Το BBC διαπίστωσε ότι από τον Δεκέμβριο του 2024, ο τουρκικός στρατός είχε κατασκευάσει τουλάχιστον 136 σταθερές στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε όλο το βόρειο Ιράκ
Έχει ενδιαφέρον το πώς οι Τούρκοι μετέτρεψαν μία συμφωνία με το καθεστώς Σ.Χουσεϊν σε τουρκικό έδαφος στο βόρειο Ιράκ.
Ειδικότερα στα βουνά του ιρακινού Κουρδιστάν βρίσκεται το γραφικό χωριό Σεργκέλε.
Για γενιές οι χωρικοί έβγαζαν τα προς το ζην καλλιεργώντας ρόδια, αμύγδαλα και ροδάκινα και αναζητώντας άγρια φρούτα και μπαχαρικά στα γύρω δάση.
Αλλά το Σεργκελέ, που βρίσκεται 16 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Τουρκία, περιβάλλεται ολοένα και περισσότερο από τουρκικές στρατιωτικές βάσεις, οι οποίες είναι διάσπαρτες στις πλαγιές.
Μία από αυτές, σκαρφαλωμένη στα μισά της δυτικής κορυφογραμμής, υψώνεται πάνω από το χωριό, ενώ άλλη μία στα ανατολικά είναι υπό κατασκευή.
Τουλάχιστον επτά τουρκικές στρατιωτικές βάσεις έχουν κατασκευαστεί εδώ τα τελευταία δύο χρόνια, συμπεριλαμβανομένης μίας δίπλα σε ένα μικρό φράγμα που ρυθμίζει την παροχή νερού στο Σεργκέλε, καθιστώντας το εκτός πρόσβασης για τους χωρικούς.
«Αυτή είναι 100% μια μορφή κατοχής κουρδικών εδαφών», λέει ο αγρότης Sherwan Σερβάν Σεργκελί, 50 ετών, ο οποίος έχει χάσει την πρόσβαση σε μέρος της γης του. «Οι Τούρκοι το κατέστρεψαν».
Το Σεργκέλε κινδυνεύει τώρα να αποτελέσει μέρος αυτού που είναι τοπικά γνωστό ως «Απαγορευμένη Ζώνη» – μια μεγάλη λωρίδα γης στο βόρειο Ιράκ που επηρεάζεται από τον πόλεμο της Τουρκίας με την κουρδική μαχητική ομάδα PKK, η οποία ξεκίνησε μια εξέγερση στη νότια Τουρκία το 1984.
Η Απαγορευμένη Ζώνη εκτείνεται σχεδόν σε όλο το μήκος των ιρακινών συνόρων με την Τουρκία και έχει βάθος έως και 40 χιλιόμετρα (25 μίλια) σε ορισμένα σημεία.
Η Community Peacemaker Teams, μια ομάδα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έδρα το Ιρακινό Κουρδιστάν, αναφέρει ότι εκατοντάδες άμαχοι έχουν σκοτωθεί από επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αεροπορικές επιδρομές εντός και γύρω από την Απαγορευμένη Ζώνη.
Σύμφωνα με έκθεση του κοινοβουλίου του Κουρδιστάν του 2020, χιλιάδες έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τη γη τους και ολόκληρα χωριά έχουν εκκενωθεί από τη σύγκρουση.
Το Σεργκελέ βρίσκεται πλέον ουσιαστικά στην πρώτη γραμμή του πολέμου της Τουρκίας με το ΡΚΚ.
Όταν η ομάδα ερευνών Eye Investigations της BBC World Service επισκέφθηκε την περιοχή, τουρκικά αεροσκάφη βομβάρδισαν τα βουνά γύρω από το χωριό για να ξεριζώσουν τους μαχητές του PKK, οι οποίοι επιχειρούν εδώ και καιρό από σπηλιές και σήραγγες στο βόρειο Ιράκ.
Μεγάλο μέρος της γης γύρω από το Σεργκέλε είχε καεί από τους βομβαρδισμούς.
«Όσο περισσότερες βάσεις στήνουν, τόσο χειρότερα γίνονται τα πράγματα για εμάς», λέει ο Σερβάν.
Η Τουρκία έχει αυξήσει ραγδαία την στρατιωτική της παρουσία στην Απαγορευμένη Ζώνη τα τελευταία χρόνια, αλλά μέχρι τώρα η κλίμακα αυτής της επέκτασης δεν ήταν δημόσια γνωστή.
Χρησιμοποιώντας δορυφορικές εικόνες που αξιολογήθηκαν από ειδικούς και επιβεβαιώθηκαν με επιτόπιες αναφορές και περιεχόμενο ανοιχτού κώδικα, το BBC διαπίστωσε ότι από τον Δεκέμβριο του 2024, ο τουρκικός στρατός είχε κατασκευάσει τουλάχιστον 136 σταθερές στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε όλο το βόρειο Ιράκ.
Μέσω του τεράστιου δικτύου στρατιωτικών βάσεων της, η Τουρκία κατέχει πλέον de facto τον έλεγχο περισσότερων από 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (772 τετραγωνικά μίλια) ιρακινής γης, σύμφωνα με την ανάλυση του BBC.
Δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν περαιτέρω ότι ο τουρκικός στρατός έχει κατασκευάσει τουλάχιστον 660 χιλιόμετρα δρόμων που συνδέουν τις εγκαταστάσεις του.
Αυτές οι οδοί ανεφοδιασμού έχουν οδηγήσει σε αποψίλωση των δασών και έχουν αφήσει ένα διαχρονικό αποτύπωμα στα βουνά της περιοχής.
Ενώ μερικές από τις βάσεις χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1990, το 89% έχει κατασκευαστεί από το 2018 και μετά όταν η Τουρκία άρχισε να επεκτείνει σημαντικά τη στρατιωτική της παρουσία στο ιρακινό Κουρδιστάν.
Η τουρκική κυβέρνηση δεν απάντησε στα αιτήματα του BBC για συνεντεύξεις, αλλά υποστήριξε ότι οι στρατιωτικές της βάσεις είναι απαραίτητες για την απώθηση του PKK, το οποίο χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Άγκυρα και ορισμένες δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η πρωτεύουσα της υποπεριφέρειας Κάνι Μάσι, η οποία απέχει μόλις 4 χιλιόμετρα από τα ιρακινο-τουρκικά σύνορα και τμήματα της οποίας βρίσκονται εντός της Απαγορευμένης Ζώνης, μπορεί να προσφέρει μια γεύση για το μέλλον του Σεργκέλε.
Κάποτε φημισμένη για την παραγωγή μήλων, λίγοι κάτοικοι έχουν απομείνει εδώ τώρα.
Ο αγρότης Σαλάμ Σαΐντ, του οποίου η γη βρίσκεται στη σκιά μιας μεγάλης τουρκικής βάσης, δεν έχει καταφέρει να καλλιεργήσει τον αμπελώνα του τα τελευταία τρία χρόνια.
«Μόλις φτάσετε εδώ, ένα drone θα αιωρείται από πάνω σας», λέει στο BBC. «Θα σε πυροβολήσουν αν μείνεις.»
Ο τουρκικός στρατός εγκαταστάθηκε εδώ για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990 και έκτοτε εδραιώνει την παρουσία του.
Η κύρια στρατιωτική βάση της, που διαθέτει τσιμεντένια τείχη προστασίας από εκρήξεις, πύργους παρατηρητηρίου και επικοινωνίας και χώρο για την κίνηση τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς προσωπικού, είναι πολύ πιο ανεπτυγμένη από τα μικρότερα φυλάκια γύρω από το Σεργκέλε.
Ο Σαλάμ, όπως και κάποιοι άλλοι ντόπιοι, πιστεύει ότι η Τουρκία θέλει τελικά να διεκδικήσει την περιοχή ως δική της. «Το μόνο που θέλουν είναι να εγκαταλείψουμε αυτές τις περιοχές», προσθέτει.
Κοντά στο Κάνι Μάσι, το BBC είδε από πρώτο χέρι πώς οι τουρκικές δυνάμεις απώθησαν αποτελεσματικά την ιρακινή συνοριοφυλακή, η οποία είναι υπεύθυνη για την προστασία των διεθνών συνόρων του Ιράκ.
Σε αρκετές τοποθεσίες, οι συνοριοφύλακες επάνδρωναν θέσεις εντός του ιρακινού εδάφους, ακριβώς απέναντι από τα τουρκικά στρατεύματα, ανίκανοι να φτάσουν κατευθείαν στα σύνορα και ενδεχομένως να διακινδυνεύσουν μια σύγκρουση.
«Οι θέσεις που βλέπετε είναι τουρκικές θέσεις», λέει ο στρατηγός Φαρχάντ Μαχμούντ, δείχνοντας μια κορυφογραμμή ακριβώς απέναντι από μια κοιλάδα, περίπου 10 χιλιόμετρα εντός ιρακινού εδάφους. Αλλά «δεν μπορούμε να φτάσουμε στα σύνορα για να μάθουμε τον αριθμό των θέσεων», προσθέτει.
Η στρατιωτική επέκταση της Τουρκίας στο ιρακινό Κουρδιστάν -που τροφοδοτείται από την άνοδό της ως δύναμη μη επανδρωμένων αεροσκαφών και τον αυξανόμενο αμυντικό προϋπολογισμό- θεωρείται μέρος μιας ευρύτερης στροφής της εξωτερικής πολιτικής προς μεγαλύτερο παρεμβατισμό στην περιοχή.
Όπως και στις επιχειρήσεις της στο Ιράκ, η Τουρκία έχει επίσης επιδιώξει να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας κατά μήκος των συνόρων της με τη Συρία για να περιορίσει τις συριακές ένοπλες ομάδες που συμμαχούν με το ΡΚΚ.
Δημόσια, η κυβέρνηση του Ιράκ έχει καταδικάσει την στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στη χώρα. Αλλά κεκλεισμένων των θυρών έχει ικανοποιήσει ορισμένες από τις απαιτήσεις της Άγκυρας καθώς το 2024, οι δύο πλευρές υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για την κοινή καταπολέμηση του PKK.
Ωστόσο, το έγγραφο, το οποίο περιήλθε στην κατοχή του BBC, δεν θέτει κανέναν περιορισμό στα τουρκικά στρατεύματα στο Ιράκ.
Το Ιράκ εξαρτάται από την Τουρκία για το εμπόριο, τις επενδύσεις και την ασφάλεια των υδάτων, ενώ η διασπασμένη εσωτερική πολιτική του έχει υπονομεύσει περαιτέρω την ικανότητα της κυβέρνησης να λάβει ισχυρή στάση απέναντι στην Τουρκία.
Η εθνική κυβέρνηση του Ιράκ δεν απάντησε στα αιτήματα του BBC για σχολιασμό.
Εν τω μεταξύ, οι ηγέτες της ημιαυτόνομης περιοχής του Ιρακινού Κουρδιστάν έχουν στενή σχέση με την Άγκυρα που βασίζεται σε αμοιβαία συμφέροντα και συχνά έχουν υποβαθμίσει τη ζημία που προκαλείται στους αμάχους λόγω της στρατιωτικής δράσης της Τουρκίας.
Το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (KDP), ένας άσπονδος εχθρός του PKK, κυριαρχεί στην Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) και επίσημα κατέχει την εξουσία από το 2005, όταν το σύνταγμα του Ιράκ παραχώρησε στην περιοχή το ημιαυτόνομο καθεστώς της.
Οι στενοί δεσμοί του Δημοκρατικού Κόμματος του ΚουρδιστάνKDP με την Τουρκία έχουν συμβάλει στην οικονομική επιτυχία της περιοχής και έχουν ενισχύσει τη θέση της, τόσο έναντι των περιφερειακών πολιτικών αντιπάλων της όσο και έναντι της ιρακινής κυβέρνησης στη Βαγδάτη, με την οποία μάχεται για μεγαλύτερη αυτονομία.
Ο Χοσιάρ Ζεμπάρι, ανώτερο μέλος του πολιτικού γραφείου του KDP, προσπάθησε να κατηγορήσει το PKK για την παρουσία της Τουρκίας στο ιρακινό Κουρδιστάν. «Αυτοί [ο τουρκικός στρατός] δεν βλάπτουν τον λαό μας», δήλωσε στο BBC. «Δεν τους κρατούν. Δεν παρεμβαίνουν στις δουλειές τους. Το επίκεντρό τους, ο μοναδικός τους στόχος είναι το PKK».
Η σύγκρουση δεν δείχνει σημάδια τερματισμού, παρά το γεγονός ότι ο εδώ και καιρό φυλακισμένος ηγέτης του PKK, Αμπντουλά Οτσαλάν, κάλεσε τον Φεβρουάριο τους μαχητές του να καταθέσουν τα όπλα και να διαλυθούν.
Η Τουρκία συνέχισε να βομβαρδίζει στόχους σε όλο το ιρακινό Κουρδιστάν, ενώ το PKK ανέλαβε την ευθύνη για την κατάρριψη ενός τουρκικού drone τον περασμένο μήνα.
Και ενώ τα βίαια περιστατικά στην Τουρκία έχουν μειωθεί από το 2016, σύμφωνα με καταμέτρηση της ΜΚΟ Crisis Group, αυτά στο Ιράκ έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, με τους πολίτες που ζουν στην παραμεθόρια περιοχή να αντιμετωπίζουν αυξανόμενο κίνδυνο θανάτου και εκτοπισμού.
Το Υπουργείο Άμυνας της Τουρκίας δεν απάντησε στα αιτήματα του BBC για σχολιασμό. Έχει δηλώσει προηγουμένως στα μέσα ενημέρωσης ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ακολουθούν το διεθνές δίκαιο και ότι κατά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των επιχειρήσεων τους στοχεύουν μόνο τρομοκράτες, φροντίζοντας παράλληλα να αποτρέψουν την πρόκληση βλάβης σε αμάχους.
