Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Μετά τον ψυχρό Πόλεμο οι ΗΠΑ προσπαθούν να ελέγξουν την Ευρασία με την εδραίωση της παρουσίας τους και την αποτροπή της ανάδυσης κάποιας ανταγωνιστικής δύναμης (Γερμανία, Ενωμένη Ευρώπη, Ρωσία), η οποία θα ηγεμόνευε στη στρατηγικής σημασίας περιοχή. Η αμερικανική στρατηγική εκδιπλώνεται σε τρία περιφερειακά υποσυστήματα της Ευρασίας (Ανατολική Ευρώπη – Βαλκάνια – Κεντρική Ασία), στα οποία οι ΗΠΑ έσπευσαν να πληρώσουν το γεωπολιτικό κενό που δημιουργήθηκε από την αποχώρηση της Σοβιετικής Ένωσης. Η χαρτογραφική απεικόνιση της αμερικανικής παρουσίας στις τρεις αυτές περιφέρειες, προδίδει την de facto μετεξέλιξη του δόγματος της ανάσχεσης σε δόγμα «λανθάνουσας περικύκλωσης» της Ρωσίας, αλλά και τον περιορισμό της αυτονόμησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της διατήρησης της αμυντικής εξάρτησης της Ευρώπης από την Ατλαντική Συμμαχία.

Στην Ευρώπη, η γιουγκοσλαβική κρίση και η αδυναμία των Ευρωπαίων να επιλύσουν την κρίση αυτή προσέφερε το ανέλπιστο πρόσχημα στους Αμερικανούς για να δικαιολογήσουν την ανανέωση της παρουσίας τους στην Ευρώπη μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και να διευρύνουν, τελικώς, αντί να διαλύσουν το ΝΑΤΟ, το οποίο με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε εκπληρώσει τους σκοπούς για τους οποίους ιδρύθηκε.

Στην Κεντρική Ασία, μια σημαντική συνέπεια της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αποδέσμευση σημαντικών πηγών ενέργειας από τον κυριαρχικό έλεγχο της Μόσχας. Ο έλεγχος των πηγών αυτών ενέργειας καθώς και των οδών που θα μεταφέρουν τους ενεργειακούς πόρους (κυρίως το πετρέλαιο) στη Δύση έχει πυροδοτήσει ένα νέο ανταγωνισμό ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία.

Στα Βαλκάνια, η αμερικανική παρουσία καλύπτει ένα χώρο που παραδοσιακά ανήκε στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και επιμέρους στόχους. Πρώτον, ανακόπτεται η γερμανική κάθοδος στα Βαλκάνια, η οποία είχε διαφανεί ως γεωπολιτικός στόχος της Γερμανίας με τον ρόλο της στην απόσχιση της Κροατίας και της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβία και την περαιτέρω επιρροή της στις χώρες αυτές. Ο δεύτερος επιμέρους στόχος αφορά στον έλεγχο των Βαλκανίων ως εναλλακτικής ενεργειακής πύλης της Δύσης.

Η εν γένει συμπεριφορά των ΗΠΑ στα Βαλκάνια σηματοδοτεί μια ουσιαστική αλλαγή στην άσκηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Στο παρελθόν, η αμερικανική εξωτερική πολιτική διαμορφωνόταν με βάση την αρχή της θεωρίας του ρεαλισμού περί μη επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις κυρίαρχων κρατών. Οι Αμερικανοί διέβησαν αυτό το Ρουβικώνα και, πλέον, με το πρόσχημα της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εθνοτικών ομάδων επεμβαίνουν στα εσωτερικά των κρατών.

Η εξέλιξη αυτή είναι άκρως αποσταθεροποιητική, καθώς δίνει το κίνητρο σε εθνοτικές μειονότητες να ακολουθούν αδιάλλακτη και μαξιμαλιστική στρατηγική, προκειμένου να προκαλέσουν την επέμβαση της Δύσης για να επιτύχουν αποσχιστικούς στόχους.

Μια τέτοια πρακτική θα αποσταθεροποιήσει το διεθνές σύστημα, ενώ στα Βαλκάνια θα οδηγήσει στη δημιουργία «εθνικώς καθαρών» μικρών κρατών, τα οποία θα είναι πλήρως εξαρτημένα στο αμερικανικό άρμα, καθώς αλλιώς δεν θα μπορούν να επιβιώσουν (Αλβανία, Σκόπια, Κόσοβο). Μια άλλη αποσταθεροποιητική συνέπεια της αμερικανικής πολιτικής είναι η ανάδειξη του ΝΑΤΟ ως του κυρίαρχου εργαλείου επιβολής των αμερικανικών στόχων και η περαιτέρω περιθωριοποίηση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών καθώς και η περιθωριοποίηση της αδύναμης πολιτικά Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διεθνοπολιτικό επίπεδο, και ιδιαίτερα σε εξελίξεις που διαδραματίζονται στο άμεσο γεωπολιτικό της περιβάλλον.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ την Πέμπτη 6 Μαρτίου 2008