Του Jose Ignacio Torreblanca, European Council of Foreign Relations
Η πρόσφατη ανακοίνωση της ολλανδικής κυβέρνησης ότι το κράτος πρόνοιας θα πρέπει να αντικατασταθεί από μιαν απροσδιόριστη «συμμετοχική κοινωνία» μπορεί να είναι η είδηση της χρονιάς, ή τουλάχιστον αξίζει να είναι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πρωτοσέλιδα υπεραπλουστεύουν τα πράγματα ως συνήθως. Ωστόσο ο συναγερμός ηχεί: αν οι Ολλανδοί, οι οποίοι είναι ένα παράδειγμα του πλούτου, της αποτελεσματικότητας και της δημοκρατίας και νιώθουν σα στο σπίτι τους στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο, κηρύξουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο ξεπερασμένο, τί μπορούμε να περιμένουμε σε πολιτικά ανάπηρες, κλειστές κοινωνίες όπως η δική μας;
Πώς να μη μας πιάσει κατάθλιψη, αν μας πουν ότι το χάος που προκλήθηκε από τις πολιτικές λιτότητας θα σημάνει την έλλειψη βιωσιμότητας των κυρίων χαρακτηριστικών του κοινωνικού μοντέλου της ΕΕ, το οποίο βλέπουμε ως μια φυσική προσδοκία για κάθε άτομο ή έθνος; Μήπως αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη θα πάψει πλέον να σημειώνει πρόοδο, έχει φτάσει σε ένα ανώτατο όριο και μπορεί μόνον να τα πάει χειρότερα πλέον;
Η κοινωνία βασίζεται σε τρία συμβόλαια. Το πρώτο είναι μεταξύ των γενεών: άτομα που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας συντηρούν τους υπόλοιπους, τόσο τους γέρους, όσο και τους νεότερους. Αν και αυτό μερικές φορές το ξεχνάμε, οι συντάξεις δε πληρώνονται πραγματικά από τις οικονομίες των συνταξιούχων, αλλά από τους φόρους εκείνων που εργάζονται. Αυτή η μαζική μεταφορά εισοδήματος μεταξύ των γενεών (121 δισ. ευρώ στην Ισπανία το 2013, δηλαδή 12% του ΑΕΠ) γίνεται αποδεκτή χωρίς δεύτερη σκέψη. Οι γηραιοί, όπως το θέτουν οι πολιτικοί, είναι οι γέροντές «μας». Ένα συνταξιοδοτικό σύστημα το οποίο βασίζεται εξ ολοκλήρου στις ιδιωτικές αποταμιεύσεις που γίνονται από κάθε άτομο στη διάρκεια της ζωής του, θα ισοδυναμούσε με μια ριζική αλλαγή στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μας μοντέλο.
Το δεύτερο συμβόλαιο είναι μεταξύ των τάξεων. Επίσης, αυτό που υπογραμμίζει τη συνύπαρξή μας είναι η αποδοχή των μεταβιβάσεων εισοδήματος από τις πλουσιότερες τάξεις στις φτωχότερες. Η προοδευτική φορολογία, την οποία δεχόμαστε επίσης, είναι η απόδειξη αυτού. Γιατί θα πρέπει όσοι έχουν περισσότερα να πληρώνουν περισσότερο; Δε θα έπρεπε να πληρώνουμε όλοι το ίδιο ποσοστό; Αυτές είναι συχνές ερωτήσεις των αμερικανών libertarians, οι οποίοι είναι οπαδοί ενός μινιμαλιστικού κράτους που περιορίζεται στην εξασφάλιση της ατομικής ιδιοκτησίας και την εκτέλεση των συμβολαίων. Αλλά στην Ευρώπη της «πρόνοιας», κανένα κόμμα δε κατεβαίνει στις εκλογές με ένα πρόγραμμα που προτείνει την κατάργηση της προοδευτικής φορολογίας και μαζί με αυτή τις πολιτικές ίσων ευκαιριών (εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη) που (θεωρητικά τουλάχιστον) εξασφαλίζουν πως η θέση του ατόμου στην κοινωνία θα καθορίζεται, όχι είναι εξ ολοκλήρου από τη γέννηση και την κοινωνική του προέλευση, αλλά, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, από την αξία του.
Το τρίτο συμβόλαιο είναι μεταξύ περιοχών. Κάθε κράτος έχει πλουσιότερες και φτωχότερες περιφέρειες και δεν μπορεί να δεχθεί αυτό το χάσμα και τη διαιώνισή του απλώς ως ένα σύμβολο της φυσικής τάξης των πραγμάτων. Ανεξάρτητα από τη συζήτηση σχετικά με τα αίτια των διαφορών αυτών και τους τρόπους για τη διόρθωσή τους, η συναίνεση είναι ότι θα πρέπει να διορθωθούν μέσω των μεταβιβάσεων εισοδήματος και ότι χωρίς μια τέτοια «εδαφική συνοχή» είναι αδύνατο να διατηρηθεί η σταθερότητα και η ενότητα μιας χώρας.
Αυτά τα τρία συμβόλαια εκφράζουν, όπως αρέσει στους Αμερικανούς να λένε, τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Στην Ευρώπη, η δημοκρατία είναι το αποτέλεσμα ενός ευρέος συμφώνου μεταξύ κεφαλαίου κι εργασίας, το οποίο είναι τεκμηριωμένο ακριβώς στη γενική αποδοχή μιας οικονομίας που βασίζεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία, σε αντάλλαγμα για ένα κοινωνικό κράτος που είναι αναδιανεμητικό σε κάθε μία από αυτές τις τρεις διαστάσεις.
Η ολλανδική κυβέρνηση θεωρεί τώρα ότι ορισμένες πτυχές της πρόνοιας θα πρέπει και πάλι να αφορούν το άτομο, ενώ άλλες πρέπει να βαρύνουν τις τοπικές και όχι τις εθνικές αρχές.
Αυτό που προκαλεί έκπληξη στις συζητήσεις αυτού του είδους είναι η αδιαφορία τους για μια προφανή εναλλακτική λύση: ότι ο μόνος τρόπος για να συνεχίσουν να λειτουργούν αυτά τα τρία συμβόλαια είναι η ανάθεση αυτών των ευθυνών σταδιακά προς τα πάνω προς το ευρωπαϊκό επίπεδο, δομώντας έτσι ένα ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας. Αυτός θα είναι σίγουρα ένας δύσκολος δρόμος. Αλλά το να ρίξουμε την πετσέτα, να σκάψουμε τάφρους γύρω από κάθε τμήμα του εθνικού μας χλοοτάπητα και να κρυφτούμε πίσω από αυτές φαίνεται να μην είναι ο καλύτερος δρόμος για το μέλλον.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε αρχικά στην El Pais
Πηγή:www.capital.gr
