Ποιες αλλαγές θα πρέπει να γίνουν, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής.
Του Γιάννη Αγουρίδη
Διαχρονικό και άκρως σημαντικό δείχνει να είναι το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας για την ελληνική οικονομία. Άλλωστε το τεράστιο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών που καταγράφει η Ελλάδα αποτελεί ένα επιπλέον δείγμα για το παραπάνω.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, στην έκθεσή του για το δεύτερο τρίμηνο του χρόνου, επιλέγει δέκα σημαντικές αλλαγές, οι οποίες θα πρέπει να γίνουν άμεσα ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να ξεπεράσει το μόνιμο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, να κάνει τις εξαγωγές θετικές για το ΑΕΠ της χώρας και να προσελκύσει παραγωγικές επενδύσεις, προκειμένου να αλλάξει το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας.
Οι επισημάνσεις
Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, χτίζοντας στις επισημάνσεις μας περί παραγωγικότητας στις προηγούμενες Εκθέσεις, και καθώς η παραγωγικότητα συνδέεται με την διεθνή ανταγωνιστικότητα, στο παρών πλαίσιο «εστιάζουμε σε παράγοντες της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής οικονομίας μέσα από το πρίσμα της ‘Πυξίδας Ανταγωνιστικότητας’ (Competitiveness Compass) που δημοσιεύτηκε από την ΕΕ στις 29 Ιανουαρίου 2025 και τις Προτάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Council Recommendation) της 4 Ιουνίου 2025 στο πλαίσιο του 2025 European Semester».
Με βάση τον γενικό στρατηγικό πλαίσιο για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα επόμενα 5 έτη, δίνεται προτεραιότητα σε Ευρωπαικό επίπεδο, μεταξύ άλλων, στους παρακάτω τομείς: Aπλοποίηση των ρυθμιστικών και νομικών διαδικασιών, ενίσχυση των ικανοτήτων και προσόντων εργασίας, καινοτομία στο χώρο της βιομηχανίας, συντονισμός στην οικονομική πολιτική, ενίσχυση των πρωτοβουλιών για νεοφυείς δραστηριότητες (EU Start UP and Scale up Strategy), υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, AI) και κβαντική υπολογιστική (quantum computing).
Μέσα σε αυτό το γενικό πλαίσιο, δημοσιεύτηκαν για κάθε χώρα, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, προτάσεις πολιτικής αναγνωρίζοντας τις μακροοικονομικές αδυναμίες της οικονομίας και επισημαίνοντας σημαντικούς τομείς που θα πρέπει να ενισχυθούν.
Τα 10 «αγκάθια»
Σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού, οι τομείς αυτοί συνδέονται με την ανταγωνιστικότητα και κατ’ επέκταση την παραγωγικότητα της Ελληνικής οικονομίας, και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τους παρακάτω:
Φορολογική συμμόρφωση
Η συνέχιση στην πολιτική ενίσχυσης της φορολογικής συμμόρφωσης και του εντοπισμού και πάταξης της φοροδιαφυγής, εστιάζοντας σε συγκεκριμένους κλάδους με υψηλή ροπή για φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή.
Πολυνομία στη φορολογία
Η κωδικοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας σε όλες τις κατηγορίες φόρων και δασμών, θα ενίσχυε τη διαφάνεια, θα περιόριζε τα αντικίνητρα για επενδύσεις (στις οποίες αναφερθήκαμε στην ΄Εκθεση του Ιουνίου 2024) και θα μείωνε το επενδυτικό κενό.
Αναποτελεσματικότητα δημοσίου
Η αποτελεσματικότητα και εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, και ενίσχυση του συντονισμού και της συνεργασίας μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ακόμη ζητούμενο. Επίσης, η απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών θα αυξήσει την ταχύτητα για την ολοκλήρωσή τους. Τα ανωτέρω χρειάζονται αποτελεσματικές δομές διοίκησης, πληροφοριακά συστήματα, και κωδικοποίηση νομικών διαδικασιών.
Η μη αξιοποίηση καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων
Η εφαρμογή Προγραμμάτων Συνοχής με ενίσχυση από το European Regional Development Fund (ERDF), το Just Transition Fund (JTF), το European Social Fund Plus (ESF +) και το Cohesion Fund (CF).
Καθυστέρηση στην ψηφιοποίηση
Η πλατφόρμα Strategic Technologies for Europe Platform (STEP) παρέχει τη δυνατότητα για επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς. Μέσω του STEP, η Ελλάδα μπορεί να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη ή δημιουργία σημαντικών νέων τεχνολογιών αιχμής.
Εμπόδια
Η κατάργηση των εμποδίων για την ένταξη νέων συμμετεχόντων σε επαγγελματικούς κλάδους και αγορές προϊόντων. Αυτό θα ενίσχυε τον ανταγωνισμό και θα αποτελούσε παράγοντα συγκράτησης του πληθωρισμού και των τιμών προϊόντων και υπηρεσιών.
Έλλειψη καινοτομίας στην παραγωγή
Η δημιουργία καινοτόμων προϊόντων στηρίζεται στην έρευνα, η ερευνητική πολιτική και χρηματοδότηση θα πρέπει να λάβουν ιδιαίτερη προσοχή.
Αργή απονομή δικαιοσύνης
Παρά τις όποιες πρόσφατες βελτιώσεις, ο χρόνος στην απονομή δικαιοσύνης παραμένει από τους μεγαλύτερους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στις επενδύσεις, στην επιχειρηματικότητα και την οικονομική ανάπτυξη.
Καθυστερήσεις στο Ταμείο Ανάκαμψης
Η εκτέλεση των έργων του σκέλους των επιχορηγήσεων του ΤΑΑ πρέπει να επιταχυνθεί. Οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης, σε συνδυασμό με τη χαμηλή αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών και του συντονισμού περισσοτέρων του ενός φορέα Γενικής Κυβέρνησης δημιουργούν σημεία συμφόρησης στην ομαλή εκτέλεση των έργων. Σύμφωνα με την Eurostat κατά την περίοδο 2020-2024, η Ελλάδα έχει λάβει το 47% των συνολικών επιχορηγήσεων του ΤΑΑ ενώ έχει ξοδέψει το 28% των πόρων.
Η Παιδεία
Η εκπαίδευση και η δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου είναι σημαντικές κινητήριες δυνάμεις της παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και οικονομικής προόδου/ Η μέτρηση της επίδοσης των νέων μαθητών αποτελεί σημαντικό δείκτη για τη μελλοντική εξέλιξη των μεγεθών αυτών. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και την Αξιολόγηση της Επίδοσης Μαθητών σε διάφορες χώρες για το 2022, ένα μεγάλο ποσοστό των 15-χρονών μαθητών στην Ελλάδα δεν επιτυγχάνει το ελάχιστο επίπεδο ικανοτήτων σε βασικές δεξιότητες. Αυτή η υπο-επίδοση είναι από τις μεγαλύτερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ερμηνεύεται ως δομική αδυναμία της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος η οποία θα πρέπει να βελτιωθεί.
Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκαν χαμηλά ποσοστά στους μαθητές με υψηλή επίδοση και στους μαθητές με κριτική και καινοτόμα σκέψη. Αυτό σημαίνει ότι το δυναμικό των εξαίρετων μαθητών είναι περιορισμένο, κάτι που δημιουργεί ζητήματα στη διαμόρφωση του μελλοντικού ανθρώπινου δυναμικού της οικονομίας με υψηλές δεξιότητες. Κατ’ επέκταση, αυτό συνεπάγεται περιορισμό για καινοτομία και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.
