Γράφει ο Θεόδωρος Κ. Καρυώτης Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ (University College)

Έχει υπολογισθεί ότι έχει χαθεί πλούτος που φτάνει τα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια! Οι Αμερικανοί, βέβαια, κατανοούν ότι το χρηματιστήριο είναι ένας επικίνδυνος τζόγος και δεν τρέχουν, κάθε τόσο, στον εισαγγελέα όταν χάνονται περιουσίες.

Οι σεισμολόγοι ασχολούνται με τους σεισμούς και οι επιδημιολόγοι ασχολούνται με τις επιδημίες. Οι πολιτικοί επιστήμονες ασχολούνται με συνταγματικές κρίσεις και οι οικονομολόγοι, με ό,τι πιο δύσκολο, με τις οικονομικές καταστροφές. Η σημερινή οικονομική κρίση στις ΗΠΑ δείχνει ξεκάθαρα ότι έχει ήδη αρχίσει η παρακμή της αμερικανικής αυτοκρατορίας. Η εποχή της αμερικανικής παντοδυναμίας, που ξεκίνησε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει λήξει οριστικά. Πιο σημαντικό από όλα ίσως είναι το γεγονός ότι ήρθε, επιτέλους η ώρα της καταδίκης του νεοφιλελευθερισμού πού ξεκίνησε το 1980 από έναν από τους χειρότερους Προέδρους των ΗΠΑ, τον Ρόναλντ Ρέιγκαν, που άφησε μια μικρή ομάδα πολύ πλούσιων Αμερικανών, με δικαιολογία την υπεροχή της ελεύθερης αγοράς, για σχεδόν 30 χρόνια να καταδυναστεύουν και να κατακλέβουν την πλειοψηφία των Αμερικάνων πολιτών. Τώρα ο νεοφιλελευθερισμός πεθαίνει μπροστά στα έντρομα μάτια του χειρότερου Προέδρου στην ιστορία των ΗΠΑ, του απίθανου George W. Bush.

Η τραγωδία είναι ότι η Αμερική όλα αυτά τα χρόνια επέβαλε αυτές τις καταστροφικές νεοφιλελεύθερες οικονομικές αντιλήψεις του Μίλτον Φρίντμαν και σε άλλες χώρες του κόσμου. Αυτή η οικονομική αντιδραστική ιδεολογία έφερε σε αδιέξοδο χώρες όπως η Ινδονησία, η Ταϊλάνδη και η Αργεντινή. Η Αμερική ζητούσε από αυτές τις χώρες να περικόψουν τις δαπάνες και τους δανεισμούς, ενώ η ίδια έκανε εντελώς το αντίθετο. Έτσι φτάσαμε στο κωμικoτραγικό σημείο που η πιο δεξιά και αντιδραστική κυβέρνηση που γνώρισε ποτέ η Αμερική, να χρησιμοποιεί σήμερα σοσιαλιστικές συνταγές για να μη καταρρεύσουν οι ανήθικες και διεφθαρμένες επενδυτικές τράπεζες της Wall Street.

Βέβαια οι εθνικοποιήσεις τραπεζών δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά ένα προοδευτικό μέτρο και σίγουρα δεν είναι το επόμενο λογικό βήμα προς τον σοσιαλισμό. Η δημόσια ιδιοκτησία τραπεζών είναι ένα κοινό φαινόμενο στον αναπτυγμένο αλλά και στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Στις καπιταλιστικές κοινωνίες οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέρος σε εθνικοποιήσεις τραπεζών για να ξαναδημιουργήσουν οικονομική και χρηματοδοτική σταθερότητα και να βελτιώσουν την παγκόσμια οικονομική τους θέση στις διεθνείς αγορές και όχι για να προωθήσουν το κοινό καλό. Για να καταλάβουμε όμως πώς φτάσαμε σε αυτά τα χάλια πρέπει να πάμε λίγες δεκαετίες πίσω, τότε που κυριαρχούσαν στο πολιτικό προσκήνιο η κυρία Μάργκαρετ Θάτσερ και ο μέτριος ηθοποιός Ρόναλντ Ρέιγκαν. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι για μια νέα φιλοσοφική και ιδεολογική σχολή που επιβράβευε κάθε πλούσιο απατεώνα που είχε σαν μοναδικό σκοπό τη δική του ιδιοτελή πλεονεξία και απληστία, χωρίς κανένα ηθικό περιορισμό και χωρίς καμία κριτική σκέψη. Βέβαια η πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ τους έδωσαν τα πολεμοφόδια να κάνουν μια απαράδεκτη επιδρομή στις υποτιθέμενες ελεύθερες αγορές με τον να αφήσουν απροστάτευτο το οικονομικό σύστημα με ένα όργιο ιδιωτικοποιήσεων και την κατάργηση κάθε είδους ρυθμίσεων και κρατικού παρεμβατισμού.

Είναι για γέλια που τώρα όλοι αυτοί, που γονάτισαν οικονομικά από τις δικές τους εγκληματικές ενέργειες, εκλιπαρούν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να τους σώσει από τις δικές τους οικονομικές αλχημείες και να παρέμβει με νέους μηχανισμούς ελέγχου της αγοράς. Παραμένουν ακόμα και τώρα επικίνδυνα ασυνείδητοι και προσπαθούν να σώσουν το τομάρι τους και τα παράνομα πλούτη τους. Όπως αναφέρει ο Σταύρος Θωμαδάκης σ' ένα άρθρο του στο «ΒΗΜΑ»: «Η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση επί χρόνια λειτουργούσε ως πολέμιος της ιδεολογίας των κρατικών παρεμβάσεων, όπως αποδέχθηκε σε πρόσφατη ομιλία του ο κ. Πόλσον, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ. Πώς οι (θεωρητικά) μη παρεμβατικοί Αμερικανοί νεοσυντηρητικοί τώρα επιχειρούν τη μεγαλύτερη παρέμβαση στην ιστορία; Ο φόβος της επανάληψης του 1929 έχει παραμερίσει κάθε ιδεολογική αναστολή».

Μερικοί από μας αισθάνονται ιδιαίτερη ικανοποίηση που άρχισαν πάλι να σκέφτονται τον John Maynard Keynes, τον μεγαλύτερο οικονομολόγο το 20ού αιώνα, που ορισμένα αμερικανικά πανεπιστήμια είχαν ήδη σταματήσει, για αρκετά χρόνια τώρα, να διδάσκουν τις ιδέες του γιατί δήθεν ήταν απηρχαιωμένες. Τώρα ο Keynes τους εκδικείται. Το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης στο τέλος του 2007 είχε ξεπεράσει τις 14.000 μονάδες, ενώ τώρα είναι έτοιμο να πέσει κάτω από τις 9.000 μονάδες, καθώς συνεχίζεται το ξεπούλημα μετοχών λόγω της ανησυχίας που υπάρχει στους επενδυτές για την έκταση και τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της πορείας της. Έχει υπολογισθεί ότι έχει χαθεί πλούτος που φτάνει τα τρία τρισεκατομμύρια δολάρια!

Οι Αμερικανοί, βέβαια, κατανοούν ότι το χρηματιστήριο είναι ένας επικίνδυνος τζόγος και δεν τρέχουν, κάθε τόσο, στον εισαγγελέα όταν χάνονται περιουσίες. Η έκρηξη του χρέους, τα τελευταία χρόνια, είχε δώσει μια ψευδαίσθηση ευρωστίας στην αμερικανική οικονομία που είχε για καιρό τώρα τάσεις στασιμοπληθωρισμού.

Ο παραλογισμός μιας διαιρεμένης κοινωνίας έδειχνε ξεκάθαρα ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις δεν θα έκαναν ξανά επενδύσεις, για να παράγουν προϊόντα που οι πολίτες και η κοινωνία χρειάζονταν, για τον απλό λόγο ότι η αγοραστική δύναμη της εργατικής τάξης είχε κρατηθεί σε χαμηλό επίπεδο. Ετσι οι πλούσιες εταιρείες δεν θέλανε να πληρώσουν τους φόρους που χρειαζόταν ο δημόσιος τομέας, ώστε να προσφέρει τα δημόσια αγαθά που επιθυμούσε η πλειοψηφία του λαού. Βέβαια, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι με την ανοχή και την προτροπή της παρούσας κυβέρνησης μια μικρή μερίδα πλουσίων καταλήστεψαν, με νόμιμα μέσα, τον αμερικανικό λαό. Φαίνεται ότι από αυτούς τους Αμερικανούς κάποιοι έκλεψαν και στην Ελλάδα την ιδέα του «ότι νόμιμο είναι και ηθικό». Έτσι σήμερα το πιο πλούσιο 1% των Αμερικανών έλαβαν το 2007 το 22,9% του συνόλου του αμερικανικού εισοδήματος. Αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου από το 1928 (ένα χρόνο πριν το μεγάλο κραχ) που ήταν 23,9%.

Ανάμεσα στο 1979 και το 2006, το πιο πλούσιο 5% των Αμερικανών είδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται κατά 87%. Έχει υπολογισθεί ότι για το οικονομικό έτος 2008, οι φορολογικές μειώσεις της κυβέρνησης Μπους θα έχουν τα εξής αποτελέσματα. Το χαμηλότερο 20% του πληθυσμού θα αυξήσει τα εισόδημά του κατά 26 δολάρια. Το μεσαίο 20% θα το αυξήσει κατά 784 δολάρια. Ο πληθυσμός που ανήκει στο πιο πλούσιο 1% θα λάβει 50.495 δολάρια και αυτός που ανήκει στο 0,1% θα λάβει 266.151 δολάρια! Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα της κυβέρνησης Μπους, γιατί έτσι αντιλαμβάνεται τι σημαίνει «κοινωνική δικαιοσύνη». Ευτυχώς που σε λίγες βδομάδες θα έχει φύγει για πάντα.

Η άσχημη οσμή με τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης, που προέρχεται από την Wall Street, δείχνει ξεκάθαρα ότι η Αμερική πρέπει να αντικαταστήσει γρήγορα τον «μη ανθρώπινο» καπιταλισμό που κυριάρχησε τα τελευταία 30 χρόνια με τα τραγικά αυτά αποτελέσματα. Φαίνεται ότι αυτή η οικονομική κρίση θα βοηθήσει τον Γερουσιαστή Μπαράκ Ομπάμα να γίνει ο 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ο επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ αναλαμβάνει τα καθήκοντά του σχεδόν τρεις μήνες μετά τις εκλογές, αλλά δεν πρέπει να περιμένει μέχρι τότε, γιατί θα είναι πολύ αργά. Θα πρέπει, μετά τις εκλογές, να ετοιμάσει την οικονομική πολιτική που θα ακολουθήσει αμέσως μετά την είσοδό του στον Λευκό Οίκο. Βέβαια ο Ομπάμα αναφέρεται σ' ένα νέο καπιταλισμό που τον αποκαλεί «έντιμο» καπιταλισμό. Πολύ φοβούμαι ότι αυτές οι δύο λέξεις δεν μπορούν να συνυπάρχουν και μάλλον αποτελούν ένα οξύμωρο σχήμα. Η μεγάλη ερώτηση παραμένει. Έχουμε πιάσει πάτο ή όχι; Κανείς δεν ξέρει. Αλλά αν πράγματι δεν πιάσαμε πάτο ακόμα, τότε ζήτω που καήκαμε. Όταν ο συνολικός πλούτος των τριών πιο πλούσιων ανθρώπων στο κόσμο είναι ίσος με τον συνολικό πλούτο των φτωχότερων τριών δισεκατομμυρίων ανθρώπων του πλανήτη Γη, δεν νομίζω ότι τα παιδιά μας θα περάσουνε καλύτερα από μας στο μέλλον

imerisia