Κατά τ ‘άλλα η κυβέρνηση Μητσοτάκη πανηγυρίζει για την… συνεχιζόμενη ανάπτυξη στη χώρα μας
Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός παραμένουν οδυνηρές πραγματικότητες για ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού στην Ελλάδα, με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2024 να αποτυπώνουν με ανησυχητική ακρίβεια το μέγεθος του προβλήματος. Είναι χαρακτηριστικό πως πάνω από ένας στους τέσσερις πολίτες βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Πίσω από τους αριθμούς, ξεδιπλώνεται ένα πλέγμα κοινωνικών ανισοτήτων που επηρεάζει ευάλωτες ομάδες, γεωγραφικές περιοχές, μορφωτικά και επαγγελματικά στρώματα, αποκαλύπτοντας την ανάγκη για ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας και για στοχευμένες πολιτικές αντιμετώπισης της φτώχειας.
Το 2024, το 26,9% του πληθυσμού της Ελλάδας (ή 2.740.051 άτομα) βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, αυξημένο κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το 2023 (26,1%). Τα στοιχεία προέρχονται από την Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών της ΕΛΣΤΑΤ και ο δείκτης αυτός υπολογίζεται από τη σύνθεση τριών παραμέτρων: τον κίνδυνο φτώχειας, την υλική και κοινωνική στέρηση και τη χαμηλή ένταση εργασίας.
Η αύξηση του συνολικού ποσοστού οφείλεται κυρίως στην άνοδο του κινδύνου φτώχειας, ο οποίος διαμορφώνεται σε 19,6% (από 18,9% το 2023), καθώς και στην αύξηση του ποσοστού υλικής και κοινωνικής στέρησης, που ανέρχεται σε 14% (από 13,5%). Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού παραμένει υψηλός για τα παιδιά ηλικίας έως 17 ετών, αν και με μικρή μείωση – από 28,1% σε 27,9%.
Γεωγραφική κατανομή και ετήσιο εισόδημα
Γεωγραφικά, οι περιοχές της Αττικής και των Νήσων Αιγαίου & Κρήτης εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά από τον εθνικό μέσο όρο, ενώ στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα τα ποσοστά είναι υψηλότερα.
Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα ποσοστά για μονογονεϊκά νοικοκυριά: 43,7% των νοικοκυριών με έναν ενήλικα και τουλάχιστον ένα εξαρτώμενο παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Το αντίστοιχο ποσοστό για όλα τα νοικοκυριά με εξαρτώμενα παιδιά είναι 28,9%, ενώ για νοικοκυριά χωρίς εξαρτώμενα παιδιά είναι 20,6%.
Ανάλογα με το καθεστώς κατοικίας, το 22% όσων ζουν σε ιδιόκτητη κατοικία με οικονομικές υποχρεώσεις βρίσκονται σε κίνδυνο, 24,6% όσων ζουν σε ιδιόκτητη χωρίς υποχρεώσεις και 32,2% όσων διαμένουν σε ενοικιασμένη κατοικία.
Το κατώφλι της φτώχειας ορίστηκε για το 2024 στα 6.510 ευρώ ετησίως για μονοπρόσωπο νοικοκυριό και στα 13.671 ευρώ για οικογένεια με δύο ενήλικες και δύο παιδιά κάτω των 14 ετών. Το κατώφλι αυτό αντιστοιχεί στο 60% του διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος (10.850 ευρώ). Το μέσο ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών φτάνει τα 20.103 ευρώ.
Μετά τις κοινωνικές μεταβιβάσεις, ο κίνδυνος φτώχειας ανέρχεται σε 19,6%, σημειώνοντας άνοδο κατά 0,7 μονάδες από το 2023. Αυτό αντιστοιχεί σε 842.421 νοικοκυριά και 1.996.833 άτομα σε σύνολο 4.298.067 νοικοκυριών και 10.187.923 ατόμων.
Για τα παιδιά (0-17 ετών), ο κίνδυνος φτώχειας μετά τις μεταβιβάσεις είναι στο 22,4% (από 21,8%), για την ομάδα 18-64 στο 19,1% (από 18,6%) και για την ομάδα 65+ στο 18,8% (από 17,6%).
Η εκπαίδευση
Η εκπαίδευση παίζει καθοριστικό ρόλο: 28,2% όσων έχουν χαμηλό μορφωτικό επίπεδο είναι σε κίνδυνο φτώχειας, έναντι 19,1% των αποφοίτων δευτεροβάθμιας/μεταδευτεροβάθμιας και μόλις 7,1% των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Οι εργαζόμενοι ηλικίας 18+ παρουσιάζουν χαμηλότερο κίνδυνο φτώχειας (10,5%), αν και σημειώνεται αύξηση κατά 0,6 μονάδες. Οι γυναίκες εργαζόμενες εμφανίζουν ελαφρά μείωση (7,3%), ενώ οι άνδρες αύξηση (12,9%).
Οι άνεργοι είναι η πιο ευάλωτη ομάδα, με ποσοστό 49,2% – 61% για τους άνδρες και 40,7% για τις γυναίκες. Οι οικονομικά μη ενεργοί (πλην συνταξιούχων) βρίσκονται επίσης σε υψηλό κίνδυνο, στο 31,9%.
Εργαζόμενοι με πλήρη απασχόληση έχουν κίνδυνο φτώχειας 9,8%, ενώ οι μερικώς απασχολούμενοι 20,6%.
Το ποσοστό κινδύνου φτώχειας χωρίς καμία κοινωνική μεταβίβαση αγγίζει το 45%. Με τις συντάξεις μόνο, πέφτει στο 23,5%. Η συνεισφορά των επιδομάτων μειώνει το ποσοστό κατά 3,9 μονάδες και των συντάξεων κατά 21,5. Συνολικά, οι κοινωνικές μεταβιβάσεις μειώνουν το ποσοστό κατά 25,4 μονάδες.
Τέλος, το 13,3% των νοικοκυριών δήλωσε αύξηση εισοδήματος τους τελευταίους 12 μήνες, το 10,2% μείωση και το 76,6% καμία μεταβολή. Το μέσο ισοδύναμο ατομικό διαθέσιμο εισόδημα φτάνει στα 12.391 ευρώ, αυξημένο κατά 7,3%. Η κύρια πηγή εισοδήματος για το 2024 είναι η εργασία (70,6%) και ακολουθούν οι συντάξεις (23,4%).
Η αύξηση του κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην Ελλάδα αποτελεί σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που απαιτεί άμεση και αποτελεσματική παρέμβαση από την πολιτεία. Παρά τογεγονός ότι οι κοινωνικές μεταβιβάσεις και οι συντάξεις συμβάλλουν στη μείωση της φτώχειας, τα ποσοστά παραμένουν υψηλά, με ιδιαίτερη επίπτωση σε ευάλωτες ομάδες όπως τα παιδιά, οι άνεργοι και οι ηλικιωμένοι. Τα δεδομένα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη για μια κοινωνία με ισχυρότερο δίχτυ ασφαλείας, καθώς και για την ενίσχυση πολιτικών που προάγουν την κοινωνική ένταξη και την επαγγελματική αποκατάσταση. Ο κοινωνικός αποκλεισμός, ως φαινόμενο, δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο στην αναδιανομή πόρων, αλλά απαιτεί ριζικές μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς της κοινωνικής πολιτικής, με στόχο την εξάλειψη των ανισοτήτων και την ενίσχυση των ευκαιριών για όλους τους πολίτες.
