ΑΞΙΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 

Δέσποινα Συριοπούλου

Το ταξίδι του Barack Obama σε Μέση Ανατολή και Ευρώπη φαίνεται να πέτυχε τους στόχους του. Όσο και αν αρκετοί περίμεναν να γίνει κάποιο -έστω και μικρό- λάθος που θα απέβαινε πιθανά αν όχι μοιραίο, τουλάχιστον θα κόστιζε πολύ στον αφροαμερικανό υποψήφιο, στην πορεία του για την διεκδίκηση του προεδρικού θώκου,  εντούτοις το «crash-test» ολοκληρώθηκε με επιτυχία, αφήνοντας σημαντικά κέρδη προς εξαργύρωση στο προσεχές μέλλον.  Για πολλούς αναλυτές το ταξίδι αυτό αποτελούσε μονόδρομο αν ήθελε να αντιμετωπίσει τον ρεπουμπλικανό αντίπαλό του και την δυναμική που φαίνεται να έχει σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και εσωτερικής ασφαλείας. Η επιχειρηματολογία του John McCain για την «απειρία και την αναξιοπιστία» σε θέματα εξωτερικής πολιτικής δεν άφηνε πολλά περιθώρια εφησυχασμού στον γερουσιαστή του Ιλλινόις. Βασικός του στόχος ήταν να αποδείξει στους αμερικανούς ψηφοφόρους ότι έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να χειρίζεται δυο πεδία μάχης, αλλά ταυτόχρονα να δημιουργεί ισχυρές συμμαχίες, ενισχύοντας, όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε από πολιτικούς αναλυτές, τα διαπιστευτήριά του στο εξωτερικό.

Πριν από την περιοδεία του, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και εσωτερικής ασφαλείας, βρισκόταν πίσω από τον ρεπουμπλικάνο αντίπαλό του, και όπως αναφέρει ο  Julian Zelizer, καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Princeton
 «πρέπει να δείξει ότι μπορεί να χειριστεί τις διπλωματικές προκλήσεις της επόμενης προεδρίας. Και ακόμα πιο σημαντικό να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Ευρώπη, μια σχέση που διαταράχθηκε έντονα με την αμερικανική απόφαση για επέμβαση στο Ιράκ το 2003». Ακόμα όπως και σε επίπεδο τακτικής, η απόφαση για ένα τέτοιο ταξίδι ήταν μια έξυπνη κίνηση, σχολιάζει ο Bruce Buchanan, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο του Texas, ενώ επισημαίνει ότι «Υπήρχε η πιθανότητα να κάνει λάθος, αλλά δεν έκανε».

Ο B. Obama απέδειξε ότι είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ευρώπη, εν συγκρίσει με τον ρεπουμπλικάνο McCain. Η εντυπωσιακή συγκέντρωση στο Βερολίνο με πάνω από 200.000 άτομα στάθηκε η μεγαλύτερη απόδειξη. Η μεγάλη δημοτικότητα του Barack Obama, με το 72% των Γερμανών να λένε ότι θα είναι καλύτερος πρόεδρος από τον J. McCain ή διαφορετικά η "Ομπαμα-μανία", όπως χαρακτηριστικά την ονομάζουν εξηγείται από τον Josef Braml, ειδικό σε θέματα Αμερικανικής πολιτικής στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, απλά «επειδή δεν είναι Bush». Αλλά και σε Γαλλία και Βρετανία οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ανάλογη προτίμηση των πολιτών στον έγχρωμο γερουσιαστή. Και για την πολιτική του Β. Obama, η αποκατάσταση ενός ισχυρού δεσμού με την Ευρώπη στοιχειοθετεί έναν βασικό στόχο της στρατηγικής του, χωρίς ωστόσο να λειτουργεί ξέχωρα από την πολιτική που θα εφαρμόσει στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως σημειώνει ο Michael Doyle, καθηγητής διεθνών Σχέσεων, νομικής και πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, «η Ευρώπη είναι εξαιρετικά σημαντική για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το μεγάλο ερώτημα ωστόσο είναι  πώς ο Obama θα είναι η νέα φωνή και το νέο όραμα για τις Ηνωμένες Πολιτείες». Ο Μ. Doyle, δίνοντας μια διαφορετική διάσταση της επίσκεψης Obama στην Ευρώπη, εξηγεί ότι ένα θερμό καλωσόρισμα στην επίσκεψή του, θα έχει μια συμβολική σημασία στις εθνικές μειονότητες της Ευρώπης. «Υπάρχουν αρκετοί ηγέτες που έχουν όπως και αυτός ένα εθνικό και φυλετικό background στην Ευρώπη. Για τις μειονότητες στην Γηραιά Ήπειρο είναι ασυνήθιστο να βλέπουν έναν ηγέτη με τέτοιο background – έναν άνθρωπο με αφρικανική κληρονομιά που πιθανόν να είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ."

Δεν έλειψαν ωστόσο και τα επικριτικά ή μάλλον κακεντρεχή σχόλια εναντίον του Obama για την περιοδεία του. Ο απόστρατος R. Maginnis, αναλυτής πλέον σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφαλείας σε ηλεκτρονικά ΜΜΕ, αλλά και ανώτερος σύμβουλος στην χάραξη στρατηγικής στον αμερικανικό στρατό, σε ανάλυσή του, παρομοίασε το ταξίδι του Obama στην Ευρώπη σαν ένα επεισόδιο από «το Νησί της Φαντασίας», μια σειρά που βασίζεται στην ιδέα οι συμμετέχοντες στο τέλος του ταξιδιού να μαθαίνουν είτε κάτι από τον εαυτό τους, είτε να διδάσκονται από τα λάθη που έκαναν στην διαδρομή. Για  τον απόστρατο, σε αυτό το ταξίδι ο Barack Obama ούτε έμαθε κάτι, αλλά ούτε και αυτοί που τον δέχτηκαν προσπάθησαν να του διδάξουν κάτι. Η «φαντασίωση» του γερουσιαστή από το Ιλλινόις, ήταν να κερδίσει τα διαπιστευτήρια στους αμερικανούς ψηφοφόρους για την εξωτερική πολιτική, μια και η πολύ γρήγορη ανοδική του πορεία στην πολιτική σκηνή των Ηνωμένων Πολιτειών ανέδειξε ένα μεγάλο χάσμα στο βιογραφικό του στα θέματα εσωτερικής ασφαλείας.  Θεωρεί επίσης ότι το ταξίδι αυτό πιθανά να έχει μικρό αντίκτυπο στις εκλογές, γιατί οι αμερικανοί, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει, ποτέ δεν ακούν τι λένε οι ξένοι πριν ψηφίσουν. Συνεχίζοντας ο απόστρατος πιθανολογεί ότι «οι αμερικανοί ψηφοφόροι ίσως παρατηρίσουν ότι ο λόγος του Barack Obama στην Γερμανία ήταν ρηχός», ενώ παράλληλα θεωρεί ότι «πρέπει να προσβληθούν από το γεγονός ότι προτίμησε να περάσει περισσότερο με τους σοσιαλιστές και τα media παρά να πάει να επισκεφτεί τους αμερικανούς τραυματίες στο νοσοκομείο». Για τον R. Maginnis, η επίσκεψη σε τραυματίες στρατιώτες είναι επιβεβλημένη από ένα υποψήφιο για την προεδρία. Τέλος όπως αναφέρει, «η επίσκεψη στην Γερμανία αποτέλεσε μια κατανοητή επιλογή, μια και οι Γερμανοί αρέσκονται στις σοσιαλιστικές ιδέες του έγχρωμου γερουσιαστή και δεν συμπαθούν καθόλου τον πρόεδρο Bush και τον McCain», επισημαίνοντας ότι «οι αμερικανοί οφείλουν να αντιμετωπίσουν με σκεπτικισμό την γερμανική αντίδραση για τον Obama, αφού η Γερμανία έχει μια προϊστορία στον εναγκαλισμό σοσιαλιστών που υπόσχονται αλλαγή, αλλά φέρνουν την καταστροφή».

Να σημειώσουμε ότι η ακύρωση της επίσκεψη του Barack Obama στο νοσοκομείο της στρατιωτικής βάσης Ramstein στην Γερμανία αποτέλεσε αντικείμενο κριτικής και από τον John McCain. Σύμφωνα με τον ρεπουμπλικάνο υποψήφιο, ο Γερουσιαστής του Ιλλινόις προτίμησε τους ξένους ηγέτες και να εμφανιστεί σαν ροκ σταρ μπροστά στους ευρωπαίους, από το επισκεφθεί τους «τραυματισμένους Αμερικανούς ήρωες». Η κριτική για το συγκεκριμένο θέμα συνοδεύτηκε και από τηλεοπτικό σποτ που προβλήθηκε σε συγκεκριμένα μέσα αμέσως μετά το τέλος του ταξιδιού του Obama, επικεντρώνοντας στην ακύρωση της επίσκεψής του στους τραυματίες στρατιώτες με το επιχείρημα της αποφυγής πολιτικοποίησης των θυμάτων πολέμου, και αντί για αυτό προτίμησε να πάει σε γυμναστήριο. Σύμφωνα με τους συμβούλους του έγχρωμου γερουσιαστή, η ματαίωση της επίσκεψης έγινε κυρίως ύστερα από την έκφραση επιφυλάξεων εκ μέρους του Πενταγώνου για την ανάπτυξη πολιτικής δραστηριότητας σε στρατιωτική βάση, αποτέλεσμα της οποίας ήταν η απόφαση του Obama να μην εμπλέξει στην προεκλογική διαμάχη τους στρατιώτες.

Πέρα όμως από την έντονη κριτική -που αρκετές φορές αγγίζει τα όρια της υπερβολής- το ταξίδι του υποψηφίου προέδρου για τους δημοκρατικούς δημιουργεί  -πέρα από το θαυμασμό ή την έντονη κριτική- και έναν σκεπτικισμό, ο οποίος κυρίως εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο θα διαχειριστεί τα μεγάλα προβλήματα στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Το ζητούμενο είναι αν τελικά το φιλόδοξο αυτό ταξίδι στους τελευταίους μήνες της προεκλογικής εκστρατείας της εκλογικής μάχης θα επηρεάσει την απόφαση του εκλογικού σώματος και κυρίως την κατηγορία των αναποφάσιστων.

Η αποδοχή από την Ευρώπη δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση επίλυση και των προβλημάτων του μέσου αμερικανού πολίτη, ώστε εκ προοιμίου να θεωρείται δεδομένη και η στήριξη του Obama από το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων. Η πλέον δύσκολη κατάσταση στο εσωτερικό των Ηνωμένων πολιτειών, σηκώνει όλο το βάρος της ανησυχίας των ψηφοφόρων έναντι της εξωτερικής πολιτικής, που για το μεγαλύτερο ποσοστό «αυτό είναι κάτι που δεν πρόκειται να αλλάξει σημαντικά». Πολλοί απο τους (αναποφάσιστους) ψηφοφόρους, απόψεις που καταγράφονται από το  The Christian Science Monitor είδαν το ταξίδι ως μια άσκοπη κίνηση, θεωρώντας ότι ο Obama όφειλε να πείσει τους αμερικανούς να τον ψηφίσουν και όχι τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ κάποιοι θεωρούν ότι πρέπει να στραφεί και να επικεντωθεί περισσότερο στα προβλήμα που αντιμετωπίζουν στο εσωτερικό τους οι Ηνωμένες Πολιτείες, και δη στην οικονομία.

Οι φωτογραφίες με τον Barack Obama κυριάρχησαν στην ειδησεογραφία της περασμένης εβδομάδας, όταν ο McCain ασκούσε έντονη κριτική στο ταξίδι του έγχρωμου γερουσιαστή, ανάλογο με το οποίο είχε κάνει ο ίδιος τον περασμένο Μάρτιο. Ο έγχρωμος JFK, το νέο προσωνύμιο του, φαίνεται να ακολουθεί σταθερά τα βήματα που θα τον οδηγήσουν προς τον Λευκό Οίκο. Ίσως η άποψη του Alex Castellanos, ρεπουμπλικάνος σύμβουλος στην χάραξη στρατηγικής του πρώην υποψηφίου Mitt Romney ότι «οι Αμερικανοί βλέπουν τον Obama να ταιριάζει άνετα στην παγκόσμια σκηνή» να προοιωνίζει αυτό που για κάποιους φαινόταν σενάριο ενός ευφάνταστου μυαλού, δεδομένων των φυλετικών κατάλοιπων που ακόμα δεν έχουν ξεπεραστεί από την συντηρητική αμερικανική κοινωνία. Ίσως όμως να είναι και αυτό που γράφτηκε -με μια δόση υπερβολής- σε κάποιο από τα πολλά εναλλακτικά site της ελεύθερης έκφρασης. Ότι ο Obama «Αποτελεί έναν από τους μοναδικούς χαρακτήρες που γνωρίζει πώς να χειρίζεται την ψυχήκαι να τους βάζει κάτω από την δική του ρότα. Γιατί κάποιοι δεν θα ψηφίσουν τον Obama για όσα υπόσχεται να κάνει. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο. Θα το κάνουν γιατί βλέπουν την επιρροή που έχει. Γιατί δεν είναι απλά ένας υποψήφιος. Είναι φαινόμενο. Ένας εκρηκτικός ζωντανός, χαρισματικός πολιτικός. Όταν μιλάει, κάνει τους ακροατές να αισθάνονται καλύτερα για τους ίδιους και την χώρα τους, πιο αιδιόδοξοι για το μέλλον τους…». 

ΥΣ. Όσο όμως και αν η χρήση, που ενίοτε αγγίζει την κατάχρηση, εκ μέρους του έγχρωμου γερουσιαστή του μεσσιανικού λόγου τροφοδοτεί με ελπίδα τα εκατομμύρια των υποστηρικτών του, αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι παράλληλα έχει να προτείνει και τη λύση. Την λύση στα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει ο μέσος αμερικανός πολίτης στην καθημερινότητά του. Μπορεί η ελπίδα να δημιουργεί τις προϋποθέσεις ή και να αποτελεί η ίδια προϋπόθεση για την βελτίωση ή επίλυση προβληματικών καταστάσεων. Αλλά δεν αρκεί. Ο πολιτικός λόγος -δομημένος με τρόπο κατηγορηματικό στο αυστηρό πλαίσιο της ψυχρής λογικής, εναρμονισμένος πλήρως με τα δεδομένα της εκάστοτε πραγματικότητας που απαιτεί την αλλαγή, την βελτίωση ή την διόρθωση- οφείλει να αποτελεί το αντίβαρο, την επιχειρηματολογία, το ισχυρό «δούναι» προς τους ανήσυχους ψηφοφόρους που δεν αρκούνται μόνο στα ελπιδοφόρα μηνύματα. Η ρητορική δεινότητά του Barack Obama, όπως τουλάχιστον φαίνεται μέχρι τώρα, καλύπτει μόνο το πρώτο σκέλος αυτής της σχέσης, με το αντίβαρο να λείπει, δημιουργώντας το πεδίο όπου εύκολα οι πολιτικοί του αντίπαλοι μπορούν να εκμεταλλευτούν όταν ο χρόνος και οι καταστάσεις το απαιτήσουν…