Η τουρκική κοινότητα, αφού ολοκληρώσει αυτές τις προετοιμασίες από οικονομικής, στρατιωτικής και ηθικής πλευράς, θα επωφεληθεί της ευκαιρίας μιας συνταγματικής κρίσης που θα δημιουργήσουν οι Έλληνες για να πετύχει ορισμένα αποτελέσματα. Μέχρι τότε οι Έλληνες θα μας δώσουν πολλές ευκαιρίες σ'αυτό το θέμα κι είναι φανερό από τώρα ότι τις περισσότερες ευκαιρίες θα μας τις δώσουν με τη συμπεριφορά τους.
Λευκωσία, 14.9.1963

Μια γρήγορη ματιά στη γενική πολιτική της τουρκικής κοινότητας αναφορικά με το μέλλον της Δημοκρατίας επ'ευκαιρία της συμπλήρωσης τριών χρόνων από της εγκαθιδρύσεως της Δημοκρατίας.

Έχουν περάσει τρία χρόνια από την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μετά την υπογραφή των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου, που είναι το θεμέλιο του συντάγματος, η τουρκική κοινότητα εγκατέλειψε το βασικό στόχο της να ενωθεί με τη μητέρα πατρίδα και συμφώνησε στην εγκαθίδρυση αυτής της Δημοκρατίας, ενώ οι Ελληνοκύπριοι παραιτήθηκαν από το βασικό στόχο της Ένωσης και συμφώνησαν να γίνουν εταίροι των Τούρκων στη διακυβέρνηση της Δημοκρατίας. Συμφωνήθηκε ότι η Δημοκρατία που θα ιδρυόταν κατά τις συμφωνίες της Ζυρίχης, θα είχε ιδιόρρυθμο χαρακτήρα και έγινε αποδεκτό από τις πρώτες μέρες ότι, για να μπορέσει να λειτουργήσει η Δημοκρατία, οι δύο κοινότητες όφειλαν να κρατήσουν τις υποσχέσεις τους, να παραμείνουν πιστές στις συμφωνίες και να επιδείξουν καλή πίστη και συνεργασία.

Δυστυχώς από τις πρώτες μέρες οι Έλληνες άρχισαν να επιτίθενται από τον τύπο και τα άλλα μέσα στις συμφωνίες της Ζυρίχης. Ακόμα και ο Μακάριος, που υπέγραψε τις συμφωνίες της Ζυρίχης, δεν απέφυγε να ομολογήσει επ'ευκαιρία της επετείου της ΕΟΚΑ το 1960 ότι οι συμφωνίες ήσαν εφαλτήριο για μελλοντικές νίκες.

Από της ανακηρύξεως της Δημοκρατίας η τουρκική κοινότητα έκανε γνωστό με διάφορους τρόπους ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν είχαν σκοπό να αποδεχθούν και να εφαρμόσουν αυτές τις συμφωνίες και υπέβαλε αναφορές στις οποίες εξηγούσε ότι στην εφαρμογή των συμφωνιών οι Έλληνες κατέφυγαν σε κάθε είδους τεχνάσματα για να αποκλείσουν τηναναγνώριση έστω και των πιο ασήμαντων δικαιωμάτων στους Τούρκους.

Δεν είναι αναγκαίο να περιλάβουμε σ'αυτή την αναφορά τις αδικίες, την πίεση, τις απειλές, τη δωροδοκία για να καλυφθούν ενοχές, στα οποία κατέφυγαν οι Έλληνες σε βάρος των Τούρκων υπό το καθεστώς αυτό. (Στο ζήτημα αυτό υπάρχουν προηγούμενες αναφορές).

Κατά τη γνώμη μας, το 1964 θα είναι κυρίως η χρονιά του Μακαρίου. Θα είναι μια αποφασιστική χρονιά όσον αφορά το ζήτημα της αναθεώρησης του συντάγματος και, λόγω των δηλώσεων του Μακαρίου, η τουρκική κοινότητα πρέπει να αναλάβει την υποχρέωση να ακολουθήσει μια πιο δραστήρια πολιτική. Ποιος θα είναι ο βασικός στόχος μιας τέτοιας δραστήριας πολιτικής; Η απάντηση σ'αυτό το ερώτημα πρέπει να δοθεί χωριστά, επειδή εξαρτάται από τις δύο εναλλακτικές πορείες που μπορεί ν'ακολουθήσουν οι Έλληνες:

1. Οι Έλληνες ίσως καταγγείλουν ή προσπαθήσουν να καταργήσουν τις συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης και το σύνταγμα.
2. Ίσως προχωρήσουν με την "αναπροσαρμογή τακτικής" – μια πολιτική που ακολουθούν τα τελευταία χρόνια ώστε να μην μπορεί να εφαρμοσθεί το σύνταγμα και οι Τούρκοι στην πράξη να βρεθούν σε μειονεκτική θέση (υποβαθμισμένοι σε status μειονότητας).

Στην περίπτωση που οι Έλληνες καταγγείλουν επίσημα το σύνταγμα ή προσπαθήσουν να το αναθεωρήσουν, πράγμα που για μας είναι το ίδιο, η τουρκική κοινότητα θα πάρει τη μοίρα της στα χέρια της και θα εγκαθιδρύσει μια Κυπριακή Δημοκρατία εκτός των συμφωνιών της Ζυρίχης, σύμφωνα με το αξίωμα "πάσσαλος πασσάλω εκβάλλεται". Η επιτυχία μιας τέτοιας κίνησης επιβάλλει σκληρό αγώνα απ'την πλευρά της τουρκικής κοινότητας και υποστήριξη από πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες. Χωρίς αμφιβολία, ο σημαντικότερος από τους εξωτερικούς παράγοντες θα είναι η υλική και ηθική βοήθεια της μητέρας πατρίδας. Πρακτικά δεν υπάρχει πιθανότητα να μπορέσει η τουρκική κοινότητα να πολεμήσει υπό τις παρούσες συνθήκες, αν προηγουμένως δε λάβει τη συγκατάθεση και παραπέρα βοήθεια της μητέρας πατρίδας. Συνεπώς, είναι θεμελειώδες να συμφωνήσουμε προηγουμένως με τη μητέρα πατρίδα σε μια γραμμή δράσης που θα βασίζεται απόλυτα σ'ένα λεπτομερειακό σχέδιο. Ο Μακάριος δεν έχει ακόμα κάνει σοβαρή προσπάθεια να καταγγείλει ή να αναθεωρήσει τις συμφωνίες. Υπάρχει αρκετός χρόνος να ετοιμάσουμε ένα τέτοιο σχέδιο και πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτο το χρονο.

Πράγματι, κατά τη συμφωνία εγγύησης, η μητέρα πατρίδα μπορεί να επέμβει μόνη της αν καταλυθεί επισήμως το σύνταγμα. Αλλά το μόνο αποτέλεσμα μιας τέτοιας επέμβασης θα ήταν η επιστροφή στην κατάσταση υπό την οποία έγιναν οι συμφωνίες της Ζυρίχης.

Εφόσον οι Έλληνες θα είναι αποφασισμένοι, παρά την επέμβαση, να μην επιτρέψουν σε μια τέτοια κατάσταση να επιζήσει, και λαμβάνοντας υπόψη μας τον αρνητικό αντίκτυπο που θα δημιουργήσει στον Ο.Η.Ε. και την παγκόσμια κοινή γνώμη η επέμβαση, είναι αμφίβολο αν αξίζει να δεχθούμε τους κινδύνους που θα δημιουργηθούν για τη μητέρα πατρίδα από μια μονομερή επέμβαση.
Κατά συνέπεια, στην περίπτωση που οι Έλληνες καταλύσουν επισήμως το σύνταγμα, η τουρκική κοινότητα, παίρνοντας τη μοίρα της στα χέρια της, πρέπει να προχωρήσει στην εγκαθίδρυση μιας Τουρκικής Δημοκρατίας, κι έτσι τουλάχιστον οι κίνδυνοι από μια πρααποτραπούν.

Μπορούμε να συνοψίσουμε ως εξής τα κυριότερα σημεία ενός τέτοιου σχεδίου:

1. Ο Τούρκος αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας θα γίνει αποδεκτός ως πρόεδρος της Δημοκρατίας από την τουρκική κοινότητα και μια κυβέρνηση που θα απαρτίζεται εξ ολοκλήρου από Τούρκους θα σχηματισθεί σύμφωνα με τις προβλέψεις του ισχύοντος συντάγματος.

2. Η μητέρα πατρίδα θα αναγνωρίσει αμέσως την κυβέρνηση που θα σχηματισθεί και η οποία θα ζητήσει αμέσως βοήθεια απ'αυτήν.

3. Το αίτημα αυτό για βοήθεια θα ακολουθηθεί από την επέμβαση της μητέρας πατρίδας μας. Αν χρειασθεί, θα αναγνωρισθούν αμέσως δικαιώματα ιθαγένειας σε Κυπρίους που ζουν στην Τουρκία (το δικαίωμα αυτό υφίσταται κατ'αρχήν υπό το παρόν σύνταγμα με τη μορφή ποσοστών) και θα τους δοθούν διαβατήρια τα οποία θα έχουν προετοιμασθεί για την Τουρκική Δημοκρατία, για να εξασφαλισθεί κατ'αυτόν τον τρόπο η εισχώρησή τους στην Κύπρο.

4. Οι Τούρκοι μέλη της βουλής των αντιπροσώπων και οι Τούρκοι μέλη της κοινοτικής συνέλευσης θα σχηματίσουν τη βουλή της Δημοκρατίας και θα αναδεχθούν τις πρόνοιες του ισχύοντος συντάγματος για την εγκαθίδρυση μιας Δημοκρατίας αποτελούμενης αποκλειστικά από Τούρκους.

5. Μετά την αναγνώριση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τη μητέρα πατρίδα, θα υπογραφεί αμέσως μαζί της μια εμπορική συμφωνία και μια συμφωνία βοήθειας, με την οποία η τουρκική κοινότητα θα αντιμετωπίσει τις υλικές ανάγκες της. Αναμφίβολα, στόχος μιας τέτοιας συμφωνίας θα είναι να δοθεί νομιμότητα στη βοήθεια από πλευράς διεθνούς δικαίου.
6. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κίνηση αυτή της τουρκικής κοινότητας θα συναντήσει την αντίδραση των Ελλήνων, οι οποίοι θα αντιδράσουν έμπρακτα εναντίον των Τούρκων. Λόγω των επιθετικών ενεργειών τους θα αρχίσει μεταξύ των δύο κοινοτήτων μια σύγκρουση που θα κρίνει το αποτέλεσμα.
7. Όταν αρχίσει η σύγκρουση, η διασκορπισμένη σ'όλο το νησί τουρκική κοινότητα πρέπει να συγκεντρωθεί δια της βίας σε μια περιοχή και να υποχρεωθεί να την υπερασπίσει. Η επιλογή της περιοχής εξαρτάται από το στρατηγικό σχέδιο που θα ετοιμάσουν ειδικοί. Πριν αρχίσει η σύγκρουση είναι απαραίτητο η τουρκική κοινότητα να αυξήσει τα εφόδιά της σε τροφές και άλλα απαραίτητα και να ετοιμάσει λεπτομερή σχέδια για την ενίσχυση των δεσμών της με τη μητέρα πατρίδα.
8. Είναι αναγκαίο οι δημόσιοι υπάλληλοι που βρίσκονται στο διοικητικό μηχανισμό σήμερα να μεταφερθούν στη νέα υπηρεσία ώστε να μην παρεμποδισθεί η εργασία τις πρώτες μέρες και να προχωρήσουμε από τώρα με τον αναγκαίο πυρήνα για την καθιέρωση ενός συμβουλίου της τουρκικής κοινότητας. Είναι επίσης απαραίτητο να ετοιμασθούν λεπτομερή σχέδια για τη λειτουργία των υπηρεσιών σύμφωνα με το σχέδιο και ν'αρχίσει από τώρα η προετοιμασία των απαραίτητων από οικονομικής απόψεως σχεδίων.
Τα παραπάνω αποτελούν το περίγραμμα του σχεδίου και πριν ετοιμασθεί ένα πλήρες και λεπτομερές σχέδιο για όλα τα ζητήματα, είναι αναγκαίο και ορθό να καταλήξουμε σε οριστική και τελική συμφωνία για τη βασική ιδέα. Είμαστε βέβαιοι ότι η τουρκική κοινότητα θα κάνει κάθε δυνατή θυσία σ'αυτό το ζήτημα.
Υπάρχει τώρα το ερώτημα ποια πολιτική θα ακολουθηθεί στην περίπτωση που οι Έλληνες συνεχίσουν την παρούσα κατάσταση, δηλαδή, την de fαctο κατάργηση του συντάγματος. Πιστεύουμε ότι αν οι Έλληνες συνεχίσουν αυτή την πολιτική, στόχος της τουρκικής κοινότητας πρέπει και πάλι να είναι η εγκαθίδρυση μιας χωριστής Δημοκρατίας. Η τουρκική κοινότητα δεν μπορεί πλέον να ανεχθεί τη συνέχιση αυτής της κατάστασης πραγμάτων. Μόνο εάν η τουρκική κοινότητα δεν μπορεί να προχωρήσει ανοικτά στην κατάλυση του συντάγματος, θα αναγκασθεί να προχωρήσει με αργότερο ρυθμό στον τελικό σκοπό.
1. Για να αντιμετωπίσουμε το πρώτο ενδεχόμενο, πρέπει να προετοιμασθεί το ταχύτερο δυνατόν ένα λεπτομερές σχέδιο, το οποίο θα τεθεί σε εφαρμογή.
2. Για να κάνουμε ακόμα πιο δύσκολη στους Έλληνες την εφαρμογή του συντάγματος σε κάθε τομέα, πρέπει να γίνουν πιο δραστήριες ενέργειες από τον τύπο. Το φυσικότερο αποτέλεσμα μιας τέτοιας δράσης θα είναι ότι όλα τα μέλη της τουρκικής δημόσιας υπηρεσίας, στηριζόμενα στα καθήκοντά τους και στο σύνταγμα, θα συγκρουσθούν με τους Έλληνες και στην περίπτωση αυτή το συμβούλιο της τουρκικής κοινότητας πρέπει να διαθέτει τα αναγκαία οικονομικά μέσα.
3. Στο οικονομικό πεδίο, για να γίνει αυτόνομη η τουρκική κοινότητα και να διασφαλισθεί η επιτυχία του πρώτου σχεδίου, πρέπει να ιδρύσουμε χρήσιμες βιομηχανίες. Εφόσον αυτές οι βιομηχανίες θα μποϋκοταρισθούν από τους Έλληνες, πρέπει να εξασφαλίσουμε αγορές στην Τουρκία για να μπορέσουν να επιβιώσουν.
4. Για να αναζωογονηθεί οικονομικά η τουρκική κοινότητα και να προετοιμασθεί για την εφαρμογή του πρώτου σχεδίου, είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν γρήγορα στενοί δεσμοί μεταξύ Κύπρου και μητέρας πατρίδας, ιδιαίτερα δια θαλάσσης (ferry-boat κλπ.) και ν'αυξηθεί όσο γίνεται ο πληθυσμός των Τούρκων του νησιού με την είσοδο δήθεν τουριστών από την Τουρκία.
5. Η τουρκική κοινότητα, αφού ολοκληρώσει αυτές τις προετοιμασίες από οικονομικής, στρατιωτικής και ηθικής πλευράς, θα επωφεληθεί της ευκαιρίας μιας συνταγματικής κρίσης που θα δημιουργήσουν οι Έλληνες για να πετύχει ορισμένα αποτελέσματα.
Μέχρι τότε οι Έλληνες θα μας δώσουν πολλές ευκαιρίες σ'αυτό το θέμα κι είναι φανερό από τώρα ότι τις περισσότερες ευκαιρίες θα μας τις δώσουν με τη συμπεριφορά τους.
Λευκωσία, 14.9.1963
(δρ. Fasil Κutchuk)
Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας
(Rauf Denktash)
Πρόεδρος της Τουρκικής Κοινοτικής