Ποια μορφή θα έχει το σπήλαιο της Θεόπετρας
Μιλά σήμερα η αρχαιολόγος κ. Nίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα, της
Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού – Ανασκαφές, ευρήματα, έργα ανάδειξης
Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
Ποια μορφή θα έχει το σπήλαιο της Θεόπετρας οι εργασίες του οποίου ολοκληρώνονται τον ερχόμενο Μάϊο; Τι επιβεβαιώνουν μέχρι τώρα οι ανασκαφές στο σπήλαιο; Σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα απαντά σήμερα η αρχαιολόγος κ. Nίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα, της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Υπουργείου Πολιτισμού.
Η συνέντευξη
Η ιστορία αλλά και η προϊστορία της Θεσσαλίας αρχίζει από τη Θεόπετρα;
«Ναι από τη Θεόπετρα αρχίζει η ιστορία και η προϊστορία της Θεσσαλίας».
Τι επιβεβαιώνουν οι ανασκαφές στο σπήλαιο της Θεόπετρας;
«Οι ανασκαφές στο σπήλαιο της Θεόπετρας ήρθαν να επιβεβαιώσουν την προς τα πίσω άρρηκτη συνέχεια του Νεολιθικού πολιτισμού με την παρουσία της Μεσολιθικής περιόδου για πρώτη φορά στη Θεσσαλία, αλλά και τη σύνδεση της τελευταίας με τις προγενέστερες βαθμίδες, την Ανώτερη και τη Μέση Παλαιολιθική, και να αποδείξουν με τα σχετικά ευρήματα πως και η καθιέρωση της καλλιέργειας (Budja 1999) και η κεραμική τεχνολογία υπήρξαν το αποτέλεσμα προσπαθειών πολλών χιλιετιών που μετέτρεψαν το άγριο σε καλλιεργημένο και τον πηλό σε κεραμεική. Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι υπήρξαμε τυχεροί ότι με τις επιπλέον ανασκαφικές εργασίες που απαιτήθηκαν για τα έργα του Γ΄ ΚΠΣ ευνοήθηκε ιδιαίτερα η Μεσολιθική περίοδος, καθώς αποκαλύφθηκαν σε διάφορα τμήματα του σπηλαίου νέα κατάλοιπα εστιών φωτιάς αυτής ακριβώς της περιόδου, η οποία αποδεικνύεται πολύ δραστήρια και παραγωγική, αφού και το κλίμα είχε βελτιωθεί και οι άνθρωποι φαίνεται πως είχαν πλέον την απαιτούμενη εμπειρία για να οδηγηθούν σταδιακά και στην καλλιέργεια και λίγο αργότερα και στην κεραμική τεχνολογία.
Η τελευταία (νεότερη) περίοδος χρήσης του σπηλαίου είναι η Νεολιθική, αν και ήδη έχουν πλέον τότε αναπτυχθεί μια σειρά υπαίθριων εγκαταστάσεων στη Θεσσαλία, μερικές εκ των οποίων κοντά στη Θεόπετρα, ώστε η χρήση του σπηλαίου από τον άνθρωπο κατά την περίοδο αυτή είναι πιθανό να έχει διαφορετικό χαρακτήρα, π.χ. περισσότερο συμβολικό ίσως, αφού εδώ έχουν βρεθεί και αντικείμενα που αντανακλούν υψηλό κοινωνικό status, μερικά από τα οποία φαίνεται να είναι βαλκανικής προέλευσης ως αποτέλεσμα ανταλλαγών σε πρώτο ή δεύτερο επίπεδο, που πάντως αποδεικνύουν ευρύ δίκτυο διακίνησης προϊόντων όχι πρώτης ανάγκης, τα οποία θεωρείται ότι υποδηλώνουν κοινωνικές διαφοροποιήσεις εντός του οικισμού αλλά και μεταξύ των διαφόρων οικισμών όπου ελάμβαναν χώρα τέτοιου είδους ανταλλαγές».
Πώς θα είναι εφικτή η ανάβαση των επισκεπτών;
«Καταρχήν να πω πως οι εργασίες ολοκληρώνονται στο τέλος Μαϊου. Για την ανάβαση των επισκεπτών στο σπήλαιο δημιουργούνται τώρα στη θέση του σημερινού μονοπατιού πρόσβασης κλίμακα με βελτιωμένες κλίσεις σε σχέση με τις φυσικές σημερινές. Διατηρείται το φυσικό βραχώδες τοπίο, ενώ θα αποκατασταθεί πλήρως και η φυσική βλάστηση με την ολοκλήρωση των έργων. Επίσης θα έχει ράμπα πρόσβασης με ήπιες κλίσεις στην οποία θα μπορούν να κινούνται και αμαξίδια για άτομα με ειδικές ανάγκες που θα καταλήγουν στο σπήλαιο με ειδικό ανοιχτό αναβατόριο. (Η δυνατότητα πρόσβασης και ατόμων με ειδικές ανάγκες στο σπήλαιο προβλημάτισε σοβαρά το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ύστερα όμως από την πολύ επιτυχημένη εφαρμογή ανάλογης λύσης στην Ακρόπολη των Αθηνών έχουμε πειστεί ότι για τα άτομα αυτά κάθε τέτοια δυνατότητα που τους παρέχεται εκτιμάται πολύ και υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση)».
Πώς θα είναι το εσωτερικό του σπηλαίου;
« Στο εσωτερικό του σπηλαίου θα υπάρχει διάδρομος κυκλοφορίας που θα περιτρέχει όλο το σπήλαιο με μια πορεία περίπου περιμετρική. Θα είναι επίπεδος (με τις απαραίτητες μικρές κλίσεις) και θα έχει προστατευτικό κιγκλίδωμα. Ο διάδρομος δεν θα εφάπτεται του δαπέδου αλλά θα παραμείνει εναέριος, εδραζόμενος σε μικρές βάσεις από σκυρόδεμα. Ο επισκέπτης θα κινείται σε μικρή απόσταση πάνω από τα αρχαιολογικά σκάμματα ώστε να μπορεί να βλέπει τα κατά χώραν διατηρημένα ευρήματα»
Δηλαδή ποια εικόνα θα έχει ο επισκέπτης μπαίνοντας στο σπήλαιο;
«Μπαίνοντας οι επισκέπτες στο σπήλαιο θα έχουν μια γενική κατ' αρχήν εικόνα του σπηλαίου και των ανασκαφικών τομών. Στη συνέχεια η κίνηση θα ξεκινάει από τη δυτική πλευρά του σπηλαίου. Κινούμενος ο επισκέπτης πάνω στο διάδρομο θα μπορεί να βλέπει αριστερά και δεξιά του (ανατολικά και δυτικά δηλαδή του διαδρόμου) τις ανασκαφικές τομές με τα αντίστοιχα ευρήματα.
Στο τέλος αυτής της πρώτης διαδρομής προβλέπεται μικρό πλάτωμα, που θα χρησιμεύει ως χώρος στάσης και ενημέρωσης των επισκεπτών για την ιστορία του σπηλαίου και των προϊστορικών ενοίκων του και θα έχουν από κει τη δυνατότητα να βλέπουν τα σκάμματα της ανασκαφής και τα κατά χώραν διατηρημένα ευρήματα (κυρίως τις εστίες της Μεσολιθικής περιόδου και τις εστίες των 60.000 ετών.
Μετά το πλάτωμα, ο επισκέπτης θα κατευθύνεται προς την ανατολική περιοχή του σπηλαίου, βλέποντας συνεχώς τις προαναφερθείσες εστίες, και πάλι θα υπάρχει στροφή ακολουθώντας την περίμετρο του σπηλαίου και μέσω γέφυρας, που θα περνάει πάνω από αγεφύρωτα σήμερα ανασκαμμένα τετράγωνα (άξονες 10-11 του κανάβου), με κατεύθυνση Νότο-Βορρά, θα καταλήγει πάλι στην είσοδο/έξοδο του σπηλαίου. Από τα δυτικά της γέφυρας θα έχει κανείς άμεση οπτική επαφή με τον άξονα 10 του κανάβου, όπου διατηρείται ατόφια η καμένη επιφάνεια όπου σώζονται τα αποτυπώματα των ανθρώπινων πελμάτων χρονολογημένα με C14 στα 46330±1590ΒΡ, ενώ χρονολόγηση με θερμοφωταύγεια , όπως αναφέρθηκε ήδη, ανεβάζει τις ηλικίες στα 110-135000 χρόνια πριν από σήμερα! Είναι τα δεύτερα σε αρχαιότητα αποτυπώματα ποδιών στην Ευρώπη μετά εκείνα της Terra Amata της Γαλλίας (380.000 ΒΡ), ενώ άλλα που βρέθηκαν σε σπήλαια της Γαλλίας και της Ιταλίας χρονολογούνται κάτω από τα 20.000 χρόνια (Μανώλης κ.ά 2000). Στην ίδια περιοχή θα σημαίνεται ο χώρος εύρεσης δύο ταφών (στα σκάμματα Κ10, Κ11). Από την άλλη πλευρά, ανατολικά της γέφυρας, θα βλέπει ο επισκέπτης τα τρία σκάμματα του άξονα Λ του κανάβου, δίπλα ακριβώς στα ανατολικά βραχώδη τοιχώματα του σπηλαίου, όπου έχουμε φθάσει με την ανασκαφή στο φυσικό ασβεστολιθικό υπόβαθρο και όπου έχουν βρεθεί σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης οστά Μέσης Παλαιολιθικής εποχής που ανήκουν σε σπηλαία άρκτο αλλά και σε ύαινα, κόκκινο ελάφι, αιγοειδή, λύκο και άλλα μικρότερα είδη ζώων. Μετά τη γέφυρα, μέσω διαδρόμου που ολοκληρώνει τη διαδρομή θα υπάρχει οπτική επαφή προς τη δυτική παρειά των σκαμμάτων του άξονα Ζ, στη στρωματογραφία των οποίων διακρίνονται οι εναλλαγές του κλίματος στη διάρκεια του Πλειστοκαίνου, και επίσης προς τις μεσολιθικές εστίες που βρέθηκαν πρόσφατα, θα σημαίνεται ο χώρος εύρεσης της μεσολιθικής ταφής και παράλληλα ο επισκέπτης θα έχει μια γενική εικόνα της ανασκαφής καθώς θα προχωρά προς την έξοδο του σπηλαίου. Εδώ, σύμφωνα με τα πρόσφατα ευρήματα, θα βλέπει τη συγκέντρωση μικρών βράχων, μάλλον ηθελημένη κατά την εκτίμησή μας, ένα φράγμα ασφαλείας, που φαίνεται να έφραζε, στα παλαιολιθικά χρόνια, την είσοδο του σπηλαίου. Σε επιλεγμένες θέσεις του σπηλαίου και του εξωτερικού χώρου θα τοποθετηθούν ειδικές πινακίδες από ηφαιστειογενές υλικό που δεν επηρεάζεται από τις συνθήκες υγρασίας, ψύχους κλπ, με πληροφοριακό υλικό (κείμενα, σχέδια και φωτογραφίες) σχετικό με την ιστορία του σπηλαίου και της ανασκαφής αλλά και των επιλεγμένων σημείων της ανασκαφής που θα επισημαίνονται».
