ΠΡΟΤΑΣΗ

Για την ΣΥΜΕΤΤΟΧΗ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 ΣΤΙΣ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ – ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΗ ΨΗΦΟΣ

του Πασχάλη Παπαχριστόπουλου*

Πάγιο αίτημα των αποδήμων Ελλήνων πολιτών τα τελευταία 30 χρόνια, είναι η δυνατότητα άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος στις Ελληνικές Εθνικές εκλογές, από την εκάστοτε χώρα διαμονής των. Παρόλο που όλοι οι Έλληνες πολίτες έχουν συνταγματικά καθιερωμένο το δικαίωμα (αλλά παράλληλα βάσει του νόμου και την υποχρέωση) συμμετοχής  στις Εθνικές εκλογές, στην πράξη αυτό είναι αδύνατον να υλοποιηθεί από τους εκτός επικρατείας πολίτες, (εκτός βεβαίως και αν μεταβούν αυτοπροσώπως στην Ελλάδα για να ψηφίσουν).

 

Είναι δε γνωστό σε όλους, ότι ελάχιστοι απόδημοι έλληνες πολίτες (στην πλειοψηφία τους από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης) έχουν την δυνατότητα να μεταβούν στην Ελλάδα για να ψηφίσουν, και αυτό με ιδιαίτερο κόστος. Συχνά δε γίνονται αντικείμενο κομματικής εκμετάλλευσης των κατά τόπους κομματικών οργανώσεων που  οργανώνουν – διαθέτουν αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό φθηνά μεταφορικά μέσα… Είναι δε προφανές ότι για τους εκτός ΕΕ διαμένοντας μονίμως Έλληνες πολίτες, η συμμετοχή στις Βουλευτικές εκλογές είναι πρακτικά αδύνατη και απαγορευτική (λόγω κόστους και αποστάσεων).

Αντίστοιχη πρακτική στις χώρες της ΕΕ

Σήμερα όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν στους απόδημους πολίτες των, έμπρακτα το δικαίωμα συμμετοχής στις Εθνικές Βουλευτικές εκλογές. Οι απόδημοι των αυτοί ψηφίζουν είτε με την μέθοδο της επιστολικής ψήφου, (που αποτελεί και την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη πρακτική), είτε σε εκλογικά τμήματα που οργανώνονται στις κατά τόπους πρεσβείες και προξενικές αρχές (όπου και εφόσον υπάρχει σημαντική παρουσία αποδήμων), είτε με συνδυασμό των δύο αυτών μεθόδων. Επιπλέον ορισμένες χώρες μελετούν την δυνατότητα χρήσεως της ηλεκτρονικής ψήφου.

Στην Ε.Ε. όλες οι χώρες μέλη παρέχουν το δικαίωμα ψήφου στους απόδημους πολίτες των και την συμμετοχή τους στις Εθνικές εκλογές, πλην δυστυχώς της Ελλάδας και της Ιρλανδίας. Θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι επιπλέον ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει την εκλογή και εκπροσώπων των αποδήμων πολιτών τους στα εθνικά τους Κοινοβούλια (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία) ή στην Γερουσία (Γαλλία, Ιταλία).

Συνταγματικό – Νομικό πλαίσιο.

Το δικαίωμα συμμετοχής των αποδήμων Ελλήνων στις εθνικές εκλογές είναι Συνταγματικώς κατοχυρωμένο ήδη από το προηγούμενο Σύνταγμα της χώρας. Επιπλέον, στην τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος, στο αντίστοιχο άρθρο (51 &4) προστέθηκε και επεξήγηση του πιθανού τρόπου εξάσκησης αυτού του Συνταγματικού δικαιώματος. Συγκεκριμένα:

'Άρθρο 51, §4: "Oι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια."

Είναι προφανές ότι το μόνο που απομένει για την υλοποίηση της Συνταγματικής αυτής επιταγής, είναι η σύνταξη από την Κυβέρνηση και προώθηση για ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο του σχετικού Εκτελεστικού Νόμου.

Τόσο δε ο πρωθυπουργός της χώρας Κώστας Καραμανλής  όσο και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργος Παπανδρέου στη ομιλία τους στο τελευταίο συνέδριο του ΣΑΕ στην Θεσσαλονίκη (Δεκ. 2006) επανέλαβαν την δέσμευση τους ότι από τις μεθεπόμενες εκλογές οι απόδημοι Έλληνες συμμετάσχουν κανονικά στις εθνικές εκλογές. Το παρόν άρθρο αναλύει την υπάρχουσα κατάσταση και προτείνει τον/τους τρόπο/ους υλοποίησης και εφαρμογής της Συνταγματικής αυτής επιταγής. 

Έννοια του Απόδημου Έλληνα Ψηφοφόρου.

Απαραίτητη προϋπόθεση πριν την έναρξη οποιασδήποτε νομοθετικής διαδικασίας είναι να ορισθεί η έννοια του "απόδημου Έλληνα ψηφοφόρου" ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές παρεξηγήσεις ‘η διαστρεβλώσεις της εφαρμογής του νόμου.  Απόδημος Έλληνας ψηφοφόρος μπορεί να θεωρηθεί κάθε Έλληνας πολίτης (κάτοχος Ελληνικού διαβατηρίου) ο οποίος έχει πλήρη πολιτικά δικαιώματα και διαμένει μόνιμα και για μακρό χρονικό διάστημα εκτός της Ελληνικής Επικρατείας. Είναι προφανές ότι το χρονικό αυτό διάστημα[1] θα πρέπει να οριστεί στο συγκεκριμένο νόμο, ο οποίος  θα ορίζει επίσης την μεθοδολογία – διαδικασία  βάσει της οποίας κάποιος αποκτά αυτό το δικαίωμα (π.χ. εγγραφή στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες, ναυτικός που ταξιδεύει στο εξωτερικό, κλπ.).

Θα πρέπει επίσης να ξεκαθαρίσουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ των  εν δυνάμει Ελλήνων Αποδήμων ψηφοφόρων (αυτών οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις να εξασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα) και των πραγματικών ψηφοφόρων δηλ. αυτών που θα κάνουν χρήση του εκλογικού δικαιώματος. Είναι προφανές ότι ο αριθμός των θεωρητικά εν δυνάμει ψηφοφόρων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος των πραγματικών ψηφοφόρων, εφόσον για την συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία απαιτείται αφενός η εγγραφή στους αντίστοιχους εκλογικούς καταλόγους, αφετέρου δε η έμπρακτη συμμετοχή στις εκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις τελευταίες Ευρωεκλογές, από τις εκτιμούμενες αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει αποδήμων Ελλήνων ψηφοφόρων στον χώρο της ΕΕ, εγράφησαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους[2] (που ανοίχθηκαν ειδικά για τον σκοπό αυτό στα κατά τόπους προξενεία και Πρεσβείες), μόνο 34,113 από τους οποίους τελικά ψήφισαν μόνο 25,546. Το εκλογικό αποτέλεσμα δε (% των κομμάτων) ελάχιστα διέφερε από αυτό της Ελληνικής επικράτειας.

Παράλληλα ο φόβος, που κατά διαστήματα στο παρελθόν έχει εκφρασθεί, ότι οι εκατοντάδες χιλιάδες (η εκατομμύρια !!!) εν δυνάμει αποδήμων ψηφοφόρων μπορεί να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσμα των Βουλευτικών εκλογών της Ελλάδος, δεν ευσταθεί. Αφενός μεν διότι είναι βέβαιο ότι μόνο εν μέρος αυτών θα ψηφίσει τελικά[3] (εφόσον του δοθεί εμπράκτως η δυνατότητα), αφετέρου δε ο τρόπος συμμετοχής (Βλ. κατωτέρω), μπορεί να διασφαλίσει την διατήρηση των πολιτικών ισορροπιών.

ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΗΜΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

Αναλύοντας την όλη διαδικασία είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστούν τα εξής σημεία:

  1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις
  2. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι Έλληνες
  3. Με ποια διαδικασία

  1. Ποιοι δικαιούνται να ψηφίσουν και με ποιες προϋποθέσεις.

Βάσει του Ελληνικού Συντάγματος δικαίωμα συμμετοχής στις Ελληνικές εκλογές έχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες. Απαραίτητη προϋπόθεση για την συμμετοχή είναι η εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους του κράτους. Για τους Έλληνες πολίτες εντός της Ελληνικής επικρατείας η εγγραφή τους στους εκλογικούς καταλόγους  μπορεί να γίνει σήμερα είτε με αυτοπρόσωπη παρουσία, είτε μέσω του διαδικτύου στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών (η βεβαίως μέσω αλληλογραφίας με την αποστολή όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών).

Όμως για τους απόδημους Έλληνες πολίτες – ψηφοφόρους τόσο για λόγους άπλετης εκλογικής διαφάνειας όσο και για πρακτικούς / οργανωτικούς  λόγους, είναι σκόπιμο και απαραίτητο να δημιουργηθούν ΕΙΔΙΚΟΙ ΕΚΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ ΑΠΟΔΗΜΩΝ. Έτσι οι απόδημοι Έλληνες πολίτες που πληρούν τις προϋποθέσεις και επιθυμούν να ψηφίσουν στις Βουλευτικές εκλογές της Ελλάδος από την χώρα διαμονής τους, θα πρέπει να εγγραφούν επιπροσθέτως στους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους για τους Έλληνες του Εξωτερικού (που θα πρέπει να δημιουργηθούν ειδικά για αυτό τον σκοπό). Οι ειδικοί κατάλογοι αυτοί θα επιτρέπουν αφενός την διασταύρωση των στοιχείων (αποφυγή διπλοψηφίας), αφετέρου δε θα αποτελούν την βάση για την ειδική εκλογική διαδικασία. Μετά την ολοκλήρωση της επαλήθευσης των στοιχείων τους οι απόδημοι θα παραλαμβάνουν τον ειδικό εκλογικό τους αριθμό.

Πρέπει να παρατηρήσουμε ότι τέτοιοι παρεμφερείς και σε περισσότερο περιορισμένη κλίμακα κατάλογοι έχουν ήδη λειτουργήσει για τις δύο τελευταίες Ευρωεκλογές (άρα η σχετική εμπειρία υπάρχει, παραμένει μόνο να επεκταθεί και στις άλλες χώρες εκτός ΕΕ). Η εγγραφή αυτή γίνεται από τους ενδιαφερομένους μέχρι σήμερα στα κατά τόπους Προξενεία ή Πρεσβείες της ΕΕ (οι οποίες ακολούθως προωθούν τα στοιχεία στο Υπουργείο Εσωτερικών) ή κατευθείαν στον ειδικό διαδικτυακό τόπο του Υπουργείου Εσωτερικών[4]. Στο μέλλον, και για να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους απόδημους οπουδήποτε και αν βρίσκονται στον κόσμο, θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται παράλληλα απευθείας εγγραφή μέσω του διαδικτύου (και με ειδική φόρμα εγγραφής στο ΙΝΤΕΡΝΕΤ) στον ειδικό κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών. Οι εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους των αποδήμων Ελλήνων θα είναι πρέπει να είναι δυνατή και έως 4 μήνες πριν τις εκλογές (για να υπάρχει χρόνος επεξεργασίας και επαλήθευσης των δηλωθέντων στοιχείων). Στην συνέχεια το Υπουργείο Εσωτερικών, μετά την συγκέντρωση και επαλήθευση των συγκεντρωθέντων στοιχείων, δημοσιεύει – κοινοποιεί τους ειδικούς αυτούς εκλογικούς καταλόγους (τουλάχιστον ένα μήνα πριν τις εκλογές). Έτσι κάθε εγγεγραμμένος ψηφοφόρος θα μπορεί μπαίνοντας στο κόμβο του Υπουργείου να βλέπει τον αριθμό του εκλογικού του μητρώου και ενδεχομένως τον ειδικό του αριθμό ως ψηφοφόρου του εξωτερικού[5]. Ο κόμβος του Υπουργείου Εσωτερικών θα πρέπει να διαθέτει την δυνατότητα παλίνδρομης επικοινωνίας έτσι ώστε ο ψηφοφόρος να μπορεί π.χ. να ανανεώνει τα σχετικά προσωπικά του στοιχεία (διεύθυνση, κλπ.). Παράλληλα μπορεί να επιβεβαιώνει άλλες πληροφορίες (όπως π.χ. σε ποια χώρα ή περιφέρεια ψηφίζει, κλπ). Η αντίστοιχη τεχνογνωσία υπάρχει ήδη και χρησιμοποιείται για τις φορολογικές δηλώσεις.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι επιπλέον η μέθοδος αυτή θα επιτρέψει στην Ελληνική Πολιτεία να διαπιστώσει και καταγράψει για πρώτη φορά τον αριθμό των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού ενδιαφερομένων να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές (και μάλιστα την διανομή τους κατά Ήπειρο και χώρα). Η απογραφή αυτή θα διευκολύνει επίσης στην κατανομή των Βουλευτικών Εδρών του ειδικού ποσοστού Αποδήμων Βουλευτών (αν και εφόσον κάτι τέτοιο αποφασιστεί).  

2. Σε ποια εκλογική περιφέρεια θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Δεδομένου ότι οι μέχρι τώρα αντιρρήσεις – αντιστάσεις στην συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές βασίζονται στον ισχυρισμό ότι η ψήφος των αποδήμων μπορεί να αλλοιώσει το εθνικό εκλογικό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο να ξεκαθαριστεί εκ των προτέρων ότι αυτό δεν αληθεύει, διότι εξαρτάται αποκλειστικά από το πώς και για ποίον ψηφίζουν οι απόδημοι.

Αν η ψήφος των αποδήμων "αναμειχθεί" και "ενσωματωθεί" με την ψήφο των εντός επικρατείας ψηφοφόρων, είναι ιδιαίτερα εύκολο το οποιοδήποτε εκλογικό αποτέλεσμα να "χρεωθεί" στους απόδημους από όλα τα κόμματα, δεδομένου ότι η ψήφος τους ¨χάνεται¨ και εξαφανίζεται στο γενικό σύνολο. Δυστυχώς μέχρι σήμερα αυτό είναι και το μοντέλο που φαίνεται να προωθείται από την Ελληνική κυβέρνηση με το σχετικό προσχέδιο νόμου που προωθείται. Όμως είναι προφανές ότι ένα τέτοιο μοντέλο είναι ανεπιθύμητο για τους απόδημους διότι δεν διαφαίνεται καθαρά η πολιτική τους βούληση και δεν εξασφαλίζεται μια καθαρή και ουσιαστική αντιπροσώπευση τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Παράλληλα μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για "αδιαφανή πολιτικά παιχνίδια" δεδομένου ότι μπορούν να αλλάζει (με την δικαιολογία των αποδήμων ψηφοφόρων) ο αριθμός των βουλευτικών εδρών ανά περιφέρεια κατά το δοκούν…   

Αν επιθυμούμε ένα μοντέλο που θα διασφαλίζει αφενός την ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή αλλά και θα εκφράζει διάφανα την πολιτική τους βούληση, τότε θα πρέπει να δημιουργήσουμε ξεχωριστές εκλογικές περιφέρειες αποκλειστικά για τους απόδημους Έλληνες (π.χ. Ευρώπης, Αμερικής, Ασίας/Αφρικής και Ωκεανίας). Οι απόδημοι Έλληνες θα ψηφίζουν αποκλειστικά στις σε αυτές και θα εκλέγουν με την ψήφο τους ένα συγκεκριμένο αριθμό ¨αποδήμων¨ βουλευτών στην Ελληνική Βουλή (κατά το μοντέλο των Πορτογάλων – Ιταλών[6]).

Ως γνωστό ο συνολικός αριθμός των βουλευτών στην Ελληνική Βουλή είναι 300. Το Σύνταγμα ορίζει (άρθρο 54 παρ. 3) ότι "Μέρος της Bουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει". Βάσει λοιπόν του Συντάγματος ο μέγιστος αριθμός βουλευτών επικρατείας δεν μπορεί να υπερβεί τους δεκαπέντε (15).  Ο σημερινός εκλογικός νόμος ορίζει τους Βουλευτές Επικρατείας σε δώδεκα (12). Στην κατηγορία αυτή θα μπορούσαν να ενταχθούν και οι ¨απόδημοι" βουλευτές[7]. Στην προκειμένη περίπτωση υπάρχουν οι ακόλουθες δυνατότητες:

  • 1. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας αυξάνεται στο μέγιστο (15) και εξ αυτών ένας αριθμός (πχ. 5-7) εκλέγονται στην εκλογική/εκλογικές περιφέρειες του εξωτερικού. Ο συνολικός αριθμός βουλευτών παραμένει 300 αλλά γίνονται ανάλογες αναπροσαρμογές στις υπάρχουσες εκλογικές περιφέρειες (καθόσον μειώνονται κατά 3 οι κανονικές βουλευτικές έδρες). Υπάρχει μια μικρή πιθανότητα ότι αυτή η λύση θα αντιμετωπιστεί με δυσπιστία αν όχι με εχθρότητα από τους υπάρχοντες σήμερα βουλευτές (άρα μπορεί να καταψηφιστεί) δεδομένου ότι μειώνει τις υπάρχουσες δυνατότητες εκλογής των στις περιφέρειες που εξαναγκαστικά θα γίνουν περικοπές βουλευτικών εδρών. Όμως μπορεί εύκολα να λυθεί με την ομόφωνη συμφωνία των δύο μεγάλων κομμάτων λαμβάνοντας υπ' όψη ότι δημιουργούνται επιπλέον νέες εκλογικές περιφέρειες του εξωτερικού.
  • 2. Ο αριθμός των βουλευτών επικρατείας παραμένει ως έχει αλλά μέρος αυτών (πχ. 8 από τους 12) εκλέγονται από τους απόδημους. Αυτή είναι η πλέον ρεαλιστική προς στιγμήν λύση δεδομένου ότι δεν μειώνει της υπάρχουσες βουλευτικές έδρες (άρα και τις πιθανότητες επανεκλογής των παρόντων βουλευτών) και απαιτεί μόνο την συναίνεση των μεγάλων κομμάτων για να ψηφιστεί.
  • 3. Η τρίτη πιθανή λύση είναι η αύξηση του συνολικού αριθμού των βουλευτών, (πχ σε 310 βουλευτές) με την προσθήκη 10 "αποδήμων βουλευτών". Η υλοποίηση μιας τέτοιας πρότασης είναι όμως εξαιρετικά δύσκολη καθώς απαιτεί συνταγματική αλλαγή.

Είναι προφανές επίσης ότι για λόγους διαφάνειας και ισονομίας ο συνολικός αριθμός των ¨αποδήμων¨ βουλευτών που θα εκλέγονται καθώς και η κατανομή τους ανά περιφέρεια αποδήμων, θα πρέπει να καθοριστεί λαμβάνοντας αναλογικά υπ' όψιν τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων ανά περιφέρεια αποδήμων στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους.

3. Ποιους υποψήφιους θα ψηφίζουν οι απόδημοι.

Οι απόδημοι ψηφοφόροι θα ψηφίζουν υποψηφίους που περιλαμβάνονται σε ειδικά ψηφοδέλτια που καταρτίζουν τα κόμματα. Το πολιτικά κόμματα θα πρέπει να καταρτίζουν τις λίστες τους με προσωπικότητες από τον χώρο των αποδήμων (κατά προτίμηση) ή και της Ελλάδος. Είναι προφανές ότι οι υποψήφιοι αυτοί θα πρέπει να έχουν σαφή και αναγνωρισμένη παρουσία / συμμετοχή / εμπλοκή στον απόδημο Ελληνισμό (άρα θα λειτουργούν και θετικά στην προσέλκυση ψήφων για το εκάστοτε κόμμα που τους επιλέγει – προτείνει). Οι ψηφοφόροι θα  μπορούν να ψηφίζουν σε συνδυασμό: είτε ψηφίζοντας απλώς την λίστα (οπότε η ψήφος πηγαίνει στο κόμμα), είτε δίδοντας  σταυρό προτίμησης στο/α πρόσωπο/α του/των υποψηφίου/ων.

Θα πρέπει παράλληλα να ληφθεί μέριμνα για την δυνατότητα ανεξάρτητων υποψηφίων – ψηφοδελτίων που δεν επιθυμούν πιθανώς να συμπεριληφθούν σε κανένα από τα υφιστάμενα Ελληνικά κόμματα.

Η μέθοδος αυτή διασφαλίζει αφενός την πραγματική και ουσιαστική εκπροσώπηση των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή, αφετέρου δίνει την δυνατότητα στους απόδημους Έλληνες από τις διάφορες εκλογικές περιφέρεις αποδήμων που γνωρίζουν καλύτερα τα επί μέρους θέματα και προβλήματα, να αντιπροσωπευθούν αναλογικά στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. 

4.           Τρόπος ψηφοφορίας

Ο πρακτικότερος – οικονομικότερος- ευκολότερος και φερεγγυότερος τρόπος ψηφοφορίας για τους απόδημους Έλληνες είναι η επιστολική ψήφος. Άλλωστε είναι η ευρύτερα χρησιμοποιούμενη μέθοδος στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες  αλλά και στις ΗΠΑ.

Το μοντέλο της δημιουργίας ειδικών εκλογικών τμημάτων (στα κατά τόπους προξενεία ή πρεσβείες) στο εξωτερικό που χρησιμοποιήθηκε στις Ευρωεκλογές είναι  ΑΔΥΝΑΤΟΝ να εφαρμοστεί σε παγκόσμια κλίμακα. Τόσο διότι ο Ελληνισμός είναι διάσπαρτος (ΗΠΑ, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Λατινική Αμερική, Αφρική κλπ.) και η μεταβίβαση των ψηφοφόρων σε εκλογικό τμήμα είναι αποτρεπτική ή αδύνατη λόγω των μεγάλων αποστάσεων, όσο λόγω των πρακτικών προβλημάτων υλοποίησης του. Ο αριθμός των απαιτούμενων εκλογικών τμημάτων[8] είναι απαγορευτικός. Παράλληλα αν υποθέσουμε ότι κάθε ψηφοφόρος ψηφίζει όπως ακριβώς και στην Ελλάδα (δηλαδή για την εκλογική του περιφέρεια) έχει διανοηθεί κανείς πόσα συνολικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να σταλούν και να υπάρχουν σε κάθε ειδικό εκλογικό τμήμα στο εξωτερικό δεδομένου του αριθμού των περιφερειών και του αριθμού των κομμάτων; Μια απλή αριθμητική πράξη αποδεικνύει το αδιανόητο του οποιοδήποτε τέτοιου επιχειρήματος[9]. Και να μην αναφερθούμε στο οργανωτικό επιχείρημα κατά την ημέρα της ψηφοφορίας αλλά και το κόστος μιας τέτοιας οργάνωσης…  

Παράλληλα είναι απαραίτητο να διασφαλισθεί η δυνατότητα συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία όλων των αποδήμων Ελλήνων οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Άλλως η συνταγματική επιταγή υλοποιείται επιλεκτικά για τους απόδημους που τυχαίνει να κατοικούν σε περιοχές κοντά σε Ελληνική πρεσβεία ή προξενείο. Είναι λοιπόν προφανές η μόνη μέθοδος υλοποίησης είναι η επιστολική ψήφος (πέραν της ηλεκτρονικής). Η μέθοδος της επιστολικής ψήφου μπορεί να εφαρμοσθεί ως ακολούθως:

Ο απόδημος έλληνας ψηφοφόρος που έχει καταγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους θα λαμβάνει (τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από την ημέρα των εκλογών) ταχυδρομικώς, στην μόνιμη διεύθυνση κατοικίας του στο εξωτερικό που δήλωσε κατά την εγγραφή του, ένα φάκελο αποσταλμένο από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος. Ο φάκελος αυτός εμπεριέχει τρεις  μικρότερους φακέλους μαζί με τον αντίστοιχο αριθμό ειδικών ψηφοδελτίων. Είναι προφανές ότι τα ειδικά ψηφοδέλτια θα πρέπει να έχουν προετοιμαστεί εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος πριν την ημέρα των εκλογών (τουλάχιστον 1 μήνα) για να μπορούν να αποσταλούν εγκαίρως στους ψηφοφόρους.

  • 1. Ο απόδημος ψηφοφόρος αφού συμπληρώσει το ειδικό ψηφοδέλτιο, το βάζει κλείνοντας το στον μικρότερο φάκελο. Ο φάκελος αυτός δεν έχει ουδεμία ένδειξη (είναι πανομοιότυπος με αυτούς που χρησιμοποιούνται στις εθνικές εκλογές). Τοποθετεί ακολούθως τον μικρό αυτό φάκελο αυτό σε ένα μεγαλύτερο ο οποίος έχει προ-τυπωμένα στο εξωτερικό του τον αριθμό του από το ειδικό εκλογικό μητρώο και τον σφραγίζει.

Στην συνέχεια ο δεύτερος φάκελος αυτός τοποθετείται στον τρίτο φάκελο ο οποίος αποστέλλεται με συστημένη και επείγουσα επιστολή σε συγκεκριμένη προ-τυπωμένη στον φάκελο διεύθυνση στην Ελλάδα (Υπουργείο Εσωτερικών).

Ο αφιχθείς στην Ελλάδα φάκελος ανοίγεται παρουσία ειδικής εφορευτικής επιτροπής η οποία βεβαιώνει ότι δεύτερος εσωτερικός φάκελος δεν έχει παραβιασθεί και ταυτοχρόνως καταγράφει στον ειδικό κατάλογο τον ειδικό εκλογικό αριθμό μητρώου που αναγράφεται στην εξωτερική μεριά του δευτέρου φακέλου. Ο φέρων τον αντίστοιχο αριθμό απόδημος ψηφοφόρος θεωρείται πλέον ψηφίσας.  Στην συνέχεια ανοίγει τον δεύτερο φάκελο και τοποθετεί τον τρίτο και χωρίς ένδειξη σφραγισμένο φάκελο (που περιέχει το ψηφοδέλτιο) σε ειδική κάλπη.

Η ειδική αυτή κάλπη/ες ανοίγεται παρουσία εκλογικού αντιπροσώπου και εφορευτικής επιτροπής την ημέρα των εκλογών μετά την λήξη της ψηφοφορίας και  γίνεται η καταγραφή των ψήφων των αποδήμων.

Είναι προφανές ότι η ανωτέρω μέθοδος της επιστολικής ψήφου διασφαλίζει:

  • την δυνατότητα σε όλους όσους τους απόδημους Έλληνες πολίτες που επιθυμούν και δικαιούνται να ψηφίσουν, να εξασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.
  • Την ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ και το απόρρητο της ψηφοφορίας,
  • την δυνατότητα εκπροσώπησης των αποδήμων στην Ελληνική Βουλή κατ΄ αναλογία του αντίστοιχου εκλογικού σώματος.
  • Την αξιοπρεπή και αποδοτική συμμετοχή των αποδήμων στις εθνικές εκλογές

Παράλληλα μέσω της ανωτέρω διαδικασίας πραγματοποιείται για πρώτη φορά μια ακριβής και ουσιαστική χαρτογράφηση και απογραφή του Ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο παρέχοντας την δυνατότητα στην Ελληνική Πολιτεία τα απαραίτητα στοιχεία για την διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας και ουσιαστικής πολιτικής αποδήμων. 

Εναλλακτική πρόταση – Ηλεκτρονική Ψήφος

Μια περισσότερο προχωρημένη πρόταση υλοποίησης του δικαιώματος ψήφου  και της συνταγματικού επιταγής θα μπορούσε να είναι και η ηλεκτρονική ψήφος. Οι τεχνικοί τρόποι διασφάλισης της ηλεκτρονικής μεταβίβασης πληροφοριών (άρα και ψήφου) υπάρχουν σήμερα και χρησιμοποιούνται ευρέως στις διατραπεζικές αλλά και άλλες συναλλαγές στο διαδίκτυο (tokens, special codes, κλπ.). Ήδη ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν εφαρμόσει με επιτυχία αυτή την μέθοδο (Η Λιθουανία σκοπεύει να την χρησιμοποιήσει στις επόμενες εκλογές και αντίστοιχο μέθοδο μελετά και το Μπαχρείν). Είναι αδιανόητο σήμερα να εμπιστευόμαστε το Internet για την ηλεκτρονική μεταβίβαση εκατομμυρίων Ευρώ ή Δολαρίων αλλά να δυσπιστούμε στην μεταβίβαση της ψήφου μας. Και βεβαίως υπάρχουν οι δυνατότητες διασφάλισης του ελέγχου της σωστής, ακριβούς και τίμιας καταγραφής των ψήφων. Να επισημάνουμε επίσης ότι το Άρθρο 5 Παρ. 2 του Συντάγματος αναφέρει " Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19." Το μόνο εμπόδιο για την υλοποίηση αυτής της μεθόδου είναι δυστυχώς η υπάρχουσα νοοτροπία και καλλιεργούμενη δυσπιστία….  

Επίλογος

Είναι προφανές ότι οι συνθήκες  έχουν πλέον ωριμάσει και οι πολιτικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την υλοποίηση της ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΑΓΗΣ και του δικαιώματος των αποδήμων Ελλήνων πολιτών. Για αυτό απαιτείται κυρίως πολιτική βούληση και θάρρος, δεδομένου ότι οι εκφρασθείσες κατά καιρούς αμφιβολίες, φοβίες ή επιφυλάξεις  έχουν ήδη ξεπερασθεί από τις εξελίξεις.

Ας ελπίσουμε ότι η τωρινή Κυβέρνηση αλλά και τα άλλα Ελληνικά κόμματα θα έχουν την πολιτική βούληση και το απαιτούμενο θάρρος και θα φέρουν προς ψήφιση στην Βουλή σχετικό νόμο που θα υλοποιεί την συνταγματική επιταγή. Διότι οι τυχόν δικαιολογίες και υπεκφυγές του παρελθόντος έχουν πλέον εξαντληθεί.

Βρυξέλλες 20-03-2007

Πασχάλης Παπαχριστόπουλος

* Ο Πασχάλης Παπαχριστόπουλος είναι αντιπρόεδρος της Μη Κυβερνητικής Διεθνούς Οργάνωσης "Ευρωπαίοι του Κόσμου " (που αντιπροσωπεύει τις Εθνικές Οργανώσεις Αποδήμων Ευρωπαίων πολιτών), είναι Επίτιμος Πρόεδρος της Παμμακεδονικής Ένωσης Ευρώπης και διετέλεσε Γραμματέας του ΣΑΕ (1995-1997). Είναι διεθνής υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.


 

[1] Ορισμένες χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης θέτουν για τους απόδημους ψηφοφόρους των, μέγιστο χρόνο απουσίας από την χώρα καταγωγής στην συμπλήρωση του οποίου οι ψηφοφόροι αυτοί χάνουν το δικαίωμα συμμετοχής στις Εθνικές εκλογές. Για παράδειγμα πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου που διαμένουν μόνιμα περισσότερο από 15 εκτός της χώρας χάνουν το δικαίωμα συμμετοχής στις εθνικές εκλογές. Το αντίστοιχο διάστημα για την Γερμανία είναι 25 χρόνια.

[2]   Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την διαδικασία που ακολουθήθηκε  στις Ευρωεκλογές του 2004 από το Υπουργείο Εσωτερικών για την συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών εκτός Ελληνικής Επικρατείας αλλά που διέμεναν σε χώρα της ΕΕ στο site : http://www.ypes.gr/ekloges/content/gr/europ_fr.htm

[3] Για παράδειγμα στις πρόσφατες (Απρίλιος 2006) Ιταλικές εκλογές όπου για πρώτη καθιερώθηκε το δικαίωμα της επιστολικής ψήφου,  μόνον 3,5 εκατομμύρια από τα 25 Εκατομμύρια των υπολογισμένων αποδήμων Ιταλών γράφτηκαν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους. Επίσης από τους 53,000 Γάλλους εγγεγραμμένους στο Γαλλικό προξενείο στο Βέλγιο μόλις 6,900 (13%) ψήφισαν στις 22/6/2006 για να εκλέξουν  τους αντιπροσώπους τους στην Βουλή των Αποδήμων Γάλλων. Από τους 424,618 Βέλγους εγγεγραμμένους απόδημους μόνο οι 109,312 ψήφισαν στις τελευταίες εθνικές εκλογές μέσω της επιστολικής ψήφου.

[4] Για τις διαδικασία εγγραφής στον ειδικό εκλογικό κατάλογο περιφέρειας εξωτερικού που δημιουργήθηκε για τις Ευρωεκλογές του 2004 δες στο  http://www.ypes.gr/ekloges/content/gr/europ_fr.htm

[5] Σχετικά στον κόμβο του Υπουργείου Εσωτερικών -μάθε που ψηφίζεις = ¨http://www.ypes.gr/services/eea/eea.htm

[6]   Για παράδειγμα στις τελευταίες Ιταλικές Βουλευτικές Εκλογές (Απρίλιος 2006), οι Ιταλοί απόδημοι ψήφισαν για πρώτη φορά με επιστολική ψήφο . Εξέλεξαν δε συνολικά 12 βουλευτές και 6 Γερουσιαστές. Η αντιπροσώπευση βασίστηκε στον αντίστοιχο αριθμό εγγεγραμμένων σε κάθε περιφέρεια ήτοι  Βόρειος και Κεντρική Αμερική (403,597 εγγεγραμμένοι ) = 2 βουλευτές + 1 γερουσιαστής, Νότια Αμερική (885,673 εγγεγραμμένοι) = 3 βουλευτές και 2 γερουσιαστές,, Ευρώπη (2,039,148 εγγεγραμμένοι) 6 βουλευτές και 2 γερουσιαστές και Ασία, Ωκεανία και Αφρική (192,390 εγγεγραμμένοι) = 1 βουλευτής και 1 γερουσιαστής.

[7] Το άρθρο 54 του Συντάγματος

2. O αριθμός των βουλευτών κάθε εκλογικής περιφέρειας ορίζεται με προεδρικό διάταγμα, με βάση το νόμιμο πληθυσμό της περιφέρειας που προκύπτει, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, από τους εγγεγραμμένους στα οικεία δημοτολόγια, όπως νόμος ορίζει. Τα αποτελέσματα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δημοσιευθεί με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας μετά την πάροδο ενός έτους από την τελευταία ημέρα διεξαγωγής της.

3. Μέρος της Bουλής, όχι μεγαλύτερο από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών, μπορεί να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την Επικράτεια, σε συνάρτηση με τη συνολική εκλογική δύναμη του κάθε κόμματος στην Επικράτεια, όπως νόμος ορίζει.

[8] Ο μέσος αριθμός ψηφοφόρων ανά εκλογικό τμήμα στις εκλογές του 2004 ήταν 480 άτομα. Πόσα εκλογικά τμήματα θα χρειαστούν να λειτουργήσουν για να ψηφίσουν πχ. στο Βέλγιο (μια πυκνοκατοικημένη χώρα) στο Γενικό Ελληνικό Προξενείο του οποίου  είναι εγγεγραμμένοι περί τις 15,000 Έλληνες (επί συνόλου περίπου 35.000).  Με ποιο κόστος; Και τι θα γίνει στην Νέα Υόρκη με 150.000 Έλληνες ή την Μελβούρνη;

[9]  Υπάρχουν  57 εκλογικές περιφέρειες στην Ελλάδα και κατά μέσω όρο παρουσιάζουν υποψήφιους τουλάχιστο 15 διαφορετικοί συνδυασμοί. Έτσι ο συνολικός αριθμός των διαφορετικών ψηφοδελτίων που πρέπει να σταλούν σε κάθε εκλογικό τμήμα του εξωτερικού είναι το λιγότερο 855 !!!