Από την Μαρία Αντωνογιαννάκη
Αναγκαία προσαρμογή ή κοινωνική επιβάρυνση; Ποιες οι εναλλακτικές λύσεις;
Επί τάπητος αναμένεται να τεθεί κάπου στα τέλη του 2026, αν όχι έως τις αρχές του 2027, η αύξηση των ηλικιακών ορίων για τη συνταξιοδότηση, λόγω της σταδιακής ανόδου του προσδόκιμου ζωής.
Η αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα στις σύγχρονες κοινωνίες. Με το προσδόκιμο ζωής να αυξάνεται σταθερά, πολλές κυβερνήσεις θεωρούν αναγκαία την προσαρμογή των συνταξιοδοτικών συστημάτων, ώστε να διατηρηθεί η βιωσιμότητά τους. Ωστόσο, η αλλαγή αυτή συχνά συνοδεύεται από αντιδράσεις, καθώς επηρεάζει άμεσα την ποιότητα ζωής των εργαζομένων, τις συνθήκες εργασίας και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών πόρων.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η αλλαγή, όπως λέγεται, δε θα εφαρμοστεί άμεσα, αλλά θα υπάρχει μεταβατική περίοδος. Για παράδειγμα, αν η αύξηση των ηλικιακών ορίων είναι έξι μήνες, τότε αυτή θα κατανέμεται σταδιακά μέσα στην τριετία, με δύο μήνες προσαύξηση κάθε έτος, ώστε να μην αιφνιδιάσει η αλλαγή τους ασφαλισμένους. Η διαδικασία βασίζεται στη μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής, η οποία δημοσιεύεται κάθε τρία χρόνια και καταγράφει τις αλλαγές στον πληθυσμό και τις οικονομικές συνθήκες του ασφαλιστικού συστήματος. Τα δεδομένα δείχνουν ανοδική τάση στο προσδόκιμο ζωής, στοιχείο που ενισχύει την πιθανότητα αύξησης των ορίων συνταξιοδότησης.
Τα δημογραφικά δεδομένα των περισσότερων ανεπτυγμένων χωρών καταδεικνύουν μια σημαντική αύξηση στο προσδόκιμο ζωής, γεγονός που συνεπάγεται μεγαλύτερη διάρκεια συνταξιοδοτικής κάλυψης. Για παράδειγμα, σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά 5-10 χρόνια τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ το ποσοστό των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών αυξάνεται δραματικά. Αυτό δημιουργεί μια ανισορροπία μεταξύ εργαζόμενων και συνταξιούχων, ασκώντας τεράστια πίεση στα συνταξιοδοτικά ταμεία.
Η προσαρμογή των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης στις νέες δημογραφικές πραγματικότητες προβάλλεται ως λύση για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Όμως, η εφαρμογή αυτής της πολιτικής εγείρει ερωτήματα σχετικά με την κοινωνική δικαιοσύνη, την επαγγελματική εξουθένωση και την ικανότητα των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων να παραμένουν παραγωγικοί.
Η αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης συνδέεται με οικονομικές προκλήσεις, τόσο σε προσωπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Από τη μία πλευρά, η παράταση του εργασιακού βίου μπορεί να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, διατηρώντας περισσότερα άτομα στην αγορά εργασίας και μειώνοντας το βάρος των συντάξεων στον κρατικό προϋπολογισμό. Από την άλλη, όμως, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της ανεργίας μεταξύ των νεότερων γενεών, που δυσκολεύονται να εισέλθουν στην αγορά εργασίας.
Παράλληλα, η παράταση της επαγγελματικής ζωής μπορεί να επηρεάσει την υγεία και την ευημερία των εργαζομένων. Ειδικά σε απαιτητικά επαγγέλματα, όπως αυτά που περιλαμβάνουν χειρωνακτική εργασία ή υψηλά επίπεδα άγχους, η παράταση της εργασιακής πορείας μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα προβλήματα υγείας, μειώνοντας την ποιότητα ζωής των εργαζομένων κατά τη συνταξιοδότηση.
Εναλλακτικές λύσεις
Αντί της άμεσης αύξησης των ηλικιακών ορίων, θα μπορούσαν να εξεταστούν εναλλακτικές πολιτικές, που να εξισορροπούν τα οικονομικά οφέλη με την κοινωνική δικαιοσύνη. Για παράδειγμα: Ευέλικτη συνταξιοδότηση και δυνατότητα σταδιακής αποχώρησης από την εργασία. Ενίσχυση της παραγωγικότητας μέσω της τεχνολογίας. Ενίσχυση της εκπαίδευσης και της επανειδίκευσης, καθώς οι μεγαλύτεροι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να αποκτήσουν νέες δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να εργάζονται σε λιγότερο απαιτητικούς ρόλους, βελτιώνοντας την προσαρμοστικότητά τους στην αγορά εργασίας.
Όπως και να έχει πάντως, η αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης αποτελεί μια αναπόφευκτη προσαρμογή σε έναν κόσμο όπου το προσδόκιμο ζωής συνεχώς αυξάνεται… Ωστόσο, η εφαρμογή της πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα που προστατεύουν τους εργαζόμενους και διασφαλίζουν ότι η αλλαγή αυτή δε θα επιφέρει περισσότερα προβλήματα απ’ όσα επιδιώκει να λύσει. Οι κυβερνήσεις και οι κοινωνικοί φορείς καλούνται να αναζητήσουν ισορροπημένες λύσεις, ώστε να διασφαλιστεί ένα δίκαιο και βιώσιμο συνταξιοδοτικό σύστημα για τις μελλοντικές γενιές.
