Του Μανώλη Κοττάκη
Επισκέφθηκα γιά τελευταία φορά τό Βρεταννικό Μουσεῖο στό Λονδῖνο καί εἶδα τά Γλυπτά τοῦ Παρθενῶνος τόν Ἰανουάριο τοῦ 2023.
Πάντα κάθε τόπος ἔχει κάτι νά μοῦ «πεῖ» καί αὐτό τό κάτι συνήθως τό ἀποτυπώνω στό χαρτί μόλις ἐπιστρέψω στήν ἐφημερίδα. Πόσῳ μᾶλλον πού στήν συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται γιά ἐμβληματικές ἀρχαιότητες τοῦ πολιτισμοῦ μας, βιαίως ἀποσπασθεῖσες ἀπό τήν μητέρα «Ἀκρόπολη». Κανονικά θά ἔπρεπε νά νιώθω δέος. Ένιωσα τόσο ξένος σέ ἐκεῖνο τόν ἀχανῆ χῶρο καί αἰσθάνθηκα τόσο ξένα τά ἀκρωτηριασμένα Γλυπτά μας, ἀταίριαστα σχεδόν μέ ἄλλα ἐκθέματα ὅπως οἱ αἰγυπτιακές μούμιες, πού ὅταν ἐπέστρεψα στήν Ἑλλάδα μοῦ ἦταν ἀδύνατον νά χαράξω μιά γραμμή.
Μοῦ ἄρεσε πού οἱ Βρεταννοί ἔχουν στήν εἴσοδο τοῦ Μουσείου τους τόν Μέγα Ἀλέξανδρο. Μοῦ ἄρεσε πού εἶδα μερικά νεαρά Κινεζάκια νά ξεναγοῦνται ἀπό τίς δασκάλες τους μέ τάξη στό ἑλληνικό τμῆμα. Ἀλλά ἕως ἐκεῖ. Ἡ ζωή τό ἔφερε ἔτσι ὥστε νά μαγνητοσκοπήσω τήν συνέντευξη τοῦ ὑπουργοῦ Πολιτισμοῦ Ἀντώνη Σαμαρᾶ μέσα στό Μουσεῖο τῆς Ἀκροπόλεως, συνοδείᾳ τοῦ προέδρου του ἀείμνηστου Δημήτρη Παντερμαλῆ, στίς ἀρχές Ἰουνίου τοῦ 2009. Μιά μέρα πρίν τά ἐπίσημα ἐγκαίνιά του. Πρέπει νά ἦταν παρών καί ὁ Ερντογάν σέ αὐτά. Ἡ ζωή τό ἔφερε ἔτσι ὥστε ὁ τότε ὑπουργός Πολιτισμοῦ, πού ὡς Πρωθυπουργός ἐπιστράτευσε τήν κυρία Ἀλαμουντίν – Κλούνεϊ γιά τόν νομικό ἀγῶνα ἐπιστροφῆς τους, νά μᾶς δείξει, τήν ὥρα τῆς συνεντεύξεως, σημεῖο πρός σημεῖο ἀπό ποῦ ἔχουν ξηλωθεῖ Γλυπτά καί ποῦ πρέπει νά προστεθοῦν, ἄν ὁ Θεός δώσει νά γυρίσουν κάποτε πίσω. Ἤξερε καί τά ἀετώματα πού εἶχαν ἀλλοιωθεῖ.
Ἡ ζωή τό ἔφερε ἔτσι ὥστε νά καλωσορίσουμε τίς Καρυάτιδες ἀπαλλαγμένες ἀπό τό μαῦρο τοῦ νέφους στό νέο Μουσεῖο, πού ἐγκαινιάστηκε ἐπί πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλῆ καί ὑπουργίας Ἀντώνη Σαμαρᾶ. Πῶς νά συμφωνήσεις λοιπόν, κανείς Ἕλληνας δέν τό μπορεῖ, νά μείνουν αὐτά τά ἀριστουργήματα σέ ἕνα χῶρο γεμᾶτα ἀγγλικά κλοπιμαῖα ἀπό τήν Ἰνδία, τήν Αἴγυπτο, τήν Ἑλλάδα, τήν Ἰωνία, ἀκόμη ἀκόμη καί ἀπό τήν… Σκωτία; Σέ χῶρο ἀποικιοκρατίας δηλαδή καί δευτερευόντως μουσεῖο. Πῶς νά συμφωνήσεις, κανείς δέν μπορεῖ, νά μείνουν τά ἀρχαῖα ἐκεῖ πού βασιλεύει ἡ τσίκνα τῶν fish and chips, ὅσο περιμένεις στήν οὐρά γιά τήν εἴσοδο;
Καλά κάνει λοιπόν ὁ Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης πού ἐπιμένει μέ σύστημα γιά τήν ἐπιστροφή τους ἀπό τό 2019 πού ἐξελέγη καί δέν τά παρατάει. Σέ αὐτό καί σέ ὅ,τι ἀποδεδειγμένα καλό γιά τήν πατρίδα, θά μᾶς ἔχει μαζί του, στά ἄλλα, ὅπως ἡ μή μάχη του γιά τήν Ἁγία Σοφία, ὄχι. Ἀκόμη καί ἄν οἱ Βρεταννοί δέν ἔχουν στό βάθος διάθεση νά τά γυρίσουν ἀλλά συζητοῦν διότι δέν θέλουν νά χάνουν στό πεδίο τῶν ἐντυπώσεων, καλό εἶναι.
Στήν Κομοτηνή πού σπούδασα ἄκουγα πάντοτε μιά ὡραία παροιμία: Καί ἡ σκόνη ἀπό τά παπούτσια τους νά μείνει –ἀφοροῦσε κυβερνητικούς ἀξιωματούχους πού ἐπισκέπτονταν σπανίως τήν πόλη–, καλό εἶναι. Καί ὁ θόρυβος πού σηκώνεται κάθε φορά στά βρεταννικά μέσα ἐνημερώσεως γιά τό δίκαιον τῆς ἐπιστροφῆς τῶν Γλυπτῶν μέ δηλώσεις, δημοσκοπήσεις, ρεπορτάζ, τοκίζεται στό κεφάλαιο πού ἔχει δημιουργηθεῖ ἀπό τήν καμπάνια τῆς Μελίνας καί ἔκτοτε. Βοηθᾶ στήν ὡρίμαση τῶν συνθηκῶν.
Ἐάν τώρα μέ τά χρόνια πειστεῖ τό Βρεταννικό Μουσεῖο ὅτι τά ἐκθέματα ἔκαναν τόν κύκλο τῆς ἐπισκεψιμότητάς τους καί δέον νά τά ἀνταλλάξει μέ ἄλλους ἑλληνικούς θησαυρούς περιοδικῶν ἐκθέσεων, αὐτό μένει νά ἀποδειχθεῖ. Μέχρι τώρα τά Γλυπτά μας παρήγαγαν μεγάλο μέρος τοῦ τουριστικοῦ ΑΕΠ τοῦ Λονδίνου. Ζοῦσε καί ζεῖ κόσμος ἀπό αὐτά. Ὅταν ὅμως βλέπεις ξένους τουρίστες νά δακρύζουν καί νά κλαῖνε καμμιά φορά μέ ἀναφιλητά στήν θέα τῆς Ἀκροπόλεως (πού εὐλογήθηκα νά βλέπω ἀπό τό γραφεῖο μου ἱσταμένη ἐκεῖ ψηλά, κάθε φορά πού σηκώνω τό κεφάλι μου ἀπό τόν ὑπολογιστή), μπορεῖς νά φανταστεῖς τί συναισθήματα θά νιώσει ἡ παγκόσμια κοινότητα ὅταν τά δεῖ κάποτε νά ἐπιστρέφουν σπίτι τους. Καί μέσα σου νά εὐχηθεῖς «θά ᾽ρθει ὁ καιρός!».
Οἱ Ἕλληνες ὡς λαός εἴμαστε ἱκανοί γιά τό καλύτερο καί τό χειρότερο. Ἡ Ἀκρόπολις καί τά Γλυπτά εἶναι ἡ ἀδιάσειστη ἀπόδειξη τοῦ καλύτερου. Ἑαυτοῦ μας, ἐννοεῖται.
