Εκατοντάδες χιλιάδες στο εξωτερικό – Το κύμα του brain drain δεν ανακόπηκε, και πολύ περισσότερο δεν αντιστράφηκε!
Η μείωση νέων προσλήψεων, ακόμα και στις δυναμικές ηλικίες των 30-45 ετών, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Πληροφοριακού Συστήματος Εργάνη αλλά και του ΚΕΠΕ, δεν αποτελεί απλώς «καμπανάκι» για την απασχόληση και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, αλλά «φωτίζει» αφενός τη διαρκή μείωση του εργατικού δυναμικού τα τελευταία χρόνια (με μικρή ανάκαμψη το 2024) και αφετέρου τη βραδυφλεγή βόμβα του δημογραφικού που θα εκραγεί αν δεν ληφθούν στοχευμένα μέτρα τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Ειδικότερα, τη δυσοίωνη αυτή προοπτική επιβεβαιώνει και το βασικό συμπέρασμα του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), επισημαίνοντας ότι το 2050, «λόγω των δυσοίωνων δημογραφικών εξελίξεων και κυρίως της μείωσης των εργαζομένων ηλικίας 20-64 ετών, θα διευρυνθεί επικίνδυνα το κενό στην αγορά εργασίας. Ακόμη δε κι αν αυτή η πιθανότητα αντιστραφεί, με την αύξηση των μεταναστευτικών ροών κατά 700.000 άτομα, η εικόνα των λίγων εργαζομένων που θα συνεισφέρουν για πολλούς συνταξιούχους δεν θεωρείται εύκολο να αλλάξει».
Θετικό ισοζύγιο, μείωση νέων θέσεων
Μπορεί οι κυβερνητικοί πανηγυρισμοί για τη μείωση της ανεργίας κάτω από το 10% και την ενίσχυση του κατώτατου μισθού τα τελευταία χρόνια, ακόμα και για τη μικρή αύξηση (2,2) συνολικά της απασχόλησης το 2024 καλά να κρατούν, όμως το Π.Σ. Εργάνη καταγράφει σημαντική μείωση των νέων θέσεων εργασίας κατά σχεδόν 40% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά (2023). Συνολικά, το προηγούμενο έτος πραγματοποιήθηκαν 3.312.308 προσλήψεις, με το 52,0% να είναι πλήρους απασχόλησης και το 48% μερικής ή εκ περιτροπής.
Λιγότεροι τριαντάρηδες και σαραντάρηδες
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΕ σχετικά με την αγορά εργασίας, καταγράφεται μείωση στην απασχόληση της (δυναμικής) ηλικιακής ομάδας των 30-40 ετών. Όπως επισημαίνεται, η μείωση των θέσεων εργασίας στην ηλικιακή ομάδα των 30-40 ετών οφείλεται σε δύο λόγους: «Αφενός μεγαλώνει ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων, αφετέρου πρόκειται για την ηλικιακή ομάδα που βίωσε την οικονομική κρίση στην εφηβεία της. Πολλοί επέλεξαν να φύγουν στο εξωτερικό – το γνωστό brain drain. Παρά την επιστροφή αρκετών, ο αρχικός αριθμός όσων μετανάστευσαν ήταν πολύ μεγάλος, και αυτό αποτυπώνεται τώρα στην αγορά εργασίας».
Όπως υπογράμμισε με σαφήνεια ο πρόεδρος του ΚΕΠΕ Π. Λιαργκόβας, «για να έχει μια χώρα ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης, χρειάζεται εργασία και κεφάλαιο. Αν μειώνεται το εργατικό δυναμικό, τότε μειώνεται και η ανάπτυξη. Είναι ένα πρόβλημα που δεν λύνεται μέσα σε μια νύχτα, μέσα σε μια μέρα. Πρέπει να πάρουμε μέτρα από τώρα, ώστε να μην βρεθούμε σε μια κατάσταση που δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω», χτυπώντας ηχηρό καμπανάκι προς την κυβέρνηση, η οποία προσπαθεί απλώς να διασκεδάσει τις εντυπώσεις εφαρμόζοντας επιδοματική πολιτική και άλλα ημίμετρα. Ο κ. Λιαργκόβας προειδοποίησε πως «το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η ελληνική αγορά εργασίας, και συνολικά η χώρα, είναι το δημογραφικό. Αυτό έχει δύο διαστάσεις: τη μείωση του πληθυσμού και τη γήρανσή του. Είναι ένας εκρηκτικός συνδυασμός για τη μελλοντική ανάπτυξη».
Οι κενές θέσεις εργασίας και το brain drain
Η αύξηση των κενών θέσεων εργασίας ήταν εκρηκτική μετά το 2019, καθώς αυξήθηκαν κατά 185%, φτάνοντας από 12.897 το 2019 τις 36.801 το τρίτο τρίμηνο του 2023. Διορθωμένη εμφανίζεται η κατάσταση το 2024. Σύμφωνα με τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία της Eurostat, ο αριθμός των κενών θέσεων εργασίας στο σύνολο της οικονομίας κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2024 ανήλθε στις 36.007 και ήταν μειωμένος κατά 26,7% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2023. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημάνουμε ότι με ανεργία στο 10,6% τον Μάιο του 2004 η χώρα μετρούσε 4,37 εκατ. απασχολούμενους. Σήμερα, με μικρότερο ποσοστό ανεργίας (9,6%), μετράει 4,25 εκατ. απασχολούμενους. Άρα, από την αγορά εργασίας απουσιάζουν πάνω από 100.000 εργαζόμενοι, κάτι που αποδίδεται στη μείωση του πληθυσμού αλλά και στο brain drain.
«Το κύμα του brain drain δεν ανακόπηκε, και πολύ περισσότερο δεν αντιστράφηκε. Ύστερα από το 2018 και τη συμφωνία εξόδου από τη μνημονιακή εποπτεία μπορεί εύκολα να παρατηρήσει κανείς πως οι άνθρωποι που βρίσκονται στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών, που είναι στην πιο παραγωγική ηλικία τους, εγκαταλείπουν τη χώρα με κάπως μικρότερο ρυθμό συγκριτικά με την περίοδο των Μνημονίων, αλλά σαφώς μεγαλύτερο ρυθμό συγκριτικά με την περίοδο πριν τα Μνημόνια» επισημαίνει πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου ΕΝΑ.
Στην τετραετία 2019-22 εγκατέλειψαν τη χώρα συνολικά 283.801 άνθρωποι που ανήκουν στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Οι 71.467 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 161.023 ηλικίας 25-44 ετών και οι 51.311 ηλικίας 45-64 ετών. Η ενδιάμεση ηλιακή ομάδα 25-44 ετών και πάλι αποτελεί τη «μερίδα του λέοντος» με ένα ποσοστό περίπου 58%.
