Παρακάτω επιχειρείται μια θεματική καταγραφή των βασικών υπευθύνων.
1. Η κυβέρνηση και η πολιτική εξουσία
Η πολιτική εξουσία φέρει την πρωταρχική ευθύνη. Είχε τα εργαλεία, τη γνώση, τις καταγγελίες και τις αρμοδιότητες για να αποτρέψει την απάτη. Κι όμως, επί σειρά ετών, είτε αδιαφόρησε, είτε συγκάλυψε, είτε συναλλάχθηκε για ψηφοθηρικούς λόγους. Οι υπουργοί, υφυπουργοί, γενικοί γραμματείς, ειδικοί σύμβουλοι και μετακλητοί, στον ΟΠΕΚΕΠΕ και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, γνώριζαν τις δομές του ΟΠΕΚΕΠΕ, ήλεγχαν τις διαδικασίες πληρωμής και είχαν ευθύνη για την εποπτεία του ΟΣΔΕ και των υπηρεσιών ελέγχου. Δεν έδρασαν. Δε διέταξαν ελέγχους. Δεν ανέστειλαν πληρωμές όταν υπήρχαν ενδείξεις απάτης. Έτσι, έστρωσαν το έδαφος για τη γενικευμένη διαφθορά.
2. Οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι
Όσοι συμμετείχαν στο κύκλωμα των παράνομων επιδοτήσεων φέρουν, επίσης, ευθύνη. Δεν παραπλανήθηκαν απλώς. Πολλοί γνώριζαν πολύ καλά τι κάνουν. Δήλωναν ανύπαρκτα ζώα και βοσκοτόπια, κατέθεταν αιτήσεις χωρίς αντίκρισμα και εισέπρατταν κρατικό χρήμα που δε δικαιούνταν. Άλλοι, με μικρότερη συμμετοχή, υποκινούνταν ή πιέζονταν από τους “παίκτες του κυκλώματος”. Όμως, η προσωπική ευθύνη δεν μπορεί να παραγράφεται με το επιχείρημα της άγνοιας. Η απάτη είναι απάτη, ακόμα και όταν «όλοι το κάνουν».
3. Οι Περιφέρειες και οι κτηνιατρικές υπηρεσίες τους
Οι Περιφέρειες, και ειδικά οι εντεταλμένοι αντιπεριφερειάρχες Αγροτικής Ανάπτυξης, είχαν θεσμικό ρόλο ελέγχου και επικύρωσης της ύπαρξης ζωικού κεφαλαίου. Οι κτηνιατρικές υπηρεσίες που υπάγονταν στις Περιφέρειες βεβαίωναν επίσημα την ύπαρξη αιγοπροβάτων – πολλές φορές χωρίς αυτοψία ή με στημένες δηλώσεις. Η ανοχή αυτή κατέστησε τοπικούς φορείς μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης. Η ευθύνη τους είναι βαριά.
4. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ
Ο ΟΠΕΚΕΠΕ υπήρξε η “καρδιά” της στρεβλής διαχείρισης. Με αδιαφανείς διαδικασίες, με επίορκα στελέχη, με ελλιπείς ελέγχους και “συνεργάσιμες” Διευθύνσεις, με πολιτικά διορισμένους, ως πολιτική επιλογή κυβερνητική, προέδρους, αντιπροέδρους, απέτυχε παταγωδώς να προστατεύσει το δημόσιο συμφέρον, είτε κατήγγειλαν 2-3 και εκπαραθυρώθηκαν, είτε συναλλάχθηκαν οι περισσότεροι παντί τρόπω. Οι ελάχιστοι που προσπάθησαν να επιβάλουν ελέγχους μετακινήθηκαν ή απομακρύνθηκαν. Η Διεύθυνση Εσωτερικού Ελέγχου απέρριψε τέσσερις επώνυμες καταγγελίες και ουσιαστικά νομιμοποίησε το σύστημα. Πρόκειται για οργανωτική συνενοχή σε κρατικό επίπεδο.
5. Η ΑΑΔΕ
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) είχε τα δεδομένα: επιδοτήσεις, Ε1, Ε3, ΦΠΑ. Μπορούσε με απλό αλγόριθμο να εντοπίσει εισοδήματα που δε συμβαδίζουν με τις δηλωμένες επιδοτήσεις. Μπορούσε να “χτυπήσει κόκκινο”, όπως χθες αποκάλυψε η “Νέα Κρήτη” με ένα δημοσίευμα που σχολιάστηκε πανελλαδικά, όταν κάποιος λάμβανε 30.000 ευρώ αλλά δήλωνε 0 ευρώ παραγωγή. Και όμως, δεν το έκανε. Δεν ενεργοποίησε ούτε έναν αυτοματοποιημένο έλεγχο. Έτσι, επέτρεψε την απάτη να γεννηθεί, να αναπτυχθεί και να πάρει διαστάσεις εθνικού σκανδάλου. Επομένως, η ΑΑΔΕ δεν είναι μέρος της λύσης – είναι κομβικό μέρος του προβλήματος. Είναι αυτή η υπηρεσία που μπορούσε να ανιχνεύσει και να σταματήσει το σκάνδαλο στην αρχή του.
Το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι υπόθεση “μερικών κακών παιδιών”. Είναι αποτέλεσμα συλλογικής αποτυχίας μίας κυβέρνησης, που αυτο-ονομάστηκε «επιτελική», διαλυμένων θεσμών και ηθελημένης αδράνειας, μάλλον πολιτική επιλογή για ψηφοθηρικούς κι όχι μόνο λόγους. Αν δεν υπάρξει συνολική λογοδοσία, ποινές και απόδοση ευθυνών βαρύτατα πολιτικών, αλλά και του κοινού ποινικού δικαίου, η οργισμένη κοινωνία δε θα ξαναεμπιστευτεί ούτε το κράτος, ούτε τον αγροτικό κόσμο, παρότι από αυτόν προερχόμαστε οι περισσότεροι. Και αυτή η απώλεια εμπιστοσύνης είναι το μεγαλύτερο κόστος απ’ όλα. Πλήρης κοινωνική απίσχναση… Αλήθεια, μας θεωρούν εντελώς κοιμισμένους; Εδώ βαφτίζουν “Task Force” την επί της ουσίας μόλις τώρα ελεγκτική λειτουργία της ΑΑΔΕ, που επί 6 χρόνια έκανε τον “τροχονόμο”… «Για σκέψου να ανήκε στο κράτος ο ύπνος;», αναρωτιέται ο Νίκος Καρούζος, και απαντά: «Θα πεθαίναμε από εγρήγορση». Αυτό μας χρειάζεται ως κοινωνία τώρα.
