Κόλαφος η έκθεση των Ν. Χουντή και Ι. Κουζή που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες. Αποικία χρέους η χώρα, με ραγδαία φτωχοποίηση και πλήρη κατάργηση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων
Από την Nτίνα Ιωακειμίδου
Τον περασμένο Αύγουστο η ελληνική κυβέρνηση με τυμπανοκρουσίες ανακοίνωσε την έξοδο της χώρας από τα Μνημόνια και ούτε λίγο ούτε πολύ υποσχέθηκε την επιστροφή του δυστοπικού παρόντος σε μια μεταμνημονιακή κανονικότητα. Τήρησε όμως και τηρεί αιδήμονα σιγή ως προς τις 32.000 μνημονιακές διατάξεις που παραμένουν εν ισχύ καθώς και τον απόλυτο έλεγχο των δανειστών, που πλέον αποκαλούνται θεσμοί, επί της κυβερνητικής πολιτικής.
Από το 2010 έως το 2018 η χώρα κατέστη μια αποικία χρέους έχοντας απεμπολήσει για τα επόμενα 100 έτη τη δημόσια περιουσία της. Παράλληλα συντελέστηκαν η βίαιη, ευρεία και πρωτοφανής σε χώρα εν καιρώ ειρήνης φτωχοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, η διεύρυνση των οικονομικών και των κοινωνικών ανισοτήτων, η εκτίναξη της ανεργίας σε επίπεδα υψηλότερα και από τη μεταπολεμική περίοδο (υψηλότερη και από τις δεκαετίες ’50 και ’60), η αποδιάρθρωση της εργασίας και η μετατροπή της χώρας σε ειδική εργασιακή ζώνη εντός του ευρώ. Συντελέστηκαν επίσης η απορρύθμιση του ανέκαθεν ελλειμματικού κοινωνικού κράτους καθώς και η μαζική εξωτερική μετανάστευση του πλέον παραγωγικού και προσοντούχου ανθρώπινου δυναμικού της.
Συμφωνήθηκε δε η διατήρηση έως το 2060 τερατωδών πρωτογενών πλεονασμάτων της τάξεως του 3,5% και 2,2%. Είναι αυτά τα πρωτογενή πλεονάσματα που ο πρωθυπουργός της χώρας Αλ. Τσίπρας ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης χαρακτήριζε «βαμμένα με αίμα πλεονάσματα αν ξεπεράσουν το 1,5%». Στο διάστημα αυτό επίσης η αύξηση των θανάτων, η μείωση των γεννήσεων και η εκτόξευση των αυτοκτονιών στη χώρα προσέλαβαν τον χαρακτήρα γενοκτονίας. Ομως όλα αυτά επικαλύπτονται από ένα πέπλο σιωπής. Εναντι αυτής της σιγής των κατασυκοφαντημένων και πολλαπλώς ενοχοποιημένων Ελλήνων, εκθέσεις όπως αυτή που παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες στις 19 Φεβρουαρίου από τον ευρωβουλευτή της ΛΑ.Ε. Ν. Χουντή και τον καθηγητή Εργασιακών Σχέσεων και κοσμήτορα της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πάντειου Πανεπιστημίου Γιάννη Κουζή συνιστούν πραγματικό κόλαφο. Στις Βρυξέλλες παρουσιάστηκαν τα πρώτα συμπεράσματα της μελέτης για τις κοινωνικές επιπτώσεις των Μνημονίων στην Ελλάδα.
«Οι μνημονιακές πολιτικές συνεχίζονται και θα συνεχίζονται καθώς το 75% του χρέους δεν έχει αποπληρωθεί. Παράλληλα ο δείκτης χρέους της χώρας αυξάνεται και οι συνέπειες των Μνημονίων αποκρύβονται. Με αφορμή την κρίση, στην Ελλάδα εξελίσσεται ένα πρωτοφανές παγκόσμιο πείραμα. Ζούμε τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης και τους ψευτοτσαμπουκάδες του κ. Πολάκη. Θα έπρεπε να είναι πιο συνετοί και σοβαροί» υπογράμμισε ο κ. Χουντής κατά την παρουσίαση της έκθεσης στο Ευρωκοινοβούλιο.
Γενικοί δείκτες της απορρύθμισης
Το πρώτο και αβίαστο συμπέρασμα της μελέτης αφορά τη μετατροπή της χώρας σε αποικία χρέους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος της χώρας από το 127% του ΑΕΠ σκαρφάλωσε στη συνέχεια στο 175%-177% και σήμερα βρίσκεται στο 183%. Το χρέος συνεχώς αυξάνεται και ουδόλως απομειώνεται, ενώ η χώρα εκχώρησε όλη τη δημόσια περιουσία της καθώς αυτή έχει υποθηκευτεί έως το 2115.
Επίσης το ΑΕΠ κατά τη χρονική περίοδο 2009-2017 μειώθηκε κατά 26,1%. Η μείωση των δαπανών της Γενικής Κυβέρνησης κατά την περίοδο 2010-2017 ανήλθε στο 35,5%. Παράλληλα η αύξηση χρέους των νοικοκυριών επί του διαθέσιμου εισοδήματος από το 105% που ήταν το 2010 εκτοξεύτηκε στο 123% το 2013, για να προσγειωθεί στο 112% το 2016.
Η αύξηση των οφειλών σε Εφορία και σε ληξιπρόθεσμων χρεών έφτασε το 2018 μέχρι το 57,2% του ΑΕΠ (δηλαδή πάνω από το μισό ΑΕΠ!). Η αύξηση έμμεσων φόρων (οι πλέον κοινωνικά άδικοι φόροι) ανήλθε στο 22,3% και των άμεσων στο 21,5% κατά την περίοδο 2010-18, αποφέροντας τον διπλασιασμό της φορολογικής επιβάρυνσης των μισθωτών και των συνταξιούχων κατά την περίοδο 2010-16. Οι δαπάνες των νοικοκυριών μειώθηκαν κατά 23,4%, ενώ η μείωση των οικογενειακών δαπανών, δηλαδή δαπάνες για ένδυση, υπόδηση, εκπαίδευση κ.λπ. μειώθηκαν κατά 37,5% (αγγίζουν δηλαδή το 40%). Κατά την περίοδο 2008 έως 2017 οι γεννήσεις μειώθηκαν κατά 25,5%, ενώ οι θάνατοι την ίδια περίοδο αυξήθηκαν κατά 13%. Παράλληλα την περίοδο 2010 έως 2015 η ετήσια αύξηση των αυτοκτονιών ανήλθε στο 65%. Μια τραγική εν ολίγοις σύνοψη εγκληματικών πολιτικών.
Ραγδαία φτωχοποίηση και οι αιτίες της
Το ποσοστό της φτώχειας μεταξύ 2009 και το 2016 αυξήθηκε από το 20% στο 24%, ενώ διογκώθηκε ο κίνδυνος της φτώχειας από το 23% του πληθυσμού στο 33%, αγγίζοντας το 1/3 του πληθυσμού της χώρας. Ομως το πραγματικό ποσοστό του πληθυσμού που κινδυνεύει με φτώχεια σε σχέση με το 2008 ανήλθε στο 48% το 2014 και στο 46% το 2016. Και αυτό λόγω της μείωσης κατά 37% του διάμεσου εισοδήματος, αφού το όριο της φτώχειας το 2009 είχε προσδιοριστεί στα 598 ευρώ, ενώ σήμερα έχει κατέλθει στα 375 ευρώ μηνιαίως.
Η απασχόληση του εργατικού δυναμικού μεταξύ 2009 και 2018 μειώθηκε κατά 20% και συγκεκριμένα από το 59% στο 52%. Αντίστοιχα η ανεργία αυξήθηκε έως και 120% και ειδικότερα από το 7,5% το 2008 στο 28% το 2013 και στο 20% το 2018. Οι μακροχρόνια άνεργοι (άνεργοι πλέον του έτους) αυξήθηκαν μεταξύ του 2009-18 κατά 30%, αφού από το 45% ανήλθαν στο 75%. Ποια είναι όμως η πολιτική προστασίας των ανέργων; Το επίδομα της ανεργίας μειώθηκε κατά 22% και υπολογίζεται επί του γενικού κατώτατου μισθού. Ο χρόνος επίσης της επιδότησης των ανέργων περιορίστηκε στις 400 ημέρες εντός τετραετίας. Για την επιδότηση των μακροχρόνια ανέργων έχουν θεσπιστεί εισοδηματικά κριτήρια. Στο σύνολο δε των ανέργων επιδοτείται μόλις το 12%, ενώ στους μακροχρόνια άνεργους μόλις το 3%. Επίσης το επίδομα της ανεργίας λόγω της συμπίεσης των μισθών έχει κατέλθει στα 361 ευρώ μηνιαίως. Στους ανέργους δεν συνυπολογίζονται οι 400.000 πολίτες που μετανάστευσαν, αφού γι’ αυτόν τον πληθυσμό δεν υπάρχει μέτρηση στους επίσημους δείκτες ανεργίας.
Δεκατέσσερις περικοπές συντάξεων
Το συνταξιοδοτικό από ανταποδοτικό σύστημα που βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών μεταστράφηκε σε κεφαλοποιητικό που στηρίζεται στις προκαθορισμένες εισφορές. Το ασφαλιστικό πρόβλημα διογκώθηκε και αναμένεται η περαιτέρω διόγκωσή του λόγω της δραματικής μείωσης της απασχόλησης, της κατάρρευσης των μισθών και της εγκαθίδρυσης της ευέλικτης και χαμηλά αμειβόμενης εργασίας αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού. Οι ασφαλιστικές εισφορές των μισθωτών μειώθηκαν την περίοδο αυτή κατά 55%, οι δε συντάξεις ψαλιδίστηκαν 14 φορές με συνολικό ύψος περικοπής 40% έως 50%. Το ποσοστό αναπλήρωσης μειώθηκε από το 80% στο 42,5%, ενώ αυξήθηκε το όριο συνταξιοδότησης έως και τέσσερα έτη. Οι ασφαλιστικές εισφορές αυξήθηκαν και τα αποθεματικά των Ταμείων έκαναν φτερά λόγω του PSI. To EKΑΣ για τη διευκόλυνση των χαμηλοσυνταξιούχων καταργήθηκε, ενώ θεσμοθετήθηκε η βασική εθνική σύνταξη στα 386 ή 346 ευρώ σε συνάρτηση με τα έτη ασφάλισης. Η κρατική δαπάνη για τις συντάξεις μειώθηκε από το 10% στο 7% του ΑΕΠ μετά την καθιέρωση της εθνικής σύνταξης. Θεσμοθετήθηκαν επίσης ανώτατο όριο συνταξιοδοτικής δαπάνης και ο αυτόματος κόφτης. Η συνταξιοδοτική δαπάνη εκτιμάται ότι θα μειωθεί κατά 18% το 2021 με τη διαμόρφωση μέσης κύριας σύνταξης των 650 ευρώ και επικουρικής στα 150 ευρώ.
Κατώτατος επί μία επταετία
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 άρχισε η προώθηση στην Ελλάδα των ευέλικτων σχέσεων εργασίας. Στο δεύτερο Μνημόνιο περιγράφεται η ανάγκη σύγκλισης των μισθών με τις γειτονικές βαλκανικών χωρών. «Ομως το πρωτότυπο της ιστορίας αφορά το γεγονός ότι στις χώρες της Βαλκανικής η αύξηση του κατώτατου μισθού ήταν ταχύτερη. Στην Ελλάδα διατηρήθηκε επί μια επταετία, γεγονός πρωτοφανές για τα δεδομένα της Ευρώπης» σημείωσε ο κ. Κουζής.
Η πολιτική παρέμβαση άρχισε από τον δημόσιο τομέα, ο οποίος εν πολλοίς ενοχοποιήθηκε ενεργοποιώντας τον κοινωνικό αυτοματισμό. Ας δούμε τι καταγράφεται για τον δημόσιο τομέα: Μείωση των δημοσίων υπαλλήλων κατά την περίοδο 2009-2017 κατά 23%, μείωση των μισθών κατά 30%, αύξηση των ωρών εργασίας εβδομαδιαίως από τις 37,5 στις 40 ώρες, εντατικοποίηση της εργασίας και εισαγωγή ευέλικτων εργασιακών σχέσεων με ενίσχυση της εργασιακής ανασφάλειας. Στον ιδιωτικό τομέα καταγράφονται απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, διευκόλυνση των απολύσεων και μείωση των αποζημιώσεων.
Ως προς τις απολύσεις σημειώνονται τα εξής: Μείωση στο 1/6 του χρόνου προειδοποίησης απόλυσης, μείωση στο 1/2 του ύψους της αποζημίωσης απόλυσης, αύξηση του χρόνου προϋπηρεσίας για την καταβολή αποζημίωσης απόλυσης από τους 2 στους 12 μήνες και διευκόλυνση των εργοδοτών ως προς τον τρόπο και τον χρόνο καταβολής της αποζημίωσης.
Σε ό,τι αφορά το όριο των ομαδικών απολύσεων, αυτό αυξάνεται κατά 150%, ενώ απελευθερώνονται και οι ομαδικές απολύσεις άνω του ανώτατου επιτρεπόμενου ορίου με κατάργηση του αποφασιστικού ρόλου του υπ. Εργασίας. Το προσεχές διάστημα προαλείφονται 4.000 απολύσεις τραπεζικών υπαλλήλων και ομαδικές απολύσεις στις υπό ιδιωτικοποίηση δημόσιες επιχειρήσεις. Παράλληλα οι ευέλικτες και εκ περιτροπής μορφές εργασίας εγκαθιδρύονται μειώνοντας έτσι τους γενικούς δείκτες ανεργίας. Σε αυτό το πλαίσιο ο ανώτατος χρόνος των συμβάσεων ορισμένου χρόνου αυξάνεται από τα δύο στα τρία έτη.
Ο ανώτατος χρόνος δανεισμού των εργαζομένων αυξάνεται επίσης από το ένα στα τρία έτη. Το κόστος της μερικής απασχόλησης μειώνεται, τα ωράρια εργασίας ελαστικοποιούνται με συμφωνίες που λαμβάνουν τη μορφή συλλογικών συμβάσεων-παρωδία, ενώ ελαστικοποιείται και το ωράριο (δεκάωρα, δωδεκάωρα κ.λπ.). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας από το 5% προ κρίσης ανήλθαν στο 28%. Το κόστος των υπερωριών και της υπερεργασίας μειώθηκε κατά 20%. Το πενθήμερο στα καταστήματα βάλλεται πανταχόθεν με την απελευθέρωση της κυριακάτικης αργίας που μπορεί να εφαρμοστεί έως και 52 Κυριακές τον χρόνο με απόφαση του αρμόδιου κατά περίπτωση αντιπεριφερειάρχη.
Το 2012 το 18% των εργαζομένων λάμβανε μηνιαίο μισθό 751 ευρώ. Σήμερα οι μισοί εργαζόμενοι και συγκεκριμένα το 49% λαμβάνουν έως και 751 ευρώ. Η εθνική γενική συλλογική σύμβαση καταστρατηγήθηκε και στη θέση της καθιερώθηκαν ο κατώτατος μισθός με την καθιέρωση από το κράτος και ο υποκατώτατος για τους νέους έως 25 ετών (καταργήθηκε πρόσφατα).
Ο κατώτατος μισθός μειώθηκε κατά 22%, ενώ ο υποκατώτατος κατά 32%. Παράλληλα επιβλήθηκε πάγωμα των τριετιών έως ότου η ανεργία κατέλθει στο 10%, ενώ ο μηχανισμός της διαιτησίας υποβαθμίστηκε τραγικά. Η μεσοσταθμική μείωση των μισθών προσδιορίζεται στο 25%, ενώ η μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων φτάνει έως και το 50%. Από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας καλύπτεται μόλις το 12% των εργαζομένων, όταν το 2012 η κάλυψη ήταν καθολική. Το 86% των εργαζομένων αδυνατεί να ανταποκριθεί στις οικονομικές απαιτήσεις. Η συνδικαλιστική δράση δεν έμεινε στο απυρόβλητο, ενώ δεν συνιστά έκπληξη το γεγονός της αύξησης των εργατικών ατυχημάτων κατά 40%.
Η Υγεία, η Παιδεία και οι κοινωνικές παροχές στον Καιάδα!
Μεταξύ του 2010 και του 2016 η δαπάνη του ΑΕΠ για την Υγεία συρρικνώθηκε από το 4,9% στο 4,6%, ενώ η μείωση των συνολικών δαπανών για την Υγεία προσδιορίζεται στο 32%. Το τακτικό προσωπικό στη δημόσια υγεία μειώθηκε κατά 84%, ενώ οι κλίνες κατά 11% και οι ιατροί κατά 29% στο σύστημα δημόσιας υγείας. Η συμμετοχή των ασφαλισμένων στα φάρμακα αυξήθηκε μεσοσταθμικά από το 9% στο 30%. Το δε ποσοστό αυτών που δεν καλύπτουν τις ιατρικές ανάγκες τους λόγω περιορισμένου εισοδήματος, υψηλού χρόνου αναμονής, μεγάλων αποστάσεων και έλλειψης ελεύθερου χρόνου ανέρχεται πλέον στο 12,3%, κατατάσσοντας τη χώρα μας στη δεύτερη θέση μετά την Εσθονία.
Στον τομέα της Παιδείας η τακτική χρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης μειώθηκε την περίοδο 2010-17 κατά 28%. Οι δε σχολικές μονάδες κυρίως στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση μειώθηκαν στο 15%, ενώ η μείωση του εκπαιδευτικού προσωπικού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ξεκινά από το 3% και φτάνει έως το 65% για τα ΤΕΙ. Το δε τακτικό διοικητικό και το διδακτικό προσωπικό συρρικνώθηκαν συνολικά κατά 95%. Ως προς τις πολιτικές πρόνοιας αξίζει να υπογραμμιστεί πως εστιάζουν σε πολιτικές ανακούφισης της ακραίας φτώχειας, αφού η ευρεία φτωχοποίηση θεωρείται αναπόδραστη. Το 20% πάντως του πληθυσμού είδε την περιουσία του να αυξάνεται πάνω από 30.000.000 ευρώ.
