Της Δέσποινας Τερτιλίνη, Μέλους του Νέου Εθνικά Ενιαίου Πολιτικού Σχηματισμού ”ΠΡΩΤΑ Η ΕΛΛΑΔΑ”
Α’ μέρος
Η δυναστεία των Παλαιολόγων ήταν η τελευταία αυτοκρατορική οικογένεια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας {1}. Ο γενάρχης της Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας όταν κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη από τον φράγκικο οίκο DeVille hardouin. Κατά τύχη πέρασε από εκεί ο στρατηγός του Αλέξιος Στρατηγόπουλος με μικρή στρατιωτική δύναμη για να εποπτεύσει τα βουλγαρικά σύνορα. Η πόλη ήταν αφύλακτη επειδή ο βενετικός στόλος βρισκόταν σε πολιορκία ενός οχυρού – νησίδας στον νότιο Εύξεινο Πόντο και παρόλο που ίσχυε η ετήσια συμφωνία εκεχειρίας με τους βυζαντινούς από τον Αύγουστο του 1260 την κατέλαβε στις 25 Ιουλίου 1261.
Το στράτευμα αποτελούνταν από Κουμάνους και Σελτζούκους Τούρκους μισθοφόρους καθώς η απώλεια χώρων στρατολογίας της Μ. Ασίας από την μάχη στο Μάτζικερτ 1071 ήταν καθοριστική λόγω του θεσμού της Πρόνοιας: ανακλητές παραχωρήσεις γαιών στους ακτήμονες γεωργούς με στρατιωτική υποχρέωση. Η φραγκοκρατία ενίσχυσε τις φυγόκεντρες τάσεις που σχηματίζονταν στις περιφέρειες λόγω της βαριάς φορολογίας των κατοίκων. Εξάλλου οι διοικητικές οικονομικές δομές παρέμειναν οι ίδιες. Ο μη αποτελεσματικός έλεγχος της περιφέρειας από το κέντρο έφερε την υπέρμετρη αύξηση της δύναμης της αριστοκρατίας καθώς εξαιρούνταν ολοένα και πιο πολύ από την φορολογία ενώ η δυνατότητα που είχαν να απορροφούν μικρότερες ιδιοκτησίες στέρησε το κράτος από πολύτιμα έσοδα προερχόμενα από την φορολογία των αγροτών και των κατώτερων αριστοκρατών.
Με πρωτοβουλία του Μιχαήλ Η΄ τα ανακλητά κτήματα μετατράπηκαν σε κληρονομικά χωρίς ταυτόχρονη ελάττωση φορολογίας με αποτέλεσμα την ανεπάρκεια του θεσμού καθώς εξακολούθησε η εξαγορά τους από τους ήδη ισχυρούς αριστοκράτες-γαιοκτήμονες με αποτέλεσμα να καταστεί αναγκαία η ακόμα μεγαλύτερη πρόσληψη μισθοφορικών στρατευμάτων, πράγμα ιδιαίτερα δαπανηρό. Την δραματική εικόνα των οικονομικών συμπληρώνουν η υποτίμηση του υπέρπυρου – νομίσματος του οποίου η περιεκτικότητα του σε χρυσό έπεσε στα 14 καράτια ενώ στο καιρό της ακμής της έφτανε στα 24.Οι ιταλικές ναυτικές πόλεις Βενετία–Γένουα είχαν αρχίσει να εκτοπίζουν το βυζαντινό εμπόριο.
Για να διώξουν τους Βενετούς από την Κωνσταντινούπολη είχαν καλέσει τους Γενουάτες οι οποίοι έπρεπε να ανταμειφθούν. Με τη Συνθήκη του Νυμφαίου τους παραχωρήθηκαν σκάλες σε όλα τα λιμάνια και ιδιαίτερη έκταση στην ίδια την Πόλη. Η αποικία του Πέραν στην απέναντι όχθη του Κεράτιου κόλπου ήλεγχε σταδιακά όλο τον Εύξεινο Πόντο και απομυζούσε το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου της πρωτεύουσας καθώς με τις ευρύτατες φορολογικές απαλλαγές τους εξίσωναν με τους Βενετούς φέρνοντάς τους και τους δύο σε πλεονεκτική θέση έναντι των ντόπιων εμπόρων. Ο τελευταίος Φράγκος VillehardouinDeChampagneαφού πούλησε τα περισσότερα ιερά λείψανα της πόλης στον Άγιο Λουδοβίκο είχε αποσπάσει όλο το μολύβι από τις στέγες και το πούλησε για ρευστό χρήμα. Τα μεγάλα έργα τέχνης διοχετεύτηκαν στην Δύση.
Οι Ιταλοί μεγιστάνες ήταν πρόθυμοι να εκδικηθούν για την πτώση της αυτοκρατορίας τους. Από τα χρόνια των Κομνηνών (μετά την μάχη στο Μάτζικερτ 1071)είχαν αρχίσει επιδρομές στις επαρχίες της Μ. Ασίας οι Σελτζούκοι Τούρκοι που ίδρυσαν στην Βιθυνία την πρώτη από τις μικρές τουρκικές ηγεμονίες τους με ηγέτη τον Οσμάν ή Οθωμάν, ιδρυτή της δυναστείας των Οσμανιδών.
Η πολιτική του Μιχαήλ Η΄ απέβλεπε στην εκμετάλλευση διαφορών των αντιπάλων του και στη διάσπαση των αντιβυζαντινών συνασπισμών με διπλωματικά μέσα. Έτσι στις απειλητικές βλέψεις της δύσης που τις αντιπροσώπευε η παπική εκκλησία η οποία απέβλεπε στην υποταγή της Ορθόδοξης εκκλησίας στον καθολικισμό, ο Μιχαήλ Η΄ απάντησε με προσέγγιση του Πάπα Κλήμη Δ΄, δελεάζοντάς τον με πρόταση για ένωση εκκλησιών όταν είδε ότι προστέθηκε στον σωρό των κινδύνων η συσπειρωμένη συμμαχία τουCharles A΄d ΄Αnjou Βασιλιά Σικελίας με Βουλγάρους, Σέρβους, Πρίγκιπα Αχαϊας Ville hardouin και τον εκδιωχθέντα αυτοκράτορα Ville hardouin υπό τις ευλογίες του Πάπα.
Το αποτέλεσμα ήταν να υποχρεωθεί ο Charles από τον Πάπα να αναστείλει τα κατακτητικά του σχέδια αλλά με τεράστιο τίμημα στην κοινωνία καθώς ο λαός ουδέποτε αποδέχθηκε την ένωση. Μόνοι υποστηρικτές της ήταν οι πολιτικοί και διανοούμενοι ενώ οι μοναχοί και ο κατώτερος κλήρος ήταν δριμύτατα αρνητικοί. Όταν ο κίνδυνος απομακρύνθηκε, ο γιός του Ανδρόνικος Β΄ κατήγγειλε την Ένωση.
Με την Συμφωνία Orvieto 1281 o Charlles De Anjou επιχείρησε για δεύτερη φορά την κατάλυση του βυζαντινού θρόνου. Μαζίτης συντάχθηκαν ο Πάπας Μαρτίνος ο οποίος καθώς αφόρισε και κήρυξε έκπτωτο τον Μιχαήλ Η΄, κατέστρεψε την ενωτική απόφαση της Συνόδου της Λυών, ο Νικηφόρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ο Βούλγαρος τσάρος Τέρτερ, ο Σέρβος ηγεμόνας Μιλλούτιν που κατέλαβε τα Σκόπια τα οποία χάθηκαν οριστικά για το Βυζάντιο.
Για την αντιμετώπιση της συμμαχίας ο Μιχαήλ Η΄ υποκίνησε λαϊκή επανάσταση στη Σικελία με χρήματα, όπλα, εφόδια μέσω της συμμαχίας του με τον βασιλιά της Αραγονίας Πέτρο Γ΄. Η συνεχής και έντονη προπαγάνδα των πρακτόρων τους σε έναν λαό που γόγγυζε από τα φορολογικά βάρη συνετέλεσε ώστε τον Μάρτιο του 1282 να ξεσηκωθεί αρχικά στο Παλέρμο και κατόπιν σε όλη την Σικελία, να κατασφάξει την γαλλική φρουρά, να καταστρέψει τον στόλο του Charlles De Anjou. Η αντιβυζαντινή σύμπραξη κατέρρευσε, ο Πάπας στράφηκε κατά του πρώην συμμάχου του, η Βενετία ξανασυνδέθηκε με το Βυζάντιο.
Όλα αυτά συνετέλεσαν στην πτώχευση του κράτους εξ αιτίας των πολέμων και των διπλωματικών του ενεργειών που απαιτούσαν αίμα και χρήμα, στην αλλαγή της κοινωνικής ισορροπίας προς το χειρότερο με φορολογικές απαλλαγές στην αριστοκρατία, και στην περαιτέρω αύξηση μεγάλης ιδιοκτησίας με την μετατροπή της Πρόνοιας σε κληρονομική. Στον στρατό είχαμε μείωση αξιόμαχου δυνάμεων λόγω αδυναμίας διατήρησης μεγάλου αριθμού μισθοφορικού στρατεύματος ξένων ως επί τω πλείστον, γιατί το ντόπιο στοιχείο δεν επαρκούσε αριθμητικά και ηθικά από τους πολέμους και τις συνεχόμενες καταστροφές να στηρίζει το κράτος.
Ο μεγάλος όγκος των επαγγελματιών ξένων μισθοφόρων που υπήρχε από παλιά αυξήθηκε ακόμα περισσότερο με αποτέλεσμα να καθίσταται πολύ επισφαλής οποιανδήποτε εκστρατεία. Τέλος η διάσπαση ενότητας του λαού με αλληλοκατηγορίες σε προδότες για τους πολιτικούς αντιπάλους του Μιχαήλ Η΄ που θεωρούσαν ότι ο αυτοκράτορας πρόδωσε την Ορθοδοξία και η όξυνση του αντιλατινικού φρονήματος μεταξύ του λαού που παρέμεινε ανθενωτικός διεύρυνε το χάσμα μεταξύ Ανατολής -Δύσης σε μία περίοδο που η Ανατολή θα έχει ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη την Δύση.
Στις αρχές του 14ου αιώνα η κατάκτηση Μικράς Ασίας από τα τούρκικα φύλλα είχε σχεδόν ολοκληρωθεί με την ίδρυση μικρών τούρκικων ηγεμονιών, ανάμεσα τους της Βιθυνίας με ηγεμόνα τον Οσμάν, ιδρυτή της δυναστείας των Οσμανιδών. Απέμειναν Νίκαια, Νικομήδεια, Προύσα, Σάρδεις, Φιλαδέλφεια, Μαγνησία, Ποντιακή Ηράκλεια, Φώκαια, Σμύρνη. Όταν το 1365 πρωτοαποβιβάστηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος οι Οθωμανοί Τούρκοι υπό την ηγεσία του Μουράτ (του οποίου η μητέρα ήταν κόρη ενός ακρίτα βυζαντινού αρχηγού) επωφελούμενοι σφοδρό σεισμό που κατέστρεψε πολλές παράλιες πόλεις της Θράκης, αφού εγκαταστάθηκαν με τα γυναικόπαιδά τους στις κατεστραμμένες πόλεις και ανακατέλαβαν τις γύρω περιοχές που είχαν ανακτηθεί από τους βυζαντινούς εγκατέστησε την πρωτεύουσα του στην Ανδριανούπολη, απομονώνοντας τελείως την Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρα της από την στεριά.
Η Βενετία, Γένουα που αντιλήφθηκαν ότι οι εμπορικές τους δραστηριότητες κινδύνευαν ξέσπασαν σε αντιπαράθεση μεταξύ τους για τον έλεγχο των Δαρδανελίων με μήλον της έριδος την Τένεδο που ανήκε στους Βυζαντινούς. Αποφάσισαν την αποστρατικοποίηση – ουδετεροποίηση του νησιού, την μεταφορά του πληθυσμού σε Εύβοια και Κρήτη ενώ η παντελής έλλειψη αναφοράς στο Βυζάντιο ήταν ένα σαφές σημάδι της ανυποληψίας που είχε περιπέσει το ίδιο στην συνείδησή τους.
Ο Ανδρόνικος Β΄, σε μία απελπισμένη προσπάθεια να αναχαιτίσει τους Τούρκους, μίσθωσε την Καταλανική Εταιρεία. Έπειτα από μερικές επιτυχίες, προβάλλοντας για πρόφαση ότι δεν καταβλήθηκαν οι μισθοί τους, εξετράπησαν σε αρπαγές στις περιοχές που θα προστάτευαν. Όταν δολοφονήθηκε ο αρχηγός τους Ruggero da Fiore από τους βυζαντινούς, λεηλάτησαν με μεγαλύτερη μανία τις περιοχές της Θράκης, Μακεδονίας με το Άγιο Όρος, συνέντριψαν τους Φράγκους του Δουκάτου Αθηνών ιδρύοντας δική τους ηγεμονία. Ο Ανδρόνικος Β΄ ενίσχυσε και αναδιοργάνωσε τις βυζαντινές κτήσεις στο Μωριά. Κατάργησε το σύστημα των ενιαύσων (ετήσιων) διοικητών διορίζοντας μόνιμο διοικητή τον Καντακουζηνό. Στα προνόμια αυτά οφείλεται η ανάπτυξη της Μονεμβασίας σε σημαντικό εμπορικό λιμάνι του Μοριά.
Η μακριά σειρά εμφύλιων πολέμων άρχισε από διαπροσωπικές σχέσεις και δυναστικές έριδες στην αυλή που οξύνθηκαν όταν αναμείχθηκαν κοινωνικά και θρησκευτικά κόμματα. Ο Ιωάννης Ε΄ εκθρονίστηκε τρεις φορές: από τον πεθερό του Ιωάννη ΣΤ΄ Καντακουζηνό, τον γιό του Ανδρόνικο Δ΄, τον εγγόνο του Ιωάννη Ζ΄ που θεωρούσε ακατάλληλο να τον διαδεχθεί λόγω σκανδάλων στην προσωπική ζωή. Ο Ιωάννης Ε΄ ταξίδεψε στην Ιταλία για να προσλάβει δυτικούς μισθοφόρους αλλά δεν είχε χρήματα να τους πληρώσει και για να ζητήσει παπική βοήθεια αναγνωρίζοντας τα Πρωτεία. Κατά την επιστροφή του αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την επικυριαρχία του Μουράτ Α΄ και ο πρώτος γιός του ο Μανουήλ στάλθηκε όμηρος στην αυλή του.
Ο δεύτερος γιός του Ανδρόνικος Ε΄ στασίασε κρατώντας την Πόλη δύο χρόνια αλλά ο Μανουήλ πήρε βοήθεια από τον σουλτάνο για να αποκαταστήσει τον πατέρα του Ιωάννη Ε’ στον θρόνο, πληρώνοντας υψηλότατο τίμημα: τον εξανάγκασε να ενωθεί με τον τούρκικο στρατό για την κατάκτηση της Φιλαδέλφειας, της τελευταίας βυζαντινής κτήσης στην Μ. Ασία, εκτός από την Αυτοκρατορία Τραπεζούντας. Ορδές Τούρκων από όλη την Μ. Ασία συνέρρεαν στην Θράκη με τα κοπάδια τους.
Ο Ουγκλέσης της Βουλγαρίας το 1371 έστειλε στρατό για να ενωθεί με τη μεγάλη στρατιά του Βουκάσιν της Σερβίας στο Τσερνομιάνο του Έβρου αλλά αιφνιδιάστηκαν από έναν πολύ μικρότερο τούρκικο στρατό και νικήθηκαν κατά κράτος. Οι αρχηγοί τους σκοτώθηκαν. Τα 2 πρώην κράτη αναγνώρισαν την τουρκική επικυριαρχία με ετήσιο φόρο υποτέλειας και παροχή στρατιωτικής επικουρίας. Οι Τούρκοι κατέλαβαν το 1383 Σέρρες, το 1385 Σόφια, το 1386 Ναϊσσό.
Το 1387 η Θεσσαλονίκη που ήταν πολιορκημένη δια ξηράς και θαλάσσης και αποκλεισμένη επί 4 χρόνια παραδόθηκε. Στο Κοσσυφοπέδιο νικήθηκαν το 1388 οι επαναστατημένοι Βούλγαροι και το 1389 οι Σέρβοι. Στην μάχη σκοτώθηκε και ο Μουράτ αλλά ο γιός και διάδοχός του Βαγιαζήτ έσφαξε 1000 στρατιώτες και πολίτες με τον αρχηγό του Λάζαρο, εκδικούμενος τον θάνατο του πατέρα του. Όταν το 1393 κατέλαβε και την Θεσσαλία όλη η Βαλκανική βρισκόταν στην κυριαρχία ή στην επικυριαρχία του.
Ο Ανδρόνικος Δ΄1376-1379 με την υποστήριξη ισχυρών οικογενειών Καντακουζηνών, Συναδηνών, Συριάνων πέτυχε να αναγνωριστεί αυτοκράτορας στην Ανδριανούπολη, έχοντας αποκτήσει τον έλεγχο Θράκης – Μακεδονίας. Ο θάνατός του πυροδότησε νέα φονικότερη εμφύλια σύγκρουση με βαθύτερα αίτια: θεολογικά (περί του κτιστού ή άκτιστου των ενεργειών του θεού) και κοινωνικά (εξαθλιωμένες μεγάλες μάζες σε αντίθεση με τις εκτεταμένες γαίες της αριστοκρατικής elite). Οι θεολογικές αναζητήσεις των Ησυχαστών εξελίχθηκαν στο θεσσαλονικιώτικο κίνημα των ζηλωτών όπου έθεσαν υπό τον έλεγχο τους την πόλη καταδιώκοντας τους οπαδούς του Καντακουζηνού και εγκαθιδρύοντας δικό τους καθεστώς σοσιαλιστικής μορφής ύστερα από δήμευση μεγάλων περιουσιών. Μετά από λαϊκή εξέγερση που του αφαίρεσε κάθε έρεισμα ο Καντακουζηνός αποσύρθηκε με 2.000 άνδρες προς αναζήτηση βοήθειας από τον Βασιλιά Σερβίας Στέφανο Δουσάν.
Οι διαπραγματεύσεις οδήγησαν στην υπογραφή συνθήκης στην οποία κάθε πλευρά επεδίωξε τους δικούς της στόχους. Το αποτέλεσμα των επιθέσεων εναντίον των καλά οχυρωμένων Σερρών ήταν να μειωθούν οι οπαδοί του στους 500 άνδρες αλλά αναγνωρίστηκε ως αυτοκράτορας από την Θεσσαλία των ισχυρών γαιοκτημόνων. Όταν ο Δουσάν πληροφορήθηκε τα καθέκαστα, εγκατέλειψε τον Καντακουζηνό, προτείνοντας συνεργασία στην Αντιβασιλεία της Κωνσταντινούπολης η οποία προσεταιρίστηκε και τον τσάρο της Βουλγαρίας Αλέξανδρο.
Ο Καντακουζηνός είχε ήδη στενή συνεργασία με τον εμίρη του Αϊδινίου Ομούρ και κατά επέκταση των Σελτζούκων και Οθωμανών που του εξασφάλιζε την υπεροχή. Από καιρό πριν οι βυζαντινοί στρατηγοί προσλάμβαναν ως μισθοφόρους τούρκικα στρατεύματα από διάφορες φυλές παρά τη συνήθεια τους να λεηλατούν τα εδάφη από όπου περνούσαν. Τελικά η επικράτηση του στην εμφύλια διαμάχη τον έστεψε βασιλιά στην Ανδριανούπολη το 1346. Στις 3 Φεβρουαρίου 1347 η φρουρά της Κωνσταντινούπολης άνοιξε τις πύλες της αναγνώρισής του ως αυτοκράτορα. Ο Δουσάν, αφού απέσπασε κτήσεις σε Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο, Θεσσαλία αυτοανακηρύχθηκε στα Σκόπια αυτοκράτορας Σέρβων και Ρωμαίων, αμφισβητώντας την επικράτεια του βυζαντινού αυτοκράτορα.
Στα μέσα του 14 ου αιώνα το Βυζάντιο συρρικνώνεται με Θράκη, Θεσσαλονίκη, νησιά βορείου Αιγαίου, Δεσποτάτο Μωρέως. Η απόπειρα του αυτοκράτορα Καντακουζηνού να μετριάσει την οικονομική εξάρτηση από την Γένοβα έφερε κάψιμο βυζαντινού στόλου και εμπορικών αποθηκών. Σε μία παρ΄ ολίγον πραγματοποιήσιμη ναυμαχία, η έλλειψη πείρας των βυζαντινών πληρωμάτων οδήγησε στην υποχώρησή τους. Οι Γενοβέζοι κατέλαβαν τη Χίο και το νησί έγινε η κύρια βάση της εμπορικής εταιρείας των Giustiniani που διατηρήθηκαν ως τα μέσα 16 ου αιώνα. Η αυτοκρατορία βρισκόταν εγκλωβισμένη σε τέλεια και ταπεινωτική παραλυσία ανάμεσα Γένουα – Βενετία και σε Οθωμανούς – Σέρβους. Ο μαύρος θάνατος (πανώλη) το 1348 προερχόμενος από Τατάρους που περνούσαν από ψηλά μέσα στα τείχη πτώματα πανουκλιασμένων, εξόντωσε το 1/3 του πληθυσμού του Βυζαντίου. Ακολούθησε οικονομική και δημοσιονομική κατάρρευση.
Ο πληθυσμός δεν ήταν σε θέση να καταβάλει τους φόρους αφού στην Θράκη η γεωργία είχε σχεδόν αχρηστευθεί. Ενώ οι τελωνειακές αρχές της Γένουας στο Πέραν εισέπρατταν 200.000 υπέρπυρα τον χρόνο, τα ετήσια τελωνειακά έσοδα της Πόλης έφθαναν μόλις τα 30.000. Στις αρχές του εμφυλίου η αυτοκράτειρα Άννα είχε δώσει ενέχυρο τα κοσμήματα για να εξασφαλίσει δάνειο 30.000 δουκάτων. Οι Βενετοί υπενθύμιζαν σε κάθε ανανέωση εμπορικών συμφωνιών το χρέος τους αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να το ξοφλήσουν και έτσι τα κοσμήματα παρέμειναν στο θησαυροφυλάκιο της εκκλησίας του Αγίου Μάρκου. Το 1350 ο Μέγας Δούκας της Μόσχας έστειλε χρήματα για ανακαίνιση Αγίας Σοφίας αλλά ξοδεύτηκαν στην στρατολόγηση τούρκικων μισθοφορικών στρατευμάτων. Η ένδεια του παλατιού φάνηκε στην τελετή στέψης του Καντακουζηνού, αντί χρυσών και αργυρών ποτηριών χρησιμοποιήθηκαν μολύβδινα και πήλινα.
Η Πόλη μέσα στα 14 μίλια των τειχών της είχε 13 χωριστές πολίχνες αφού πολλές συνοικίες είχαν εξαφανιστεί και στις θέσεις τους υπήρχαν χωράφια και λαχανόκηποι. Στα προάστια κατά μήκος του Βοσπόρου και της Προποντίδας, που κάποτε ήταν γεμάτα από επαύλεις και μοναστήρια, απέμειναν μόνον μερικοί μικροσυνοικισμοί. Οι Βενετοί είχαν ευημερούσα συνοικία στο λιμάνι ενώ υπήρχαν δρόμοι που είχαν παραχωρηθεί σε Αγκονίτες, Φλωρεντινούς, Ραγουζαίους, Καταλανούς, Εβραίους. Κάθε συνοικία χωρίζονταν με τοίχο ή ξύλινο φράκτη.
Λίγες εκκλησίες είχαν μείνει όρθιες όπως η Νέα Βασιλική, Θεομήτορος στο Φάρο ενώ η συντήρηση της Αγίας Σοφίας αποτελούσε ειδική επιβάρυνση κρατικών εσόδων. Η Μητρόπολη των Αγίων Αποστόλων βρισκόταν σε κακή κατάσταση από την φθορά. Η συμπρωτεύουσα Θεσσαλονίκη διατηρούσε μεγαλύτερη ευημερία εξ αιτίας του λιμανιού που ήταν το κυριότερο των Βαλκανίων. Η ετήσια εμποροπανήγυρη έξω από τα δυτικά τείχη στην γιορτή του Αγίου Δημητρίου αποτελούσε τόπο συνάντησης εμπόρων από όλα τα έθνη.
Σημείωση {1} Οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας ονόμαζαν τους εαυτούς τους Ρωμαίοι, και πρωτεύουσα τους ήταν η Νέα Ρώμη. Ο όρος βυζαντινός είναι νεολογισμός του Ιερώνυμου Wolf όταν εισηγήθηκε την ίδρυση του Corpus Historiae Byzantinae και την καθιέρωσε ο Ph.Labbe ο ιδρυτής της Βυζαντίδας του Λούβρου προλογίζοντας το έργο του με τις λέξεις De Byzantinae historiae scriptoribus… Εξ άλλου η νέα πρωτεύουσα είχε ιδρυθεί στην θέση της αποικίας Βυζάντιο των αρχαίων Μεγαρέων.
Δέσποινα Τερτιλίνη – Μέλος του Νέου Εθνικά Ενιαίου Πολιτικού Σχηματισμού ”ΠΡΩΤΑ Η ΕΛΛΑΔΑ”
