…oδηγεί σε κοινωνική απομόνωση και «μεταμφιεσμένη» κατάθλιψη.
Της Ντίνας Δασκαλοπούλου
Οι τίτλοι των ειδήσεων μοιάζουν με ραπίσματα. Επτά στα δέκα στελέχη σούπερ μάρκετ προβλέπουν περαιτέρω κλιμάκωση των τιμών το επόμενο εξάμηνο. Η Deutsche Bank διαπιστώνει πως το κόστος ζωής στην Ελλάδα είναι πάνω από τον μέσο όρο διεθνώς, ενώ οι μισθοί αρκετά χαμηλότερα. Έξι στους δέκα πολίτες αξιολογούν την ακρίβεια ως το φλέγον ζήτημα της καθημερινότητάς τους και ένας στους δύο τους χαμηλούς μισθούς, τις κακές εργασιακές συνθήκες, την χαμηλή ποιότητα παροχών στην παιδεία και την υγεία.
- 1.141 δολ. είναι ο μέσος μισθός στην Ελλάδα
- 1.261 δολ στο Μπανγκαλόρ της Ινδίας
- 934 δολ. στην Τουρκία
- 7.984 δολ. στην Γενεύη
- 7.092 δολ. Σαν Φρανσίσκο.
«Η ζωή μας έχει γίνει σαν επεισόδιο του Black Mirror. Τρέχουμε συνεχώς πίσω από τις τιμές που τρέχουν με 1000 στην ανηφόρα. Δεν βλέπω κανένα νόημα πια σε όλη αυτή την τρεχάλα, το μόνο που ήθελα είναι να αποδράσω από τη ζωή μου». Η Ευαγγελία είναι 45 χρόνων κι έχει ζήσει τα πιο παραγωγικά της χρόνια σε συνθήκες κρίσης. Το επεισόδιο της δημοφιλούς σειράς στο οποίο αναφέρεται και στο οποίο βλέπει να καθρεφτίζεται η ζωή της λέγεται ‘Common People’ κι έχει στο επίκεντρο ένα ζευγάρι που ενώ είναι έτοιμο να κάνει οικογένεια, η γυναίκα πέφτει σε κώμα.
Ο μόνος τρόπος να σωθεί η Amanda είναι να χρησιμοποιήσει την πειραματική τεχνολογία «Rivermind», η οποία μετά από ένα χειρουργείο και με μια συνδρομή 300 $ το μήνα θα της επαναφέρει τις γνωστικές λειτουργίες. Ωστόσο, σύντομα η συνδρομή δεν καλύπτει τις ανάγκες της και θα πρέπει να την αναβαθμίσει, πληρώνοντας 500 $ το μήνα και λίγο πιο μετά 1.000 δολάρια το μήνα. Οι τιμές ανεβαίνουν ανεξέλεγκτα και το ζευγάρι πια έχει να διαλέξει ανάμεσα στην επιβίωση χωρίς όμως ίχνος ζωής και τον θάνατο.
Προφανώς και η Ευαγγελία δεν αντιμετωπίζει κανένα τέτοιο τραγικό δίλλημα, ωστόσο συχνά και για πολύ απλούς λόγους βρίσκεται σε μια κόκκινη γραμμή. «Έπαθε μια βλάβη το αμάξι μου και τίναξε τον προϋπολογισμό μου στον αέρα. Χρειάστηκα 200 ευρώ κι έπρεπε να τα πάρω από τους γονείς μου. Δεν θέλω καν να σκέφτομαι μια σοβαρότερη ζημιά ή ένα ζήτημα υγείας. Και είμαι εργένισσα, δεν έχω την ευθύνη κανενός άλλου ανθρώπου. Ωστόσο η αγωνία για τα οικονομικά με τρώει κάθε μέρα».
Από την 1η Ιουλίου καταργήθηκε το πλαφόν στο περιθώριο κέρδους για τα τρόφιμα και τα βασικά αγαθά. Οι καταναλωτές φοβούνται ένα νέο ηλεκτροσόκ στις τιμές. Πως εκτιμά ότι θα επηρεάσει την αγορά και τις ζωές μας η άρση αυτού του μέτρου που ίσχυε από το 2021 ο Γιώργος Λεχουρίτης, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτή; «Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν είναι Γερμανία, δεν είναι Γαλλία, δεν είναι εξωτερικό, όπου εκεί οι επιχειρήσεις σέβονται τον καταναλωτή. Εδώ οι επιχειρήσεις προσπαθούν να εξαπατήσουν τους καταναλωτές, δίνοντάς τους προϊόντα σε τιμή πιο υψηλή από την πραγματική αξία. Αυτό βεβαίως συνέβαινε κι όσο ίσχυε το πλαφόν. Η κυβέρνηση οφείλει να προστατεύσει το εισόδημα των Ελλήνων.
»Μετά το 2019 έχουμε υπερβολική αύξηση των τιμών σε προϊόντα που δεν δικαιολογείται. Το ροδάκινο πωλείται 4,20 – 4,40 το κιλό και αγοράζεται από τον παραγωγό στο 1,20 -1,30. Οι γερμάδες αγοράζονται από τον παραγωγό 0,80 – 0,90 και πωλούνται 3,90 – 3,20. Ο καθένας βγάζει τη τιμή που θέλει; πωλείται η σαρδέλα 13,90, ο γαύρος τα 8 και 9 ευρώ το κιλό ή τα κεράσια στα 9 ευρώ το κιλό! Τώρα με την κατάργηση του πλαφόν η αγορά θα είναι εντελώς ανεξέλεγκτη. Οι άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι, δεν τα βγάζουν πέρα. Ξέρετε τι συζητάνε; Τα σκάνδαλα και τον ΟΠΕΚΕΠΕ».
Βρώμικο χρήμα, ανομία και παρανομία για τους λίγους και ζωή σε συνθήκη διαρκούς οικονομικής αγωνίας για τους πολλούς. Την ώρα που οι επιτήδειοι φύτευαν… μπανάνες στον Όλυμπο, 6 στους δέκα εργαζόμενους δεν βγάζουν τον μήνα. Μόνο με τις τιμές των τροφίμων να έχουν αυξηθεί κατά 28,50% την τριετία 2021 – 2024, οι 9 στους 10 έχουν περιορίσει την κατανάλωση βασικών ειδών διατροφής, ενώ 3 στους 10 χρησιμοποιούν τις αποταμιεύσεις τους για να καλύψουν τα έξοδά τους. Κι αυτοί θα πρέπει να θεωρηθεί ότι βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα, αφού σχεδόν 4 στους 10 δεν έχουν καθόλου αποταμιεύσεις.
«Οικονομικό στρες», «άγχος που συνδέεται με τα χρήματα», «πληθωριστικό άγχος» – μια σειρά από καινούργιους όρους επιστρατεύονται από τους ειδικούς και τα διεθνή ΜΜΕ για να περιγράψουν πως η οικονομία επηρεάζει την υγεία και την ψυχική ευημερία. Οι έρευνες δείχνουν αυτό που όλοι ξέρουμε βιωματικά: όσο τα χρήματα λιγοστεύουν και η εργασία γίνεται πιο επισφαλής, τόσο ο φόβος της επιβίωσης μεγαλώνει. Κι όσο η κρίση κόστους ζωής βαθαίνει χωρίς οι πολίτες να νοιώθουν ότι μπορούν να ασκήσουν κάποιο έλεγχο στην οικονομία και τη ζωή τους, τόσο το άγχος επιμένει φτάνοντας ορισμένες φορές σε αυτό που ονομάζεται «οικονομικό τραύμα».
Η ακρίβεια πια στην Ελλάδα είναι επιμένουσα και η αισχοκέρδια εμμένουσα, μοιάζουν πια με ενδημικά χαρακτηριστικά της οικονομίας μας. Όλοι μιλάμε για νούμερα, για δείκτες, για ποσοστά – τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για τον ψυχισμό μας; Με μεγάλη επαγγελματική εμπειρία στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα, με την γνώση του αγώνα για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και την Αποασυλοποίηση στην Ελλάδα, με βαθιά κοινωνική ευαισθησία και οξύ πολιτικό βλέμμα, ο καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου, Στέλιος Στυλιανίδης είναι ο πλέον κατάλληλος να μας εξηγήσει.
«Μελέτες δείχνουν ότι ορισμένα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν να κάνουν επισφαλή την οικονομική κατάσταση ενός ατόμου. Αλλά και αντίστροφα, η οικονομική δυσπραγία και η παρατεταμένη αβεβαιότητα μπορούν να οδηγήσουν σε προβλήματα ψυχικής υγείας», ξεκινά τον συλλογισμό του ο Στυλιανίδης. «Οι συνέπειες της οικονομικής δυσχέρειας και της φτώχειας στη χώρα μας είναι πολλές. Άγχος και στρες σκοράρουν αρκετά υψηλά σε σχέση με το μέσο όρο των ευρωπαϊκών χωρών και τα τελευταία χρόνια έχουμε υψηλότερο σκoρ στην εφηβική κατάθλιψη. Οι άνθρωποι υποφέρουν από κοινωνική απομόνωση και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για την εμφάνιση ψυχικών νοσημάτων και ψυχοσωματικά προβλήματα. Η μεταμφιεσμένη κατάθλιψη μεταμορφώνεται σε οσφυαλγία ή δερματίτιδα, περνάει μέσα από το σώμα».
Σε ποιο βαθμό η χρόνια οικονομική ανασφάλεια και η εργασιακή επισφάλεια αποτελούν ψυχικό τραύμα, ρωτάμε τον Στυλιανίδη. «Για τα άτομα που έχουν μια ψυχική και νευροβιολογική ευαλωτότητα, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Όπως και η οικοδόμηση ανθεκτικότητας μέσω κοινωνικών δικτύων αφού δεν έχουν το κουράγιο να προστρέξουν προς τον Άλλο, προς τον κοινωνικό δεσμό. Ωστόσο, αν κάτι είναι πιο επιβλαβές ψυχικά στην χώρα μας και δημιουργεί ένα πολύ μεγάλο θυμό που μπορεί να οδηγήσει και σε κατάθλιψη, είναι ότι οι κοινωνικές ανισότητες τροφοδοτούνται από ένα κλίμα ακραίας διαφθοράς, πελατειασμού και θεσμικής καχεξίας. Ο αδύναμος, ο ευάλωτος δεν μπορεί να προσβλέπει σε βοήθεια από έναν θεσμό, να βρει δηλαδή πραγματική δικαστική, νομική και υγειονομική στήριξη.
»Ο άνθρωπος που παλεύει για να τα βγάλει για το νοίκι και το σούπερ μάρκετ, θυμώνει όταν ο διπλανός του, που ήταν περίπου στην ίδια κοινωνική αφετηρία με τον ίδιο, τα βγάζει πέρα γιατί συνδέεται με ένα κομματικό σύστημα. Κι αντιμετωπίζει μια δομική αμφιθυμία, να γίνει ίδιος με αυτόν για να έχει μπάρμπα στην Κορώνη ή να κρατήσει την αξιοπρέπειά του υποφέροντας. Είναι ένα δίλημμα πολιτικής συνείδησης, ηθικό, κοινωνικό και πάρα πολύ επώδυνο. Η ηθική ακεραιότητα, η ηθική ταυτότητα θρυμματίζεται και διαλύεται μέσα σ’ αυτόν τον πελατειακό πολτό. Στον πολτό της ανομίας. Αυτό είναι ένα πολύ βαθύτερο ζήτημα το οποίο δεν αφορά την ατομική ψυχανάλυση του καθένα, αλλά αφορά καίριες επιλογές που πρέπει να κάνει κάθε άτομο και οι κοινωνικές ομάδες. Το ερώτημα είναι πώς θα ξαναοικοδομήσουμε κοινότητα και όχι κατακρεματισμένους ατομικισμούς».
