Οσες φορές και να τον διαβάσεις, κάτι νέο σου μαθαίνει. Οσες φορές και να τον συναντήσεις, πάντα κάτω από μια λέξη, από μια συνοπτική περιγραφή, κάτι σου έχει διαφύγει. Οσο και να πέρασαν οι αιώνες τον ακούς να μιλάει, άλλοτε με επιθετική ευθύτητα, άλλοτε με υπαινικτικό τρόπο, για την εποχή μας. Σαν να ζει ανάμεσά μας. Τον ανακαλείς στη σκέψη και συνομιλείς μαζί του.

Τα πολεμικά γεγονότα του τελευταίου δεκαημέρου και οι πόλεμοι της εποχής σε εξέλιξη σε οδηγούν σε μια συνάντηση με τη δύναμη, το δίκαιο, τη θέληση του ισχυρού, τη θέση ότι «οι άνθρωποι από φυσική αναγκαιότητα επιβάλλουν πάντοτε την κυριαρχία τους στον ασθενέστερο», την επίκληση αυτού του «φυσικού νόμου», τη διαπίστωση ότι όποιος διαθέτει τη δύναμη πράττει με τον ίδιο τρόπο. Η δύναμη έχει τον τελευταίο λόγο, το δίκαιο υπάγεται στον ισχυρό και ορίζεται από αυτόν.

Λένε οι Αθηναίοι στους Μηλίους: «…και εμείς αλλά και εσείς πρέπει να θέσουμε ως στόχο αυτό που θεωρούμε δυνατό, αφού και εμείς και εσείς ξέρετε ότι κατά την ανθρώπινη λογική και κρίση μπορούμε να μιλάμε για δίκαιο όταν και τα δύο μέρη διαθέτουν ίση ισχύ και ότι οι δυνατοί πράττουν αυτό που τους επιτρέπει η δύναμή τους και τότε οι αδύναμοι υποχωρούν και υποτάσσονται».

Η Μήλος θα απορρίψει την πρόταση των Αθηναίων να τεθεί υπό την ηγεμονία τους και θα ακολουθήσει η καταστροφή της. Αυτή η μοναδική φορά που στην Ιστορία του ο Θουκυδίδης παραθέτει διαλογικά μια υπόθεση αποτελεί συμπύκνωση όλου του προβληματισμού που τη διαπνέει και, όπως σημειώνει ο Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, η αποτύπωση αυτή της αντίθεσης δύναμης και δικαίου είναι «ένα αριστούργημα πολιτικού στοχασμού».

Τις τελευταίες ημέρες γέμισαν οι οθόνες από σκηνές πολέμου. Μαζί και οι ατέλειωτες υποθέσεις και συζητήσεις για τις πιθανές εξελίξεις, τους κινδύνους, την εξάπλωση, την πυρηνική απειλή. Δεν γνωρίζω αν στο Ιράν έχουν συναντηθεί με τον προβληματισμό του Θουκυδίδη και αν αυτό που αποτελεί ιδεολογικό συμπλήρωμα για την εκεί εξουσία αφήνει χώρο για παρόμοιες αναζητήσεις.

Η επέμβαση των ΗΠΑ έδωσε τέλος και στις συζητήσεις και στην απειλή. Προσωρινά όλα, θα μας έλεγε, αφού αυτό που σήμερα μοιάζει οριστικό, μια δύναμη θα το αμφισβητήσει και μια νέα απειλή θα φανεί.

Η μεταπολεμική Δύση διανύει μακρά περίοδο ειρήνης. Σε δημοκρατικό πλαίσιο σταθερό και μια ευμάρεια πρωτόγνωρη στην ανθρώπινη διαδρομή. Η Ευρώπη των δύο παγκοσμίων πολέμων απομακρύνθηκε στον δρόμο της από το ενδεχόμενο της απειλής και από την αναγκαιότητα της εγρήγορσης και της προπαρασκευής.

Οι καιροί άλλαξαν και καθυστερημένα θυμάται σήμερα αυτή την προϋπόθεση της δύναμης για την αντοχή της στον χρόνο.

Οταν έφτασε στις Συρακούσες και στη Σικελία η είδηση ότι οι Αθηναίοι στο μέσο του Πελοποννησιακού πολέμου ξεκίνησαν εκστρατεία για την κατάληψή της, πολλοί αμφέβαλλαν για την αλήθεια αυτής της απειλής. Ο Ερμοκράτης με πάθος υποστήριξε ότι η απειλή είναι υπαρκτή και ότι η καλύτερη άμυνα είναι αυτή που ετοιμάζεται με πλήρη συνείδηση.

Και όπως γράφει ο Θουκυδίδης για κάθε μελλοντικό ενδιαφερόμενο – μικρή ή μεγάλη χώρα – ο Ερμοκράτης είπε στους Συρακούσιους: «Ξέρω καλά ότι οι εχθροί βρίσκονται ήδη στο πέλαγος και σε λίγο θα είναι εδώ».