Για τους υδρογονάνθρακες – Εκτεταμένα προνόμια για την Άγκυρα! – H Τουρκία εξασφαλίζει εκτενή επιχειρησιακά και οικονομικά προνόμια!
Η δημοσίευση του εγγράφου, όπως αναφέρει το Nordic Monitor, προσέφερε για πρώτη φορά αναλυτική εικόνα για το εύρος, τους όρους και τις στρατηγικές επιδιώξεις που διέπουν τη συνεχώς εντεινόμενη συνεργασία της Άγκυρας με το Μογκαντίσου στους τομείς της ενέργειας και της άμυνας.
Σύμφωνα με το περιεχόμενο της συμφωνίας, η Τουρκία εξασφαλίζει εκτενή επιχειρησιακά και οικονομικά προνόμια.
Το έγγραφο, με επίσημο τίτλο «Συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της Δημοκρατίας της Τουρκίας και της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Σομαλίας στον τομέα των υδρογονανθράκων», υπογράφηκε στις 7 Μαρτίου 2024 στην Κωνσταντινούπολη από τον Τούρκο Υπουργό Ενέργειας Alparslan Bayraktar και τον Σομαλό Υπουργό Πετρελαίου Abdirizak Omar Mohammed.
Η δημοσιοποίηση του εγγράφου έγινε στο πλαίσιο των κοινοβουλευτικών διαδικασιών.
Σύμφωνα με τις επίσημες αιτιολογήσεις που συνοδεύουν την υποβολή, η συμφωνία αποτελεί βασικό πυλώνα της Στρατηγικής Ανοίγματος της Τουρκίας στην Αφρική, η οποία χαρακτηρίζει τη Σομαλία ως χώρα στρατηγικής σημασίας λόγω της θαλάσσιας γεωγραφικής της θέσης και των ανεκμετάλλευτων ενεργειακών της πόρων.
Το έδαφος της Σομαλίας εκτιμάται ότι περιέχει αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου ύψους 6 δισ. κυβικών μέτρων, καθώς και δυνατότητα εξόρυξης έως και 30 δισεκατομμυρίων βαρελιών υπεράκτιων υδρογονανθράκων.
Οι τουρκικές αρχές υπογραμμίζουν ότι η βελτίωση της πολιτικής σταθερότητας στη Σομαλία καθιστά τη χώρα ελκυστική για επενδύσεις στον τομέα των υδρογονανθράκων.
Η συμφωνία, όπως αναφέρουν, θα ενισχύσει τη διμερή συνεργασία, θα επιτρέψει τη μεταφορά τεχνογνωσίας από την Τουρκία και θα διασφαλίσει πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους που υποστηρίζουν τα ευρύτερα στρατηγικά της συμφέροντα στον θαλάσσιο εμπόριο και την ενεργειακή ασφάλεια.
Προνόμια για την Τουρκία – Αποφυγή κόστους, έλεγχος παραγωγής και εξαγωγών
Η δημοσιοποιημένη συμφωνία αποκαλύπτει σειρά διατάξεων που παρέχουν στην Τουρκία ιδιαίτερα ευνοϊκή επιχειρησιακή και οικονομική θέση στον ενεργειακό τομέα της Σομαλίας.
Μία από τις πλέον αξιοσημείωτες ρήτρες απαλλάσσει την Τουρκία από οποιοδήποτε προκαταβολικό κόστος.
Σύμφωνα με το Άρθρο 4.5, οι τουρκικές οντότητες δεν υποχρεούνται να καταβάλουν μπόνους υπογραφής, ανάπτυξης ή παραγωγής, ούτε τέλη επιφανείας ή διοικητικά τέλη — μια απόκλιση από τις συνήθεις πρακτικές του κλάδου, όπου τα κράτη-υποδοχείς απαιτούν σημαντικά αρχικά ποσά για την παραχώρηση δικαιωμάτων έρευνας.
Σε επίπεδο εσόδων, η Τουρκία εξασφαλίζει εξαιρετικά ευνοϊκή δομή ανάκτησης κόστους.
Το Άρθρο 4.7 προβλέπει ότι η Άγκυρα μπορεί να ανακτά έως και το 90% της ετήσιας παραγωγής πετρελαίου ή φυσικού αερίου ως «πετρέλαιο κόστους», δηλαδή ποσότητες που επιτρέπεται να διατεθούν για την κάλυψη των εξόδων έρευνας και παραγωγής πριν από τη διανομή κερδών.
Η πλευρά της Σομαλίας περιορίζεται σε ποσοστό δικαιωμάτων μόλις 5%, τα οποία μπορούν να καταβληθούν είτε σε είδος είτε σε μετρητά. Τα δικαιώματα αυτά δεν ισχύουν για το πετρέλαιο που επανεισάγεται στο κοίτασμα ή καταναλώνεται κατά τις επιχειρησιακές διαδικασίες.
Σύμφωνα με το Άρθρο 4.8, η Τουρκία έχει πλήρη ελευθερία εξαγωγής του μεριδίου της σε τιμές διεθνούς αγοράς και μπορεί να διατηρεί όλα τα έσοδα από τις πωλήσεις, είτε στο εξωτερικό είτε εντός της Σομαλίας — ένας όρος που ουσιαστικά αποκλείει τη σομαλική πλευρά από τη χρηματορροή του τουρκικού μεριδίου.
Επιπλέον, η Τουρκία έχει πλήρη διακριτική ευχέρεια να εκχωρεί τα δικαιώματά της. Το Άρθρο 4.3 επιτρέπει στην Τουρκική Πετρελαϊκή Εταιρεία (TPAO) ή σε οποιαδήποτε άλλη τουρκική οντότητα να μεταβιβάζει τα συμφέροντά της σε τρίτους χωρίς την υποχρέωση ίδρυσης τοπικής εταιρείας ή γραφείου στη Σομαλία — παρέχοντας σημαντική ευελιξία στη σύναψη συνεργασιών ή ανάθεση υπεργολαβιών.
Προστασία επενδύσεων και στρατιωτική παρουσία
Η συμφωνία παρέχει επίσης ισχυρές εγγυήσεις επενδύσεων. Το Άρθρο 9 προβλέπει ότι οι τουρκικές δραστηριότητες προστατεύονται από τη Σύμβαση του 1966 για την Επίλυση Επενδυτικών Διαφορών (ICSID), ενώ οποιαδήποτε διαφορά ερμηνείας ή εφαρμογής της συμφωνίας μπορεί να παραπεμφθεί σε διεθνή διαιτησία στην Κωνσταντινούπολη.
Η Άγκυρα διατηρεί επίσης το δικαίωμα να λαμβάνει δικά της πρόσθετα μέτρα ασφαλείας, με το σχετικό κόστος να θεωρείται ανακτήσιμο μέσω των πετρελαϊκών πόρων (Άρθρο 6).
Η διάταξη συνδέεται με προεδρικό διάταγμα που κατατέθηκε ταυτόχρονα στο τουρκικό κοινοβούλιο και προβλέπει την ανάπτυξη ναυτικών και στρατιωτικών δυνάμεων στη Σομαλία για δύο έτη.
Σύμφωνα με τις τουρκικές αρχές, η αποστολή αυτή θα υποστηρίξει αντιτρομοκρατικές και αντιαεροπειρατικές επιχειρήσεις και θα διασφαλίσει την ασφάλεια των τουρκικών αποστολών εξερεύνησης.
Από τον Σεπτέμβριο του 2025, το ερευνητικό σκάφος Oruç Reis, συνοδευόμενο από πέντε πολεμικά πλοία του τουρκικού ναυτικού, θα ξεκινήσει δραστηριότητες εξερεύνησης σε σομαλικές θαλάσσιες ζώνες.
Το διάταγμα τονίζει τον στόχο της Τουρκίας να προστατεύσει τον φυσικό πλούτο της Σομαλίας και να συμβάλει στην περιφερειακή ασφάλεια, διασφαλίζοντας τη σταθερότητα κρίσιμων θαλάσσιων διαύλων, όπως ο Κόλπος του Άντεν και η Αραβική Θάλασσα.
Η συμφωνία έρχεται να ενισχύσει το μνημόνιο κατανόησης του Φεβρουαρίου 2024, με το οποίο η Σομαλία παραχώρησε στην Τουρκία προνομιακή πρόσβαση στη θαλάσσια οικονομική της ζώνη και συμφώνησε σε μηχανισμούς διαμοιρασμού εσόδων. Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία δεσμεύθηκε να ενισχύσει τις αμυντικές δυνατότητες της Σομαλίας, ιδίως μέσω της εκπαίδευσης του ναυτικού της.
Σύμφωνα με Σομαλούς αξιωματούχους, η Τουρκία θα μπορεί να λαμβάνει έως και το 30% των εσόδων από την εξόρυξη υδρογονανθράκων, ανάλογα με τη συμμετοχή της σε κάθε έργο.
Η συμφωνία επαναβεβαιώνει την κυριαρχία της Σομαλίας στους φυσικούς της πόρους, αναγνωρίζοντας παράλληλα τον κομβικό ρόλο της Τουρκίας στην εξόρυξη, αξιοποίηση και εμπορική εκμετάλλευσή τους μέσω μακροχρόνιων κοινών επενδύσεων.
