Του Δρ. Θανάση Μπούνταλη, Χημικού – Ερευνητή
Μια ημέρα πριν την επέτειο της Άλωσης, ήρθε στην δημοσιότητα απόφαση αιγυπτιακού δικαστηρίου, βάσει της οποίας δημεύεται η περιουσία της Μονής της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ενδεχομένως για να μετατραπεί σε τουριστικό αξιοθέατο, όπως οι πυραμίδες. Η υπόθεση είχε ξεκινήσει το 2014 όταν την εξουσία είχαν οι αδελφοί Μουσουλμάνοι – φαίνεται ότι η αλλαγή καθεστώτος ελάχιστα βελτίωσε την θέση των Χριστιανών.
Πρώτη που δημοσίευσε την είδηση ήταν η ιστοσελίδα orthodoxia.info, ενώ σχετικές δημοσιεύσεις από μεγάλα ΜΜΕ ακολούθησαν λίγες ώρες αργότερα. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος εξέφρασε την οργή του σε σχετική δήλωση, μιλώντας μάλιστα για μια νέα άλωση, ενώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εξέφρασε «απογοήτευση και θλίψη» δύο ημέρες μετά την απόφαση. Ο δε Αιγύπτιος Πρόεδρος Σίσι αναπαρήγαγε το ύφος επίθεσης φιλίας που είχε κάνει στην Αθήνα στις 7 Μαΐου, αλλά πέταξε την μπάλα στην κερκίδα δηλώνοντας ότι η απόφαση προστατεύει το θρησκευτικό καθεστώς της Μονής – ενώ το ζήτημα έγκειται στο ιδιοκτησιακό. Η εκπρόσωπος του ελληνικού ΥπΕξ δήλωσε ότι «είμαστε εν αναμονή της αποστολής της απόφασης», ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης φάνηκε αμέριμνος δηλώνοντας ότι «δεν αναμένουμε οποιαδήποτε διαφοροποίηση στα συμφωνηθέντα».
Την επομένη, καθησυχαστικές ειδήσεις ήθελαν τον Σίσι να διατηρεί το θρησκευτικό καθεστώς της Μονής – αν και το καυτό ζήτημα ήταν το ιδιοκτησιακό. Αντιθέτως, άρθρο της Corriere della Sera έβλεπε το καθεστώς της Μονής ως μάρκα σε ένα παιγνίδι που περιλαμβάνει το υπό σχεδιασμό καλώδιο Αιγύπτου-Ελλάδος και την τουριστική εκμετάλλευση της περιοχής. Τα Parapolitika το εξέλαβαν ως αντίδραση του Σίσι στην μη έκδοση αδειών για νέους Αιγύπτιος εποχικούς εργάτες. Ο κ. Γεραπετρίτης, μετά από εσπευσμένο ταξίδι στο Κάιρο στις 4 Ιουνίου, γύρισε με μια αόριστη υπόσχεση «να εργαστούμε προς την κατεύθυνση της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων της Μονής».
Όποιες και να είναι οι προθέσεις και τα ενδεχόμενα παίγνια του Σίσι, αυτά υλοποιούνται στην πλάτη του ελληνισμού, ο οποίος για άλλη μια φορά εισπράττει την περιφρόνηση φίλων και εχθρών. Δεν είναι δύσκολο να ερμηνευθεί γιατί το ελληνικό κράτος είναι πάλι «στην απ’ έξω». Αυτό προκύπτει αβίαστα αν εξετάσουμε κάποιες από τις πιο πρόσφατες αλληλεπιδράσεις με τους γείτονές μας.
Τουρκία
Μόνον μεταξύ 2020-23, ο Ερντογάν, μεταξύ άλλων:
- οργάνωσε την υβριδική επίθεση στον Έβρο (Φεβρουάριος 2020)
- μετέτρεψε (ξανά) την Αγία Σοφία σε τζαμί (Ιούλιος 2020)
- έστειλε το Ορούτς Ρέις για βόλτες στο Αιγαίο (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2020)
- «ξανάνοιξε» την κατεχόμενη Αμμόχωστο (Ιούλιος 2021)
- λανσάρισε το σήμα «Turkaegean» (Ιούλιος 2022)
Ως αντίδραση στα ανωτέρω, με το casus belli εν ισχύι και τον Ερντογάν να απειλεί επανειλημμένως ότι «θα έρθει μια νύχτα», η ελληνική κυβέρνηση υποδέχθηκε τον Σουλτάνο στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 2023, με τις υποκλίσεις του κ. Γεραπετρίτη στο αεροδρόμιο και στο Προεδρικό Μέγαρο. Ο Ερντογάν έφυγε από την πρωτεύουσα με την Διακήρυξη των Αθηνών υπό μάλης, που του άνοιγε τον δρόμο για την αναβάθμιση των F-16.
Πώς ανταπέδωσε την χείρα φιλίας;
- όταν η κυβέρνηση ανακοίνωσε θεσμοθέτηση θαλασσίων πάρκων (Απρίλιος 2024) η Τουρκία ανταπέδωσε με οργισμένη αντίδραση
- όταν η Ελλάδα ξεκίνησε έρευνες για ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου (Ιούλιος 2024), η Τουρκία έστειλε πολεμικά πλοία στην Κάσο .
- ακόμα και για την διασύνδεση των νήσων του Β. Αιγαίου, οι έρευνες μεταξύ Χίου-Λέσβου (Οκτώβριος 2024), παρενοχλήθηκαν από τουρκική NAVTEX.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία όχι μόνο απαιτεί να ζητάμε άδεια όταν κατεβαίνουμε στο πεζοδρόμιο της πολυκατοικίας μας, αλλά και όταν πηγαίνουμε από την κουζίνα στο σαλόνι του σπιτιού μας. Και να της λέμε και «ευχαριστώ».
Αλβανία
Αυτά όμως μπορεί να τα κάνει διότι είναι μια περιφερειακή δύναμη, με δημογραφική και βιομηχανική ισχύ. Όχι κάτι που θα μπορούσε να μιμηθεί η αποστεωμένη και άνευ στρατού Αλβανία. Σωστά;
Λάθος.
Τον Μάιο του 2023 ο Ράμα φυλάκισε τον κατοπινό Δήμαρχο Χιμάρας Φρέντη Μπελέρη, τον οποίο φυλάκισε μέχρι την λήξη της θητείας του, μη επιτρέποντάς του να αναλάβει καθήκοντα. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, και ενώ ο κ. Μπελέρης ακόμη κρατείτο, η ελληνική κυβέρνηση έστελνε τον πρέσβυ της κ. Αβραμόπουλο σε φιέστα στην Δερβίτσανη, όπου ο Έντι Ράμα έκανε τα… αποκαλυπτήρια προτομής του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Κατόπιν επέτρεψε στον Έντι Ράμα να αλωνίζει εντός ελληνικής επικράτειας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Χανιά) για τις προεκλογικές του φιέστες.
Η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε την φυγή προς τα εμπρός, ορίζοντας τον κ. Μπελέρη υποψήφιο ευρωβουλευτή, κάτι που έθετε ταφόπλακα στην δημαρχιακή του πορεία και ανοίγοντας τον δρόμο στο καθεστώς Ράμα για δημιουργία τετελεσμένων στο πεδίο των ακινήτων.
Τελικά, σε τι αποσκοπούσε αυτή η θητεία Μπελέρη στο Ευρωκοινοβούλιο; Μήπως στον έλεγχο της Αλβανίας μέσω των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων; Ή μήπως στο θάψιμο του προβλήματος και στην άγρα πατριωτικών ψήφων που ήταν αναγκαίες μετά το τραύμα που υπέστη η ΝΔ από τον νόμο για τον γάμο των ομοφυλοφίλων; Δύο γεγονότα είναι ενδεικτικά:
- Η ελληνική κυβέρνηση έθετε ζήτημα βέτο στην ένταξη της Αλβανίας στην ΕΕ αν δεν απελευθερωθεί ο Μπελέρης, αλλά τον Νοέμβριο του 2023 οι ευρωβουλευτές της ΝΔ υπερψήφισαν γνωμοδότηση που τάσσεται εναντίον της «κατάχρησης» των εθνικών βέτο.
- Από το 2024 και μέχρι τα τέλη Μαΐου 2025, ο κ. Μπελέρης είχε καταθέσει μόλις 10 ερωτήσεις στο Ευρωκοινοβούλιο με μόνον μία να σχετίζεται με την Αλβανία ή την Βόρειο Ήπειρο. Προς σύγκριση, ο Ευρωβουλευτής της «Νίκης» κ. Αναδιώτης είχε καταθέσει 51 ερωτήσεις στο ίδιο διάστημα, με τέσσερις να σχετίζονται με την Αλβανία ή την Βόρειο Ήπειρο (εδώ, εδώ, εδώ και εδώ). Δηλαδή τετραπλάσιες! Και η ειρωνεία είναι ότι για την υπόθεση Μπελέρη, η ερώτηση που κατετέθη ήταν μια από τις παραπάνω του κ. Αναδιώτη και όχι του ιδίου του κ. Μπελέρη!
Συρία
Το Δεκέμβριο του 2024, ο εκλεκτός της Τουρκίας Τζολάνι κατέλαβε την εξουσία στην Συρία, συνεχίζοντας μια καριέρα που ξεκίνησε στην Αλ Κάιντα και συνεχίστηκε σε πλείστες άλλες τζιχαντιστικές οργανώσεις. Πλην όμως με κοστούμι και γραβάτα. Η ελληνική κυβέρνηση χαιρέτισε το γεγονός, αγνοώντας με το ποιον είχε να κάνει, και αδιαφορώντας για τον κίνδυνο που διέτρεχαν πλέον οι Χριστιανοί της Συρίας. Κίνδυνος που είχε προβλεφθεί (βλ. π.χ. Ευάγγελος Βενέτης, «Σε θανάσιμο κίνδυνο οι Έλληνες και οι Χριστιανοί της Συρίας», Huffpost Greece, 29/12/2024). Ήταν τέτοια η ελληνική αφέλεια, που αναγκάσθηκε ο Ισραηλινός Υπ. Εξ. Γκινετόν Σαάρ να εκθέσει δημοσίως τον Έλληνα ομόλογό του με ανάρτηση στο Χ, υπογραμμίζοντάς του την ανάγκη προστασίας θρησκευτικών μειονοτήτων και υπενθυμίζοντάς του ότι δεν επρόκειτο περί δημοκρατικώς εκλεγμένης κυβέρνησης που θα έπρεπε να πανηγυρίζουμε.
Τον Φεβρουάριο του 2025, ο κ. Γεραπετρίτης συναντήθηκε με τον Τζολάνι και τον έθεσε προ των ευθυνών του, μιλώντας του για… «συμπεριληπτικούς θεσμούς» και προειδοποιώντας ότι η Ελλάδα είναι «ενεργώς παρούσα». Ο κ. Τζολάνι φαίνεται ότι αξιολόγησε δεόντως τις προειδοποιήσεις. Έχοντας ορθώς σταθμίσει τον συνομιλητή του, προχώρησε απρόσκοπτα στο σχέδιό του για την συνέχιση των θηριωδιών που τον καθιέρωσαν στην διεθνή σκηνή. Με την βία να επεκτείνεται, το Υπ. Εξωτερικών του κ. Γεραπετρίτη εξέδωσε ανακοίνωση τον Μάρτιο για τις «βίαιες συγκρούσεις» με τις οποίες καλούσε «όλες τις πλευρές να επιδείξουν υπευθυνότητα». Στα Community Notes, χρήστες της πλατφόρμας Χ σημείωσαν: «Δεν υπάρχουν βίαιες συγκρούσεις. Πρόκειται περί θρησκευτικής εκκαθάρισης και γενοκτονίας».
Οι Ρωμιοί της Συρίας, οι Ρουμ, που ήλπιζαν στην προστασία του ελληνικού κράτους, νιώθουν τώρα φυλακισμένοι και ο Τζολάνι προφανώς καθόλου δεν ιδρώνει για το τι θα πει ο κ. Γεραπετρίτης.
Φίλοι και εχθροί
Με την συμπεριφορά μας έχουμε δημιουργήσει ένα παβλοφιανό αντανακλαστικό στους εχθρούς μας: γνωρίζουν ότι κάθε χαστούκι τους θα βρει γυρισμένο το άλλο μας μάγουλο. Αρκεί να μην είναι τόσο μεγάλο που να εξαναγκάσει τις πολιτικές μας ηγεσίες σε αντίδραση – το μεγάλο λάθος του Ερντογάν με την επίθεση στον Έβρο. Με το βράσιμο να γίνεται «γιαβάς-γιαβάς», ο βάτραχος δεν πηδάει από την κατσαρόλα. Άγκυρα, Σκόπια και Τίρανα, μας έχουν εξαναγκάσει – αθροιστικά – σε μεγάλα κομμάτια κυριαρχικών υποχωρήσεων.
Αυτό μάλλον το παρατηρούν και οι φίλοι μας, των οποίων το σεβασμό χάνουμε – αν τον είχαμε ποτέ. Στην γεωπολιτική, οι φίλοι δεν έχουν την ίδια έννοια με τις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς η καλή τους διάθεση δεν εξασφαλίζεται συναισθηματικά αλλά ορθολογικά. Η αντιμετώπιση που επιφυλάσσει κανείς στους εχθρούς αποτελεί ένα μήνυμα και για τους «φίλους». Αν είναι σθεναρή και εκπέμπει ισχύ, εκλαμβάνεται ως προειδοποίηση και αποτελεί κίνητρο φιλίας. Ό,τι δηλαδή κάνει η Τουρκία, την οποία όλοι φλερτάρουν.
Η δική μας αντιμετώπιση έχει δώσει το μήνυμα ότι η φιλία μας δεν έχει μεγάλη αξία, και ότι καταπάτησή της δεν έχει μεγάλο κόστος:
- Πριν από την πρόσφατη απόφαση, η φίλη Αίγυπτος είχε αποσπάσει την μειωμένη επιρροή της Κρήτης στην ανακήρυξη της ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ, γνωρίζοντας την πίεσή μας από το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
- Το Ισραήλ βομβάρδισε τον ελληνορθόδοξο ναό του Αγίου Πορφυρίου στην Γάζα τον Οκτώβριο του 2023 και παρεμπόδισε της προσέλευση Χριστιανών στις λατρευτικές τελετές στα Ιεροσόλυμα το φετινό Πάσχα.
- Η Γαλλία δηλώνει έτοιμη να πουλήσει Meteor στην Τουρκία, νίπτοντας τας χείρας της ως προς το αποτέλεσμα της συμφωνίας για τα Eurofighter.
- Ισπανία, Γερμανία και Ιταλία βρίσκονται σε στενή αμυντική συνεργασία με την Τουρκία και η ΕΕ την προσκαλεί στα ευρωπαϊκά αμυντικά συμβόλαια.
- Η «φίλη» Ουκρανία, στην οποία η ελληνική κυβέρνηση έστειλε άγνωστες ποσότητες πυρομαχικών, και για χάρη της οποίας ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε στο Bloomberg ότι βρισκόμαστε σε πόλεμο με την Ρωσιά(!), συζητούσε την προμήθεια κινητήρων για το νέο τουρκικό μαχητικό 5ης γενιάς, ενώ παρέχει κινητήρες για το τουρκικό αόρατο UAV Kizilelma, καθώς και για το Ακιντζί και στρατιωτικά ελικόπτερα.
Στο πλαίσιο αυτό, το πρόσφατο περιστατικό με την Μονή της Αγίας Αικατερίνης κανέναν δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει. Για τους φίλους είμαστε δεδομένοι, για τους εχθρούς αδιάφοροι. Τέτοια περιστατικά θα έρχονται όλο και συχνότερα στο μέλλον.
Η διαχείριση της παρακμής
Για να μην κακίζω αδίκως την σημερινή κυβέρνηση, έχουμε πολλές αντίστοιχες συμπεριφορές να θυμόμαστε: την πρόταση Βενιζέλου για βραβείο Νόμπελ Ειρήνης στον Κεμάλ το 1934, την εξαφάνιση των Ρωμιών της Πόλης, το «η Κύπρος κείται μακράν» του Καραμανλή, ή την δολοφονία χαρακτήρος του Κωνσταντίνου Κατσίφα από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, μετά την φυσική του δολοφονία από το καθεστώς Ράμα. Και ενδιαμέσως εμείς απαντούσαμε με ζεϊμπέκικα και κουμπαριές.
Η ρωμιοσύνη σήμερα, μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, βρίσκεται διαιρεμένη σε δύο κράτη (Ελλάδα, Κύπρος) και ταυτοχρόνως διάσπαρτη σε πατρογονικές εστίες χιλιετιών (Βόρειος Ήπειρος, Αίγυπτος, Συρία, Μικρά Ασία, Μαύρη Θάλασσα, Ισραήλ κλπ). Η κατάσταση έχει αρκετές ομοιότητες με εκείνη που αναδύθηκε μετά το 1204, όταν τρία ανεξάρτητα ρωμαϊκά βασίλεια (Αυτοκρατορία της Νίκαιας, Δεσποτάτο της Ηπείρου και Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας) λειτουργούσαν ως κιβωτοί της ρωμιοσύνης και φιλοδοξούσαν να αποτελέσουν πυρήνες ανασύστασης του Βασιλείου των Ρωμαίων. Δίπλα σε αυτά βρίσκονταν οι υπόδουλοι Ρωμαίοι υπό τους Σελτζούκους και την φραγκοκρατία (Λατινική Αυτοκρατορία, Βασίλειο Θεσσαλονίκης, Δουκάτο των Αθηνών, Πριγκιπάτο της Αχαΐας).
Αν το νεοελληνικό κράτος ιδρύθηκε με μια παρόμοια αποστολή, δηλαδή της σταδιακής απελευθέρωσης ολόκληρης της ρωμιοσύνης από τον οθωμανικό ζυγό, μετά το 1922 αυτά τα φτερά κόπηκαν και μπήκαμε στην περίοδο της διαχειριζόμενης παρακμής.
Διαχειριζόμενης (στο εσωτερικό), διότι το νεοελληνικό κράτος διατηρεί λίγο-πολύ σταθερούς θεσμούς, όπως τακτικές εκλογές και κεντρικό κράτος, που φιλοδοξούν – τύποις – να μιμηθούν τους αντίστοιχους Δυτικούς. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη είναι η επιτομή αυτής της διαχείρισης, ιδίως ερχόμενη μετά την περίοδο ΣΥΡΙΖΑ, καθώς σταθεροποίησε τα δημόσια οικονομικά και βελτίωσε την κρατική διοίκηση.
Παρακμής (στο εξωτερικό), διότι το νεοελληνικό κράτος, όπως πλέον πορεύεται, έχει βάλει στο λογισμικό του την εκχώρηση εξουσιών (άμυνα στο ΝΑΤΟ, σύνορα στην Frontex, νόμισμα στην ΕΚΤ, νομοθεσία στο Ευρωκοινοβούλιο, νομολογία στα διεθνή δικαστήρια, εξωτερική πολιτική στην Κομισιόν κλπ) και την μείωση του διεθνούς αποτυπώματος (περιορισμός χωρικών υδάτων στα 6 ν.μ., μη κήρυξη ΑΟΖ, εγκατάλειψη ελληνικών και χριστιανικών μειονοτήτων κλπ). Ο κ. Μητσοτάκης μέσω του κ. Γεραπετρίτη έχει επιταχύνει την διαδικασία αυτή.
Σχηματοποιώντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο απώτερος στόχος της σημερινής κυβέρνησης είναι η τακτική πληρωμή των συντάξεων (καθώς οι συνταξιούχοι αποτελούν προνομιακό πλέον εκλογικό κοινό της κυβέρνησης) και η αποπληρωμή των δανείων στους ομολογιούχους. Η ευταξία αυτή δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να διαταραχθεί από κυριαρχικές διεκδικήσεις ή από πρόνοιες για προστασία ελληνικών ή χριστιανικών πληθυσμών. Όσο στέκει ελεύθερη η Πλατεία Κολωνακίου, οι βάρβαροι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν στο Αιγαίο, την Βόρειο Ήπειρο ή την Συρία. Το αθηναϊκό κράτος δεν θα διστάσει να ξεπουλήσει την εκτός Αττικής Ρωμιοσύνη, κομμάτι-κομμάτι, αρκεί η ορχήστρα στον Τιτανικό να παίζει μέχρι τελευταία στιγμή για τους Αθηναίους του πάνω καταστρώματος. Και όταν φτάσει η ώρα για τον ερχομό των βαρβάρων, ο Έλληνας Πρωθυπουργός φιλοδοξεί να παραδώσει το μαγαζί στον Σουλτάνο – ίσως και με κάποια ανακούφιση – με το Κτηματολόγιο ολοκληρωμένο, τα χρέη των Μνημονίων αποπληρωμένα και ταμειακές μηχανές στα ταξί. Καθαρά πράγματα.
Επιλογή, όχι νομοτέλεια
Θεωρώ ότι αυτός ο ρόλος του νεοελληνικού κράτους είναι αυτοεπιβεβλημένος και προϊόν μιας ηττοπαθούς ψυχολογίας. Περιστατικά προς την αντίθετη κατεύθυνση είναι – δυστυχώς – ελάχιστα αλλά ενδεικτικά: όταν έγινε η «επακούμβηση» της Φρεγάτας «Λήμνος» με το «Κεμάλ Ράις», κατ’ άλλους η πιο πρόσφατη ελληνοτουρκική ναυμαχία, η τουρκική πλευρά έβαλε την ουρά στα σκέλια, διότι ίσως κατανοεί καλύτερα τα δικά της όρια, και αντί να μας πάρει κάτι με την βία, προτιμά να της το δώσουμε εμείς από εξάντληση. Παρομίως, όταν σκάφη του λιμενικού έκαναν δυναμικές παρεμβάσεις κοντά στην Σαμοθράκη (Ιούλιος 2024) και Αλικαρνασσό (Σεπτέμβριος 2024), καμία δυναμική απάντηση δεν ακολούθησε από τουρκικής πλευράς, και παρά τις κραυγές του τουρκικού Τύπου.
Αυτό ίσως είναι η καλύτερη απάντηση στο ρητορικό ερώτημα «και τι θέλετε, πόλεμο;». Η άρδην αλλαγή πορείας της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής είναι η μοναδική επιλογή που θα εξασφαλίσει την ειρήνη, καθώς οι καλοί γείτονες γίνονται με γερούς φράχτες και οι πονηρές ορέξεις – τόσο εχθρών όσο και φίλων – κόβονται με σοβαρά αντίμετρα.
Ο φόβος φυλάει τα έρημα και εξασφαλίζει ήρεμα νερά.
