Μετά τους χάρτες, τι; – Πρόταση του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου – Τα νέα δεδομένα στο Αιγαίο μετά τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό!
Κάποιοι μπορεί να επανηγύρισαν με την ανακοίνωση του χωροταξικού σχεδιασμού των ελληνικών θαλασσών. Στην πραγματικότητα όμως η ενέργεια στην οποία προέβησαν τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Εξωτερικών, προκειμένου να ανταποκριθούν σε ευρωπαϊκή οδηγία, συνιστά οπισθοδρόμηση ως προς την διασφάλιση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.
- Του Ευθ. Π. Πέτρου, εφημερίδα «Εστία της Κυριακής»
Το μείζον πρόβλημα με τον Χάρτη Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού έγκειται στο ότι ρητώς ορίζει -ως μη όφειλε- ότι δεν προβαίνουμε σε ανακήρυξη Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Και όμως κατά την Σύμβαση του Montego Bay του 1982 (Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ) -που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1995 και ισχύει και έναντι της Τουρκίας μέσω γενικώς παραδεδεγμένων κανόνων του Διεθνούς Δικαίου- η ανακήρυξις Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μπορεί να γίνει οποτεδήποτε και μονομερώς, οριστικοποιείται δε απλώς με την κάθε μεταγενέστερη οριοθέτηση, όταν οι συνθήκες με το άλλο κράτος το επιτρέψουν.
Μάλιστα, ουσιαστικώς η Ελλάς έχει προβεί σε ανακήρυξη Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με τον ν.4001/2011 (νόμος Μανιάτη). Όμως ουδέποτε έως σήμερα έχουμε ολοκληρώσει και ενεργοποιήσει τις ρυθμίσεις αυτές. Αυτό, ήτοι η ολοκλήρωσις και ενεργοποίησις του ν. 4001/2001, έπρεπε να γίνει ήδη από το 2019, όπως είχε υπογραμμίσει ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο κ. Προκόπης Παυλόπουλος, μετά το «τουρκολιβυκό μνημόνιο». Τα ίδια έχει επαναλάβει ο κ. Παυλόπουλος και προσφάτως, στις 12.12.2024 (συνέντευξις στο συνέδριο του Βήματος στον Άγγελο Κωβαίο), στις 2012.2024 (ομιλία στο συνέδριο της Μητροπόλεως Μεσσηνίας), στις 10.1.2025 (συνέντευξις στον RealFM σε Τέρενς Κουίκ και Ρίτσα Μπιζόγλη).
Τονίζει περαιτέρω ο κ. Παυλόπουλος: «Επομένως είναι μεγάλη οπισθοδρόμηση το ότι ο Χάρτης Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού ορίζει πως δεν προβαίνουμε και σε ανακήρυξη Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Επομένως οπισθοδρόμηση είναι και το ότι δεν αδράξαμε την ευκαιρία με τον Χάρτη αυτό να ολοκληρώσουμε και να ενεργοποιήσουμε την ως άνω ανακήρυξη του ν. 4001/2011, όταν μάλιστα τούτο συνιστά απόλυτο δικαίωμά μας».
Πάντως με τους χάρτες αυτούς έχουμε εισέλθει σε νέα φάση, η οποία όπως όλες οι πολιτικές ενέργειες θα κριθεί και αυτή εκ του αποτελέσματος. Εν προκειμένω όλα θα κριθούν από την αποφασιστικότητα που θα επιδείξει η ελληνική Κυβέρνησις στην επιβολή των ζωνών που καθορίζονται, έστω με αυτήν την μειωμένη επήρεια που προσδιορίζεται στον χάρτη. Η μεγάλη δοκιμασία θα είναι το κατά πόσον θα προχωρήσουμε στην πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασυνδέσεως Ελλάδος- Κύπρου- Ισραήλ. Εκεί θα κριθεί η σοβαρότης της ελληνικής Κυβερνήσεως.
Θα σημειώσουμε πάντως ότι το θετικό σημείο του ανακοινωθέντος χάρτου είναι ότι αναγνωρίζει πλήρη επήρεια στο Καστελλόριζο, κάτι που είναι καθοριστικό για την σύνδεση της ελληνικής υφαλοκρηπίδος με την κυπριακή ΑΟΖ. Αναγνωρίζει ακόμη υφαλοκρηπίδα σε όλα τα νησιά, κάτι που απορρίπτει η Τουρκία, υπάρχουν όμως περιοχές όπου η επήρεια είναι μειωμένη.
Ούτως ή άλλως όμως η κήρυξις των ζωνών αυτών (διότι δεν πρόκειται περί οριοθετήσεως) καταργεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο, κάτι που ήδη έχει προκαλέσει αντιδράσεις στην Άγκυρα. Όμως δεν γίνεται μνεία επεκτάσεως των χωρικών μας υδάτων στα 12 μίλια (κάτι που γίνεται μονομερώς χωρίς να απαιτείται διακρατική συμφωνία των ομόρων κρατών) και μόνον σε μιαν υποσημείωση αναφέρεται ότι η Ελλάς δεν απεμπολεί το δικαίωμά της για επέκταση της αιγιαλίτιδος ζώνης της.
Ήδη προ της ανακοινώσεως του ελληνικού χωροταξικού σχεδίου, η τουρκική εφημερίς Μιλλιέτ είχε δημοσιοποιήσει δικό της χάρτη που διχοτομεί το Αιγαίο, τονίζοντας ότι τα όρια που θέτει η Άγκυρα είναι αυτά της «γαλάζιας πατρίδος». Υπενθυμίζεται ότι επισήμως η Τουρκία σύμφωνα με τις διεκδικήσεις της επιθυμεί τη διχοτόμηση του Αιγαίου στον 25ο μεσημβρινό.
Στο παρελθόν δηλώσεις περί των συνόρων στο Αιγαίο είχαν γίνει από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που είχε υποστηρίξει ότι δεν υπάρχουν θαλάσσια σύνορα, αλλά ούτε και διεθνής συνθήκη σε ισχύ ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα. Είχε επισημάνει επίσης ότι στο πλαίσιο αυτό, από το 1996 το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών φέρνει στην επικαιρότητα τα ζητήματα αναφορικά με το Αιγαίο και ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχθεί de facto καταστάσεις που θα επιχειρήσει να δημιουργήσει η Ελλάς.
Να επισημάνουμε όμως ότι σύνορα, είναι σαφώς καθορισμένα και ειδικότερα:
- Στην θαλάσσια περιοχή στις εκβολές του Έβρου αυτά είναι οριοθετημένα βάσει του Πρωτοκόλλου των Αθηνών της 26ης Νοεμβρίου 1926.
- Στην θαλάσσια περιοχή που εκτείνεται νοτίως του Έβρου μέχρι τη Σάμο και την Ικαρία, ελλείψει σχετικών συμβατικών ρυθμίσεων με την Τουρκία εφαρμόζεται η αρχή της ίσης αποστάσεως/μέσης γραμμής, σύμφωνα με το εθιμικό δίκαιο. Όπως αναφέρεται και στο άρθρο 15 της Συμβάσεως του Δικαίου της Θαλάσσης, το οποίο ενσωματώνει εθιμικό δίκαιο, σε περίπτωση που δεν υπάρχει συμφωνία οριοθετήσεως, η μέση γραμμή αποτελεί το όριο. Η διάταξις αυτή, η οποία επαναλαμβάνει, με μικρές μόνον φραστικές αλλαγές, την ρύθμιση του άρθρου 12(1) της Συμβάσεως της Γενεύης για την Αιγιαλίτιδα Ζώνη και την Συνορεύουσα Ζώνη, ενσωματώνει εθιμικό κανόνα δικαίου.
- Νοτίως της Σάμου, μεταξύ της Δωδεκανήσου και των τουρκικών ακτών, τα θαλάσσια σύνορα είναι οριοθετημένα βάσει της Συμφωνίας της 4ης Ιανουαρίου 1932 και του Πρωτοκόλλου της 28ης Δεκεμβρίου 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας. Η Ελλάς υπεισήλθε ως διάδοχο κράτος στις σχετικές ρυθμίσεις των συμφωνιών αυτών, βάσει του άρθρου 14(1) της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων της 10ης Φεβρουαρίου 1947 που εκχωρεί την κυριαρχία των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα.
Να σημειωθεί ότι περί «μέσης γραμμής» ομιλεί και η Άγκυρα, θεωρώντας όμως ότι αυτή πρέπει να ορισθεί μεταξύ ηπειρωτικής Ελλάδος και μικρασιατικών ακτών, αγνοώντας την ύπαρξη των νησιών. Η Μιλλιέτ μάλιστα αναφέρει ότι «όπου υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, η μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών χωρών θεωρείται σύνορο».
