράττονται αυτήν την στιγμή στη Συρία.
Ο βρετανός πρωθυπουργός Κίρ Στάρμερ την ωθεί σε έναν πόλεμο στην Ουκρανία ώστε μετά την λήξη του να καθίσει για την διανομή και η χώρα του που αυτήν την στιγμή είναι απούσα από οτιδήποτε σοβαρό μπορεί να επηρεάσει την ήπειρο. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν αναζητώντας, επίσης, παλαιά μεγαλεία, θέλει να την υπαγάγει υπό την πυρηνική του ομπρέλα, με το αζημίωτο βέβαια, ο Γερμανός Καγκελάριος αναζητά νέα μεγαλεία στην αναβίωση του γερμανικού μιλιταρισμού ο οποίος τον 20ο αιώνα οδήγησε την ήπειρο σε δύο αιματηρούς πολέμους.
Σε αυτήν τους την στόχευση θεωρούν εχθρό την Ρωσία και φιλική δύναμη, με την οποία μπορούν να συνεργαστούν, την Τουρκία!
Θα είναι μια τραγική εξέλιξη μιας Ευρώπης που δεν γνωρίζει από που να πιαστεί και μεταλλάσσει τα χαρακτηριστικά της.
Αυτή η Ευρώπη των φοβικών και ιδεοληπτικών ηγεσιών της θα είναι επικίνδυνη, πρωτίστως, για τους λαούς της.
Είναι η Ευρώπη που συνιστά στους πολίτες της να έχουν προμήθειες επιβίωσης για 72 ώρες επειδή οι πυλώνες της ΕΕ της ειρήνης και της σταθερότητας δεν είναι πλέον εγγυημένοι.
Το ευρωπαϊκό πείραμα αν δεν απέτυχε, δεν πάει καλά.
