Του Μάνου Δασκαλάκη
Για ακόμα μία φορά, βρισκόμαστε στο γνώριμο και τραγικά επαναλαμβανόμενο σενάριο. Το μεταναστευτικό έχει ήδη ξεφύγει από τα όρια της διαχείρισης και η κεντρική κυβέρνηση προσπαθεί, ίσως και με κινήσεις πανικού, να δώσει την εικόνα ότι αναλαμβάνει δράση. Αλλά είναι ήδη αργά.
Στην Κρήτη, φωνάζουμε εδώ και έναν χρόνο. Και τώρα, καθώς βλέπουμε τις συνέπειες να καταρρέουν πάνω σε τοπικές κοινωνίες, οικονομίες και οικοσυστήματα, η λέξη ουραγοί φαίνεται επιεικής για να περιγράψει την κατάσταση. Στο μεταναστευτικό δεν υπήρξε ούτε αιφνιδιασμός ούτε άγνοια.
Οι φορείς της Κρήτης από την αυτοδιοίκηση και τους επιστημονικούς συλλόγους μέχρι τους δημοσιογράφους και τους κατοίκους είχαν επισημάνει εδώ και μήνες το πρόβλημα. Είτε πρόκειται για τη διαχείριση των ροών είτε για την πιθανή διόγκωση του προβλήματος μέσα στο καλοκαίρι.
Όμως, η κρατική μηχανή στην Αθήνα φαίνεται πως λειτούργησε για άλλη μια φορά με ρυθμούς γραφειοκρατικού εφησυχασμού και επικοινωνιακής προτεραιότητας. Τίποτα δεν έγινε όταν έπρεπε. Και τώρα, όλα πρέπει να γίνουν βιαστικά, πρόχειρα, με τη συνήθη συνταγή δηλαδή συσκέψεις, επισκέψεις και βεβαίως οι ροές θα συνεχίζονται. Οι δυο προσωρινές δομές φιλοξενίας μέσα σε μια νύχτα έγιναν μόνιμες και θα μου πεις… λύθηκε το πρόβλημα;
Η τωρινή κινητικότητα της κυβέρνησης φέρει όλα τα χαρακτηριστικά ενός πολιτικού ανακλαστικού πανικού. Υπουργικές επισκέψεις που εξαγγέλλονται και ακυρώνονται την τελευταία στιγμή. Σχέδια δράσης που μοιάζουν περισσότερο με πρόχειρα PowerPoint παρά με σοβαρό πλάνο υλοποίησης. Δηλώσεις που δεν απαντούν στα ουσιώδη ερωτήματα. Το κοινό αίσθημα στην Κρήτη είναι ότι η κυβέρνηση δεν ακούει και όταν τελικά ακούει, είναι ήδη αργά. Ο θυμός είναι διάχυτος, όχι απλώς επειδή δεν βρέθηκαν λύσεις, αλλά γιατί δεν υπήρξε καμία ουσιαστική πρόληψη.
Οι φωνές των κατοίκων αγνοήθηκαν και τώρα πληρώνουμε το τίμημα της κωλυσιεργίας. Αλήθεια πως αξιολογούσαν το μεταναστευτικό πρόβλημα όλο το προηγούμενο διάστημα οι κυβερνώντες με σημείο αναφοράς και την επίσκεψη Καιρίδη του τότε υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου 15 μήνες πριν.
Είναι εύκολο και πολιτικά βολικό να κρύβονται όλοι πίσω από τη γενική κρατική ευθύνη. Όμως εδώ, έχουμε συγκεκριμένα πρόσωπα και πολιτικές που απέτυχαν. Υπουργοί που υποσχέθηκαν και δεν υλοποίησαν. Περιφερειακές αρχές που έμειναν άφωνες ή ακόμα χειρότερα συνέργησαν σε λανθασμένες επιλογές. Σήμερα βλέπουν το πρόβλημα και κλείνουν λέει την δίοδο. Αλήθεια πως θα γίνει αυτό μιας και μάλλον ξεχνάμε ότι μιλάμε για ανθρώπους. Αυτή η αλυσίδα ευθυνών πρέπει να αποδοθεί με ονοματεπώνυμο.
Το πρόβλημα που αποκαλύπτεται με τον πιο δραματικό τρόπο είναι ότι η Κρήτη αντιμετωπίζεται διαχρονικά ως περιφέρεια δευτέρας ταχύτητας. Η απόσταση από την Αθήνα είναι προφανώς γεωγραφική αλλά πολύ περισσότερο είναι πολιτική και θεσμική.
Η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για το νησί για πολλά ζητήματα φέρνει την υποβάθμιση και κυρίως τις λύσεις του ποδαριού. Και όταν η τοπική κοινωνία αντιδρά, αντιμετωπίζεται είτε με πατερναλιστική συγκατάβαση είτε με απαξίωση.
Δεν είναι πλέον ώρα για απλή διαχείριση της κρίσης. Είναι ώρα για διεκδίκηση. Η κοινωνία της Κρήτης δεν μπορεί να συμβιβαστεί με άλλη μία εξαγγελία χωρίς αντίκρισμα όσον αφορά το εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό πρόβλημα που λέγεται μεταναστευτικό. Βεβαίως και η Ευρώπη έχει ευθύνη και δεν αρκεί να αναγνωρίζει το πρόβλημα χωρίς να κάνει κάτι ουσιαστικό. Χρειάζεται ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό συμβόλαιο, με την Κρήτη στο επίκεντρο, όχι στο περιθώριο. Χρειάζεται σχέδιο, χρηματοδότηση, διαφάνεια και το κυριότερο συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στον σχεδιασμό των λύσεων. Δεν μπορεί να αποφασίζουν άλλοι για εμάς χωρίς εμάς.
Τώρα είναι αργά μιας και τρέχουν και δεν φτάνουν όταν τα γεγονότα τρέχουν με χρόνους ρεκόρ. Αν κάτι μας έχει διδάξει αυτή η κρίση του μεταναστευτικού είναι ότι ο χρόνος είναι πολύτιμος και η αδράνεια κοστίζει. Όταν τα πρώτα σημάδια ενός προβλήματος αγνοούνται, όταν οι προειδοποιήσεις δεν γίνονται εργαλείο σχεδιασμού αλλά ενοχλητικός θόρυβος για τα γραφεία της εξουσίας τότε οι κρίσεις γίνονται αναπόφευκτες. Ίσως λοιπόν ήρθε η στιγμή η πολιτεία να δει την Κρήτη όχι απλώς ως τουριστικό προορισμό ή εκλογική δεξαμενή, αλλά ως ζωντανό, πολύπλοκο και κρίσιμο κομμάτι της εθνικής συνοχής που σήμερα έχει παραδοθεί στα επικίνδυνα κυκλώματα διακίνησης μεταναστών. Το να είσαι ουραγός στις εξελίξεις δεν είναι απλώς πολιτική αποτυχία.
Είναι και ηθική ήττα απέναντι στους πολίτες. Και αυτό που ζούμε σήμερα στην Κρήτη δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια τέτοια ήττα. Ας είναι αυτή η κρίση η αφορμή επιτέλους να αλλάξει η σχέση του κέντρου με την περιφέρεια. Αλλά για να συμβεί αυτό, χρειάζεται πολιτική βούληση, λογοδοσία και αληθινή αποκέντρωση. Διαφορετικά, η ιστορία θα επαναληφθεί. Και τότε δεν θα μιλάμε για χαμένη μπάλα αλλά για χαμένο αγώνα. Επιτέλους ας καταλάβουν ότι μιλάμε για ανθρώπους και μια κοινωνία που έχει στηθεί στον τοίχο με τις συνέπειες να είναι τραγικές αν η Αθήνα και οι Βρυξέλλες δεν κάνουν κάτι έστω και αργά. Ελπίζω έστω και τώρα να σώσουμε την ελπίδα!
