Σύγκρουση με τα εφοπλιστικά συμφέροντα και συγκρότηση ενιαίου δημόσιου φορέα ακτοπλοΐας για τις Κυκλάδες είναι οι θέσεις όπως έχουν εκφραστεί από εκπροσώπους του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ, αντιστοίχως, για το άλυτο πρόβλημα που αφορά την επαρκή σύνδεση των νησιών με τον Πειραιά, καθώς και την ενδοκυκλαδική διασύνδεση, με φόντο τις εξελίξεις για δρομολόγηση υδροπλάνων στις αιγαιοπελαγίτικες γραμμές.
Παράλληλα, γίνονται αυτόνομες προσπάθειες από διαφορετικούς φορείς με στόχο την επίλυση εκ των ενόντων του προβλήματος της ουσιαστικής θαλάσσιας συγκοινωνίας-επικοινωνίας μεταξύ των νησιών, όπως για παράδειγμα των δυτικών Κυκλάδων.
Σε επίσκεψή μας στη Σίφνο, όπου συναντήθηκαν στις αρχές Σεπτεμβρίου αντιπροσωπείες με τα προϊόντά τους από τις Κυκλάδες για το ετήσιο Φεστιβάλ Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», πληροφορηθήκαμε ότι κατατίθεται οσονούπω ολοκληρωμένη μελέτη-πρόταση, την οποία εκπόνησε η Σχολή Ναυπηγών-Μηχανολόγων Θαλάσσιων Μεταφορών του ΕΜΠ, που διερεύνησε τη σκοπιμότητα δρομολόγησης πλοίου ενδοκυκλαδικής διασύνδεσης.
Η μελέτη έγινε κατόπιν επικοινωνίας με 78 εγχώριους και διεθνείς ταξιδιωτικούς πράκτορες, με εννέα δημόσιες υπηρεσίες (λιμεναρχεία, αεροδρόμια, στατιστική υπηρεσία κ.ά.) και αφορά τις δυτικές Κυκλάδες κατά κύριο λόγο.
Στα τέσσερα απ' αυτά τα νησιά -Μύκονος, Σαντορίνη, Πάρος και Μήλος- λειτουργούν διεθνή αεροδρόμια (Πάρος και Μήλος με κάποιους περιορισμούς στο μέγεθος των αεροπλάνων -στην Πάρο μάλλον διευθετείται το θέμα αυτό). Σκοπός είναι η σύνδεση Μήλου, Σίφνου, Σερίφου, Πάρου, Μυκόνου, Φολεγάνδρου, Ιου με ένα γρήγορο ακτοπλοϊκό δρομολόγιο.
Πριν προχωρήσουμε όμως σε περισσότερες λεπτομέρειες της μελέτης, να πάρουμε μια γεύση (είναι πικρή) της κατάστασης που επικρατεί στις Κυκλάδες, λόγω της ελλιπούς ή σχεδόν ανύπαρκτης για κάποιους μήνες ακτοπλοϊκής σύνδεσης των νησιών.
Χαρακτηριστική της απόγνωσης και της αγανάκτησης των Κυκλαδιτών, μια επιστολή-καταγγελία του προέδρου των ερασιτεχνών αλιέων Ευάγγελου Βαμβακάρη προς τον υπουργό Ναυτιλίας Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη. Αλιεύουμε τα εξής: «(…) Ισχυριστήκατε ότι δυστυχώς δεν διαθέτουμε πλοία και ότι λόγω της οικονομικής κρίσης η θέση των ακτοπλοϊκών εταιρειών βρίσκεται σε δεινή κατάσταση. (…) Σας υπενθυμίζω ότι κάθε χρόνο από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο έχουν καθημερινά οι δυτικές Κυκλάδες 3-4 δρομολόγια. Το Speed Runner εκτελεί δύο δρομολόγια την ημέρα. Σας ερωτώ, το χειμώνα δεν μπορεί να πραγματοποιήσει δύο δρομολόγια την εβδομάδα, εκτελώντας τη γραμμή Κύθνος-Σέριφος-Σίφνος-Μήλος; (…)».
Για «την οικονομική κατάσταση των εφοπλιστών, όπως ισχυρίζεστε, αν όντως υπήρχε πρόβλημα θα είχαν πουλήσει τα πλοία τους. Διαπιστώνω λοιπόν ότι περισσότερο ενδιαφέρεστε να ικανοποιήσετε τους εφοπλιστές, παρά να εξυπηρετήσετε τα νησιά μας και τους Ελληνες που επιθυμούν να μείνουν στον τόπο τους».
Ακόμα πιο ενδεικτική του χάσματος μεταξύ των ιδιοκτητών ακτοπλοϊκών και των Κυκλαδιτών, μια από τις ανακοινώσεις των εκλεγμένων συμβούλων της «Λαϊκής Συσπείρωσης Κυκλάδων», που αναδεικνύει άλλη μια παράμετρο του προβλήματος:
«(…) Στο όνομα της μεγάλης κερδοφορίας των εφοπλιστών, το απαγορευτικό που ίσχυε, όταν έπνεαν άνεμοι από 8 Μποφόρ και πάνω, μέχρι το 2005, με απαίτησή τους η κυβέρνηση το έχει μετατρέψει σε λάστιχο, ρίχνοντας την ευθύνη για τον απόπλου των πλοίων στην κρίση των πλοιάρχων, γνωρίζοντας ότι αυτοί δύσκολα θα φέρουν αντίρρηση στην εταιρεία. Συγκεκριμένα κινδύνευσαν (το καλοκαίρι) τα πλοία: "Blue Star Νάξος", δεν έμεινε τίποτα όρθιο στο πλοίο (λόγω θαλασσοταραχής μέχρι να δέσει στη Σύρο), το "Speed Runner ΙΙ" έπεσε πάνω στον κεντρικό προβλήτα του λιμανιού της Μήλου, το "Aqua Jewel" δεν κατάφερε να "πιάσει" στο λιμάνι της Σερίφου, καθώς από τον πλοίαρχο κρίθηκε επισφαλής η προσέγγισή του εκεί, το "Aqua Spirit" έψαχνε να βρει ασφαλές αγκυροβόλιο -τελικά κατάφερε να αγκυροβολήσει στον όρμο Λάντρως της Κύθνου-, το "European Express" έχει έτος κατασκευής το 1979 και οι βλάβες του είναι απανωτές. Οι αρχές ενημερώθηκαν ότι κρίνεται επισφαλής η προσέγγιση στο λιμένα Φούρνων λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών».
Αρνητικές συνέπειες
Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα ακτοπλοϊκής σύνδεσης των δυτικών Κυκλάδων με τον Πειραιά και τα υπόλοιπα νησιά, βάσει της μελέτης ενδοκυκλαδικής διασύνδεσης παρατηρείται ότι «έχει οξυνθεί και έχει οδηγήσει τις τοπικές κοινωνίες, φορείς, ιδιώτες, επιχειρηματίες κ.λπ. σε απόγνωση και αγανάκτηση, αφού όλοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο υφίστανται έντονες αρνητικές συνέπειες.
Το κορυφαίο πρόβλημα για τα νησιά των δυτικών Κυκλάδων είναι η μη έγκαιρη δημοσιοποίηση των δρομολογίων από τα συμβατικά πλοία που τα εξυπηρετούν, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι επισκέπτες αυτών των νησιών να προγραμματίσουν τα ταξίδια τους και τις διακοπές τους. Το γεγονός αυτό δημιουργεί και αθέμιτο ανταγωνισμό εναντίον άλλων νησιών των Κυκλάδων».
Το πλοίο, το οποίο θα επιλεγεί, θα «μπορεί να εξυπηρετεί τους κατοίκους αυτών των νησιών που για δουλειά ή άλλους λόγους πρέπει να μετακινούνται μεταξύ αυτού του νησιωτικού συμπλέγματος».
Επίσης εκτιμήθηκε ότι «τους χειμερινούς μήνες, κατά τους οποίους η διακίνηση τουριστών είναι μειωμένη, μπορεί να εξυπηρετείται η διασύνδεση των δυτικών Κυκλάδων με το νησί της Σύρου (ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, ενώ είναι πρωτεύουσα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου)».
Οι tour operators
Ενα σημαντικό κριτήριο για την επιλογή της προτεινόμενης ακτοπλοϊκής υπηρεσίας που θα κερδίσει τους ταξιδιώτες είναι ένα αξιόπιστο-αξιόπλοο πλοίο, αναφέρουν πολλοί tour operators. Είναι μια πολύ καλή περίοδος να γίνουν πράγματα. Για παράδειγμα, «μια σοβαρή ένδειξη είναι ότι τα 2/10 του συνολικού αριθμού των ατόμων που φτάνουν Μύκονο και Σαντορίνη τους θερινούς μήνες ενδιαφέρονται για tour στα γύρω νησιά. Ο αριθμός αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αν αναλογιστούμε ότι στα δύο αυτά νησιά κατά τους θερινούς μήνες των προηγούμενων χρόνων έφτασαν 108 πτήσεις charter με 12.448 επιβάτες την εβδομάδα για Σαντορίνη και 136 πτήσεις charter με 5.298 προς Μύκονο από 30 πόλεις της Ευρώπης».
Μια αισιόδοξη πρόβλεψη από πλευράς tour operators είναι ότι «τουλάχιστον το 50% των ταξιδιωτών που φτάνουν (συνολικά) στις Κυκλάδες το καλοκαίρι θα χρησιμοποιούσαν την ενδοκυκλαδική διασύνδεση».
Η πληρότητα του πλοίου της ενδοκυκλαδικής διασύνδεσης εκτιμάται στο 70%. Σχετικά με το οικονομικό μέρος για την αγορά πλοίου(-ων) σε καλή κατάσταση κρίνεται πιο ευνοϊκή αυτή η περίοδος λόγω και της οικονομικής ύφεσης -υπάρχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες. (Σ.σ. αυτό όμως το θέμα της έρευνας αγοράς θέλει… προσοχή).
Για τη χρηματοδότηση του κόστους αγοράς εκτιμήθηκε ότι μπορεί να «καλυφθεί από τέσσερα είδη πόρων: ίδια κεφάλαια, τραπεζικό σύστημα-δάνεια, ομόλογο (εταιρικό), συγχρηματοδότηση από Ε.Ε.». Δεν θα μπούμε σε τεχνικές λεπτομέρειες.
Τα συμπεράσματα, πάντως, είναι ότι μια επένδυση «με αρχικό κόστος της τάξης των 2 εκατομμυρίων ευρώ, θα μπορεί να είναι βιώσιμη και κερδοφόρα αν πληρούνται βασικές προδιαγραφές, όπως σωστή επιλογή πλοίων, προφίλ λειτουργίας-προβολής κ.λπ. Μεγαλύτερες επενδύσεις δεν είναι απαγορευτικές, αλλά θα περιόριζαν τη λειτουργία μόνο κατά τους θερινούς μήνες και θα απαιτούσαν μεγάλες συνοδευτικές ενέργειες στην οικονομία και τις υποδομές στα νησιά».
Μέχρι στιγμής κάποιες κρούσεις που έχουν γίνει σε επιχειρηματίες-εφοπλιστές, για να πάρουν στα χέρια τους την ενδοκυκλαδική διασύνδεση, δεν απέδωσαν καρπούς -χωρίς επιδότηση «θεωρείται ασύμφορη».
Εν τω μεταξύ εξετάζονται τα ενδεχόμενα «της δημιουργίας στα νησιά ενός δικτύου περίπου 30 υδατοδρομίων στη χώρα, με τις πρώτες πτήσεις υδροπλάνων να ξεκινούν -όπως αναμένεται- το 2015».
Ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί για την ίδρυση υδατοδρομίων και στα νησιά Σύρο, Τήνο, Μύκονο, Ανδρο, Τζια, Κύθνο, Μήλο, Σίφνο, Πάρο, Νάξο, Ιο, Σαντορίνη, Αμοργό, Φολέγανδρο, Ηρακλειά, Ανάφη.
Και η… αεροναυμαχία καλά κρατεί! Προς το παρόν το τίμημα πληρώνουν οι νησιώτες.
** Ασύνδετοι στη βαρυχειμωνιά
«Τρομερή είναι η ανασφάλεια» που δημιουργείται από τη μη επαρκή σύνδεση των Κυκλάδων, κυρίως των μικρότερων νησιών. Από τη Σίφνο ο δήμαρχος Ανδρέας Μπαμπούνης, οικοδεσπότης στις αρχές του Σεπτέμβρη του 8ου Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας, μεταφέρει τις αγωνίες των Σιφναίων, που αντανακλούν και σε εκείνες του υπόλοιπου νησιωτικού κόσμου ενώ αγριεύει ο καιρός και ο χειμώνας φωλιάζει στο Αιγαίο πέλαγος.
«Ενα σημαντικό ζήτημα που απασχολεί την τοπική κοινωνία όχι μόνο της Σίφνου, αλλά και των δυτικών Κυκλάδων στο σύνολό τους. Είναι η επαρκής ακτοπλοϊκή σύνδεση με σύγχρονα συμβατικά πλοία κατά τη φθινοπωρινή και χειμερινή περίοδο. Είναι επιβεβλημένο να εφαρμοστεί επιτέλους στην πράξη η συνταγματική κατοχυρωμένη λέξη "νησιωτικότητα" που σήμερα είναι άνευ περιεχομένου και αξίας, τουλάχιστον όσον αφορά στα μικρά νησιά. Η σύνδεση του νησιού μας για έξι και πλέον μήνες με παλιού τύπου πλοία με τρία δρομολόγια εβδομαδιαίως από και προς Πειραιά δημιουργεί τρομερή ανασφάλεια στους μόνιμους κατοίκους του νησιού μας». Ο Δήμος Σίφνου «σε συνεργασία με το τοπικό λιμενικό ταμείο προχωρεί στη δημιουργία υδατοδρομίων προκειμένου να είναι έτοιμα να υποδεχθούν τα υδροπλάνα όταν αυτά δρομολογηθούν στις Κυκλάδες».
Η ανεπαρκής ακτοπλοϊκή σύνδεση με τον Πειραιά και τα άλλα νησιά επιδεινώνει και τα άλλα προβλήματα: «Μιας και μιλάμε για "νησιωτικότητα" αγωνιζόμαστε προκειμένου να έχουμε πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη, να έχουμε δηλαδή ιατρικό προσωπικό προκειμένου να λειτουργήσει εύρυθμα το περιφερειακό μας ιατρείο. Είναι αδιανόητο να προσπαθεί ο δήμος με κάθε τρόπο δίνοντας κίνητρα σε γιατρό να έρθουν στη Σίφνο (δωρεάν διαμονή) ή δημιουργώντας αίσθημα ασφάλειας των μόνιμων κατοίκων (ομαδική ασφάλιση όλων των κατοίκων για άμεση αεροδιακομιδή με ιδιωτική ασφαλιστική εταιρεία σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας ή ατυχήματος) και το κράτος να μην έχει φροντίσει να υπάρχει παιδίατρος στο νησί έχοντας την ευλογία να έχουμε περίπου 500 παιδιά».
«Στόχος μας δεν είναι απλά η διαμόρφωση μιας κοινής αντίληψης για το περιεχόμενο της νησιωτικής πολιτικής, χωρίς να σημαίνει ότι αυτό δεν έχει πολύ μεγάλη αξία, αλλά κυρίως η συμβολή στην ανατροπή της παρούσας κατάστασης με στρατηγικό και θεσμικό τρόπο», δήλωσε ο προηγούμενος υπουργός Ναυτιλίας Κώστας Μουσουρούλης. Το 2013, συμπλήρωνε, «θα είναι ένα έτος σοβαρής και εντατικής προετοιμασίας προς αυτή την κατεύθυνση, εστιάζοντας στο ακτοπλοϊκό ζήτημα».
Οσο είδανε οι νησιώτες προκοπή από τις εξαγγελίες περί της "νησιωτικότητας" του πρώην υπουργού άλλο τόσο θα δουν και στην πράξη αν δεν νοήσουν να πάρουν το θέμα στα σοβαρά και επί της ουσίας. Φ.Κ.
Ελπιδοφόρο γλέντι
Πώς σε καιρό κρίσης μπορεί να αναδειχθεί ο γαστρονομικός πολιτισμός και όλες του οι διαστάσεις, ώστε να αντιμετωπιστούν ντόπιες παθογένειες και διεθνής ανταγωνισμός
Σε μια πολύχρωμη συνάντηση στο «Σίφαντο» ή Σίφνο, που φωτίζει το Αιγαίο, οι Κυκλαδίτες αντάμωσαν στο ξέσπασμα του καλοκαιριού, σε ένα γιορταστικό τριήμερο αφιερωμένο στο διάσημο συμπατριώτη τους που το όνομά του ταυτίστηκε με τον οδηγό μαγειρικής και έγινε συνώνυμο της εθνικής μας κουζίνας.
Για τον Σιφναίο Νικόλαο Τσελεμεντέ, «πρωτοπόρο στη μελέτη παρασκευής της τροφής στο αστικό περιβάλλον, που μετέφερε την πλούσια γαλλική -κυρίως- γνώση και την πάντρεψε με την παραδοσιακή μας διατροφή, θα άξιζε ένα μεγάλο συνέδριο με θέμα συνολικά τη διατροφή μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους», όπως λέει η επίτιμη διευθύντρια του κέντρου έρευνας της ελληνικής λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών δρ Αικατερίνη Καμηλάκη-Πολυμέρου.
Τι σημαίνει, όμως, γαστρονομία σε καιρούς κρίσης;
«Η επιτυχής σύνδεση γαστρονομίας και τουρισμού μπορεί να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την εξωστρέφεια της οικονομίας», απαντά ο συγγραφέας βιβλίων γαστρονομίας Χάρης Καλπίδης, που συμμετείχε σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση στο πολιτιστικό κέντρο Σίφνου «Ανθή Σίμου»: «(…) Η ανάπτυξη και προβολή του γαστρονομικού πολιτισμού και πλούτου στην Ελλάδα μπορεί να αποφέρει αύξηση του αριθμού των επισκεπτών, της περιόδου διαμονής, της ημερήσιας δαπάνης, της κατανάλωσης διατροφικών προϊόντων ελληνικής παραγωγής και των εξαγωγών».
Τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται πολύς λόγος για την ανάδειξη της τοπικότητας (locality) – ιδιαίτερα των τοπικών παραδοσιακών τροφών και του διατροφικού πολιτισμού. Πρόκειται βεβαίως, συνεχίζει η δρ Αικατερίνη Καμηλάκη, για μια ευρύτερη τάση η οποία, υπερβαίνοντας τα εθνικά όρια, αφορά πολιτικο-οικονομικές προτεραιότητες σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. «Ακροθιγώς» παρέπεμψε στην UNESCO και στη σύμβαση του 2006 για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά που αναφέρεται πρωτίστως στην προστασία των τοπικών πολιτιστικών στοιχείων και μάλιστα της διατροφής. (…) Η Ελλάδα έχει κατοχυρώσει την τοπικότητα της διατροφής της ως μεσογειακής. Και ανεξαρτήτως αν συμφωνεί κάποιος με την ένταξη αυτή, καθώς θυσιάσαμε αμαχητί τους όρους ελληνική διατροφή, κρητική, αιγαιακή, νησιωτική, θα πρέπει αντί να διαφωνούμε να χτίσουμε πάνω σε αυτή την πραγματικότητα με φαντασία και μεθοδικότητα».
Χρειάζεται σχέδιο
Στην προσέγγιση αυτή ο Χάρης Καλπίδης προσθέτει: «Για να πετύχουμε χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που θα προσεγγίζει όλες τις διαστάσεις της γαστρονομίας (οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική, εκπαιδευτική, περιβαλλοντική κ.ά.). Μια στρατηγική που θα αντιμετωπίζει τις παθογένειες της ελληνικής πραγματικότητας και τις προκλήσεις του διεθνούς ανταγωνισμού. Συνέπεια που θα εδράζεται σε μόνιμες δομές και στη μέγιστη συναίνεση όλων των εμπλεκόμενων πλευρών (ιδιωτικού και δημόσιου τομέα) και όλων των επιπέδων (τοπικού, περιφερειακού, εθνικού)».
Ακόμα όμως πασχίζουμε να περάσουμε το μήνυμα του «ελληνικού πρωινού» σε πολλά ξενοδοχεία που έχουν τις προδιαγραφές να το υποστηρίζουν «αντί του κρουασάν» (σ.σ. που έχουν μπουχτίσει οι ξένοι να τρώνε στις πατρίδες τους και ιδιαίτερα οι Γάλλοι). Χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά για να «…δώσουμε χρώμα ελληνικό στο κατ' εξοχήν γεύμα των διακοπών, το πρωινό με τοπικά προϊόντα».
Με εύστοχη τοποθέτηση ο Γιώργος Πίττας, εκπροσωπώντας το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΞΕΕ), διευκρίνισε ότι ακόμα και να υπερπηδηθούν οι δυσκολίες και να πειστούν οι ξενοδόχοι να προωθήσουν το «ελληνικό πρωινό», η παραγωγή δεν είναι αρκετή (ικανή) υπό τις παρούσες συνθήκες να καλύψει τις ανάγκες του με τοπικά προϊόντα.
Η υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη, που προπαγανδίζει την εξαιρετική κατά τ' άλλα πρωτοβουλία του «ελληνικού πρωινού», πρέπει να λάβει υπ' όψιν αυτές τις παραμέτρους ώστε να περάσει το μήνυμα σε συνδυασμό με τους δημοφιλείς προορισμούς της χώρας μας.
Αποχαιρετώντας τη Σίφανο ή Σίφαντο, όπως είναι μερικές από τις ονομασίες του αρχοντικού νησιού της Σίφνου, αφήνουμε πίσω μας και την Ανάφη, την Ανδρο, την Αμοργό, την Αντίπαρο, τη Δονούσα, την Ηρακλειά, την Ιο, την Κέα, την Κίμωλο, την Κύθνο, τη Μύκονο, τη Μήλο, τη Νάξο, την Πάρο, τη Σαντορίνη, τη Σέριφο, τη Σίκινο, τη Σύρο, τη Φολέγανδρο, που φιλοξενήθηκαν με αντιπροσωπείες τους και τα τοπικά προϊόντα στο 8ο Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές».
Χάρη στον πολιτιστικό σύλλογο Σίφνου, με ψυχή την πρόεδρό του Μαρία Ναδάλη, και τη συνεργασία των τοπικών φορέων και συλλόγων, ακόμα ένα νησιώτικο γλέντι (με καλεσμένους αυτή τη χρονιά την Αστυπάλαια από τα Δωδεκάνησα και το λαογραφικό όμιλο «Μελίκη» του νομού Ημαθίας), άφησε το αποτύπωμά του στη μνήμη χιλιάδων επισκεπτών.
Ενα φεστιβάλ «που πρέπει να αποκτήσει διεθνή χαρακτήρα», είπε η Αφροδίτη Καλομάρη, με εξειδίκευση στο γαστρονομικό τουρισμό. Αρκεί να πατάει σε υποδομές που θα αντέξουν αυτό το βάρος.
