Του Δημήτρη Σκουτέρη
Σκανδαλώδης (Ν)τροπολογία της κυβέρνησης Μητσοτάκη (δια του πολιτικά ορφανού του Σημίτη κ. Φλωρίδη) η οποία προβλέπει ότι επιτρέπεται σε στενούς συγγενείς πολιτικών να έχουν ή να συμμετέχουν σε εταιρείες εκτός Ελλάδας. Με αυτήν την τροπολογία ανοίγει ο δρόμος ακόμη και για έμμεση συμμετοχή (μέσω παρένθετων προσώπων) πολιτικών σε Offshore εταιρείες με τις οποίες δυνατόν να συνδέονται (δια της αποκτήσεως μετοχών τους) οι συγγενείς τους. Ο όποιος τυχόν αθέμιτος πλουτισμός ακόμα και πολιτικών, τα όποια αδιευκρίνιστα (κατά την δικαστική εξουσία) ποσά, δεν θα αποτελεί κίνδυνο επιβίωσης για τον πολιτικό. Είναι δεδομένο ότι τέτοιες ρυθμίσεις παγιώνουν τις συνθήκες ΑΝΙΣΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ που βιώνουν οι Έλληνες πολίτες υπο το καθεστώς Μητσοτάκη-ΝΔ και θα το δείξουμε στην συνέχεια.
Στον σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ο πλούτος δεν κατανέμεται απλώς άνισα· συχνά αποκρύπτεται, φυγαδεύεται και θωρακίζεται μέσα από ένα δίκτυο νομικών και χρηματοοικονομικών τεχνασμάτων που ξεπερνούν τα σύνορα των εθνικών κρατών. Στο εξαιρετικά αποκαλυπτικό της βιβλίο Offshore – Stealth Wealth and the New Colonialism, η κοινωνιολόγος Brooke Harrington μάς ξεναγεί στον αθέατο κόσμο των Offshore δομών και των επαγγελματιών που διαχειρίζονται τον πλούτο των υπερ-πλουσίων. Μέσα από χρόνια επιτόπιας έρευνας και συμμετοχής σε εκπαιδευτικά προγράμματα διαχείρισης πλούτου, η Harrington αποκαλύπτει πώς η τεχνοκρατία των «διαχειριστών πλούτου» διαμορφώνει μια νέα μορφή αποικιοκρατίας: μια παγκόσμια, αόρατη και βαθιά άνιση κατανομή εξουσίας.
Τι είναι οι Offshore και ποιος ο ρόλος τους;
Οι Offshore εταιρείες είναι νομικές οντότητες που συστήνονται σε χώρες με ιδιαίτερα ευνοϊκά φορολογικά και ρυθμιστικά καθεστώτα – τις λεγόμενες “φορολογικούς παραδείσους” (tax havens). Εκ πρώτης όψεως, οι Offshore μπορεί να φαίνονται ως εργαλεία φοροαποφυγής. Ωστόσο, μετά από αναλυτικότερη προσέγγιση στη βαθύτερη λειτουργία τους διαπιστώνουμε ότι : αποτελούν μέσα απόκρυψης ιδιοκτησίας, αποσύνδεσης πλούτου από την εθνική κυριαρχία και διαφυγής από την κρατική ρύθμιση, φορολόγηση και λογοδοσία.
Οι εύποροι-οι ολιγάρχες- βασίζονται σε trust funds και εταιρείες-φαντάσματα (letter-box firms) σε Offshore χρηματοπιστωτικά κέντρα για τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Τέτοιες εταιρείες-κελύφη (shell companies) βρίσκονται εκτός της εμβέλειας των εισαγγελέων και δικαστών άλλων κρατών. Λόγω χαλαρών χρηματοοικονομικών κανονισμών σε συνδυασμό με αυστηρούς νόμους μυστικότητας, πολιτείες των ΗΠΑ όπως το Delaware ή το South Dakota, ή ακόμα και το Λουξεμβούργο ως μέλος της ΕΕ, λειτουργούν επίσης ως Offshore φορολογικοί παράδεισοι.
Στην πράξη, ένας δισεκατομμυριούχος μπορεί να κατέχει ακίνητα, μετοχές, σκάφη ή έργα τέχνης χωρίς το όνομά του να εμφανίζεται πουθενά. Τα περιουσιακά στοιχεία ανήκουν σε καταπιστεύματα, ιδρύματα ή εταιρείες-κελύφη, με έδρα σε χώρες που εγγυώνται ανωνυμία και νομική ασυλία. Έτσι, η Offshore δομή δεν είναι απλώς φορολογική στρατηγική· είναι ένα σύστημα προστασίας πλούτου από τον έλεγχο των κρατών και των κοινωνιών.
Ο διαχειριστής πλούτου ως «τεχνικός της εξουσίας»
Το κλειδί για την αποτελεσματική λειτουργία του Offshore συστήματος είναι οι wealth Managers – οι διαχειριστές πλούτου. Δεν είναι απαραίτητα δικηγόροι ή λογιστές· είναι ειδικοί που συνδυάζουν νομικές, χρηματοοικονομικές και γεωπολιτικές γνώσεις για να θωρακίσουν τον πλούτο των πελατών τους απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή: φορολογία, απαλλοτρίωση, διαζύγια, ακόμα και εγκληματικές διώξεις.
Οι επαγγελματίες αυτοί λειτουργούν ως μεσολαβητές μεταξύ του πλούτου και του νόμου, χρησιμοποιώντας το παγκόσμιο νομικό και θεσμικό καθεστώς για να δημιουργήσουν μία “αρχιτεκτονική ασυλίας”. Πρόκειται για μια νέα τάξη τεχνοκρατών που εργάζονται για την αποδιάρθρωση της έννοιας της εθνικής κυριαρχίας και του κοινωνικού συμβολαίου.
Η νέα αποικιοκρατία του πλούτου
Ας μην εκπλαγούμε από το συμπέρασμα ότι το παγκόσμιο Offshore σύστημα δεν είναι μια παρέκκλιση από τον κανόνα, αλλά αποτελεί θεσμοποιημένο πυλώνα του καπιταλισμού. Μάλιστα, λειτουργεί σαν νέα μορφή αποικιοκρατίας, όπου οι πλούσιοι των αναπτυγμένων χωρών (αλλά και των ελίτ του παγκόσμιου Νότου) εκμεταλλεύονται τις κρατικές αδυναμίες, απορροφώντας πόρους από τις κοινωνίες και στερώντας από τα κράτη τη δυνατότητα να παρέχουν δημόσια αγαθά.
Ενώ η παλιά αποικιοκρατία βασιζόταν στην στρατιωτική ισχύ και την κατάκτηση εδαφών, η νέα αποικιοκρατία βασίζεται στο νομικό κατακερματισμό της κυριαρχίας. Ο πλούτος φυγαδεύεται, όχι με καράβια, αλλά με νομικές πράξεις· η εξουσία δεν μεταφέρεται με σημαίες, αλλά με συμφωνητικά και καταστατικά. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: οι πόροι φεύγουν από τις φτωχές κοινωνίες και συγκεντρώνονται στα χέρια μιας παγκόσμιας ελίτ χωρίς υποχρεώσεις, χωρίς λογοδοσία, χωρίς πατρίδα.
Οι συνέπειες για τη δημοκρατία και την ισότητα
Η απόκρυψη του πλούτου έχει τεράστιες επιπτώσεις για τις κοινωνίες. Η διαρκής αποφυγή φόρων στερεί από τα κράτη πολύτιμους πόρους για την υγεία, την παιδεία και τις υποδομές. Ενισχύει την ανισότητα και υπονομεύει τη δημοκρατία, καθώς οι πολίτες χάνουν την πίστη τους στην ισονομία και στο κράτος δικαίου. Ποιος θα πληρώσει φόρους όταν οι πιο πλούσιοι δεν το κάνουν; Ποιος θα σεβαστεί το Σύνταγμα όταν κάποιοι ζουν υπεράνω του;
Δεν είναι τυχαίο, ότι εξτρεμιστικές δεξιές δυνάμεις όπως το γερμανικό AfD και η εκστρατεία για το Brexit στη Βρετανία χρηματοδοτούνται συνήθως από ανώνυμους δωρητές μέσω Offshore. Οι δεξιοί εξτρεμιστές συχνά υπόσχονται να «ελευθερώσουν» το έθνος τους από τις παγκόσμιες πιέσεις, αλλά στην πραγματικότητα περιορίζουν την ικανότητα των κυβερνήσεων να ρυθμίζουν και να αναδιανέμουν. Εκτρέπουν την προσοχή από τους πλουσιότερους που παρακάμπτουν κάθε είδους νόμο και κανονισμό—έναν βασικό λόγο για την επιδείνωση των ανισοτήτων. Αντίθετα, υποδαυλίζουν εχθρότητα εναντίον μειονοτήτων και εντείνουν επιθετικά τις διαιρέσεις ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας.
Κατευθύνουν και συμβάλλουν στην γέννηση κλεπτο κρατικών δομών όπου οι Ολιγάρχες ελέγχουν πλέον τις υπηρεσίες-τους μηχανισμούς-τα οικονομικά του κράτους, διαιωνίζοντας τα προνόμιά τους σε βάρος της κοινωνίας. Αυτό ακριβώς το μοντέλο πολιτικής οργάνωσης επιδιώκουν σήμερα στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ και ο σύμμαχός του Ίλον Μασκ, καταργώντας θεσμούς, υποβαθμίζοντας το κράτος δικαίου και προσβάλλοντας ακόμα και την ελευθερία έκφρασης.)
Είναι λύση ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο;
Η αποκάλυψη του ρόλου των Offshore δομών και των διαχειριστών πλούτου δεν είναι απλώς επιστημονική εργασία· είναι πολιτική πράξη. Καιρός πλέον να εγκαινιάσουμε έναν νέο δημόσιο διάλογο (τόσο στην Ελλάδα – όσο και στην Ε.Ε, αλλά και παγκόσμια) για τον πλούτο, τη λογοδοσία και την ισότητα. Η ανάκτηση της κρατικής κυριαρχίας, η διεθνής συνεργασία για τη φορολόγηση του πλούτου και η ενίσχυση της διαφάνειας είναι απαραίτητα βήματα. Είναι θέμα Δημοκρατίας, Δικαιοσύνης, Ισότητας.
Ο αγώνας δεν είναι απλός, καθώς οι μηχανισμοί εξυπηρέτησης της ολιγαρχίας-της άνισης ανταλλαγής- είναι τεχνοκρατικά πολύπλοκοι και πολιτικά προστατευμένοι. Ωστόσο, η επίγνωση είναι το πρώτο βήμα. Όπως κάθε μορφή αποικιοκρατίας, έτσι και αυτή η νέα, «οικονομική», μπορεί να αμφισβητηθεί, να αποδομηθεί και –με κινητοποίηση της Κοινωνίας με ισχυρή πολιτική βούληση– να τερματιστεί.
