Σύγχρονη ΑΠΟΨΗ, Τεύχος Οκτωβρίου

Τελικά τι εννοούν οι πολιτικοί όταν μιλούν για «ενότητα» και δη για «ενότητα στο εσωτερικό μέτωπο» («αρραγές εσωτερικό μέτωπο» είναι μια άλλη, καθιερωμένη φράση); Πώς αντιλαμβάνονται αλήθεια αυτή την αναφορά, την οποία αφειδώς περιλαμβάνουν στις δηλώσεις τους, συνοδευόμενη από το απαραίτητο σοβαρό (ή σοβαροφανές) ύφος; Η έννοια της ενότητας χρησιμοποιείται από όλους ανεξαίρετα τους πολιτικούς ηγέτες κατά κόρον, πλην όμως περισσότερο από τον εκάστοτε Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Ορμώμενος από την αίσθηση του καθήκοντος που συνεπάγεται το αξίωμά του συχνά ο εκάστοτε Πρόεδρος υπερθεματίζει υπέρ της ανάγκης για ενότητα, επισείοντας τους κινδύνους της αντίθετης από αυτήν κατάστασης. Στην περίπτωση δε της Κύπρου, η έννοια της ενότητας επιστρατεύεται συνήθως για χρήση που σχετίζεται με το κυπριακό, κυρίως εν όψει συνομιλιών ή άλλων σοβαρών εξελίξεων. Ποια όμως είναι η κατάσταση ενότητας και τι νοείται ως τέτοια; Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια σχετική έννοια, το περιεχόμενο της οποίας διαφέρει αναλόγως των αντιλήψεων αυτού που την επικαλείται. Ας δούμε λοιπόν πώς την αντιλαμβάνεται ο Πρόεδρος Χριστόφιας.

Ιδού ο «νυμφίος» έρχεται… επί του άρματος της ενότητας

Ήδη από την προεκλογική περίοδο (όπως όλοι άλλωστε οι υποψήφιοι), ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας επικαλέστηκε ουκ ολίγες φορές την ανάγκη ενότητας του εσωτερικού μετώπου και προέβαλε τον εαυτό του ως τον πλέον κατάλληλο για τα επιτελέσει τον ρόλο του κομιστή αυτής. Με την εκλογή του, ο Πρόεδρος έσπευσε να καθησυχάσει φίλους και αντιπάλους μιλώντας για ενότητα ήδη από την «αυτοσχέδια» ομιλία του έξω από τα γραφεία του ΑΚΕΛ, αμέσως μετά την επιβεβαίωση της νίκης του: «Από αύριο ενώνουμε τις δυνάμεις μας και λειτουργούμε συλλογικά και με ενότητα. Για να πετύχουμε την επανένωση της πατρίδας μας. Μία είναι η ιδεολογία μας: Η Κύπρος και η σωτηρία της. Και μία πιο δίκαιη κοινωνία. Αυτό το όραμα θα υπηρετήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις». Στην δε νενομισμένη διαβεβαίωσή του ενώπιον της βουλής, ο Πρόεδρος ανέφερε τα εξής: «Την ενότητα και την συλλογικότητα στους χειρισμούς του κυπριακού, θα προωθήσουμε με την αναβάθμιση και την πιο αποτελεσματική λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου. Οι πολιτικές δυνάμεις θα έχουν ρόλο και λόγο να διαδραματίσουν και αυτή η δυνατότητα θα τους δοθεί μέσα από την ουσιαστική συμμετοχή τους στο Εθνικό Συμβούλιο».

Τα λόγια όμως είναι αφορολόγητα…

Η λατινική ρήση «verba volant, scripta manent» (τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν) καθίσταται κενή περιεχομένου μπροστά την τάση των πολιτικών να καταφεύγουν χωρίς αναστολές σε γενικόλογες δηλώσεις που ενδεχομένως να τους εκθέσουν στο μέλλον. Ιδιαίτερα από την στιγμή που τα λόγια ενός πολιτικού καθίστανται γραπτά χάρη στην δημοσιογραφική πένα. Έτσι, παρά τις βαρύγδουπες εξαγγελίες του περί ενότητας, ο Πρόεδρος και η Κυβέρνησή του προχώρησαν, κατά την διάρκεια της μέχρι τούδε θητείας τους, σε σοβαρά ατοπήματα που μόνο την ενότητα δεν εξυπηρετούν. Τι να πρωτοθυμηθούμε; Τις προθέσεις αλλαγής των βιβλίων της ιστορίας με στόχο την επαναστατική μεταβολή της κυρίαρχης αντίληψης περί της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου (κυρίως δε της περιόδου 1963-1974); Τις συλλήψεις «αντιφρονούντων» κατά την παρέλαση της 1ης Οκτωβρίου 2008 και κατά το συλλαρητήριο της 20ης Ιουλίου 2009; Ή τους διορισμούς στους ημικρατικούς, για τους οποίους έγινε του Κουρτούλλη ο γάμος; Ή μήπως να θυμόμασταν τις «ευέλικτες» υποχωρήσεις του Προέδρου στα θέματα της πολιτικής ισότητας, της εκ περιτροπής προεδρίας και των 50 000 εποίκων, την πατρότητα των οποίων ο ίδιος και το κυβερνών κόμμα επιχειρούν να αποδώσουν σε προκατόχους, αποφεύγοντας να επιχειρηματολογήσουν επί της ουσίας; Από όποια πλευρά και αν το δει κανείς, ενότητα επί των ημερών Χριστόφια δεν υπήρξε, ούτε υπάρχει. Δεν υπάρχει ενότητα ούτε καν στα πλαίσια της συγκυβέρνησης, στην οποία η μέχρι τώρα παραμονή του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ μοιάζει να μην σχετίζεται με την ύπαρξη ουσιαστικών πολιτικών συγκλίσεων. Δεν υπάρχει ενότητα ούτε στα πλαίσια της κυπριακής κοινωνίας, αφού οι προαναφερθείσες (και άλλες πολλές) επιλογές της Κυβέρνησης Χριστόφια δίχασαν την κοινωνία και χώρισαν τους πολίτες σε στρατόπεδα. Σε αυτά τα πλαίσια, η ετικέτα του «σοβινιστή» έχει πλέον επικολληθεί σε ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού με κριτήρια ΑΚΕΛ φυσικά και με την συνεπικουρία των φίλα προσκείμενων στην Κυβέρνηση και το κυβερνών κόμμα ΜΜΕ.

Το «μαλακό αποκούμπι»

Όλο αυτό το χρονικό διάστημα, ελλείψει ενότητας στο εσωτερικό της συγκυβέρνησης, «μαλακό αποκούμπι» για τον Πρόεδρο Χριστόφια υπήρξε η «βελούδινη» στάση του προέδρου του ΔΗΣΥ κ. Νίκου Αναστασιάδη απέναντί στην πολιτική του στο κυπριακό. Ο αρχηγός του μεγαλύτερου αντιπολιτευόμενου κόμματος δεν ακολούθησε το μοντέλο της «περιόδου χάριτος» απέναντι στους χειρισμούς της Κυβέρνησης Χριστόφια. Αυτό που έκανε όλο αυτό το διάστημα ήταν να ταυτίζεται με την πολιτική του, επικαλούμενος «λόγους ενότητας». Αξίζει όμως να παρατεθεί απόσπασμα από συνέντευξή του το 2006, επί προεδρίας αειμνήστου Τάσσου Παπαδόπουλου, με αφορμή την αποχώρηση του ΔΗΣΥ από το Εθνικό Συμβούλιο. Προσέξτε την διαφορά στην προσέγγιση του κ. Αναστασιάδη ως προς το περιεχόμενο της έννοιας «ενότητας» τότε, σε σχέση με τώρα: «Η ενότητα δεν είναι η σιωπή, αλλά η ανοχή της άλλης άποψης. Η ενότητα δεν μπορεί να καταργεί τη διαφωνία. Η διαφορετική άποψη είναι βασικό συστατικό της Δημοκρατίας. Δεν είναι υγιές να έχουμε όλοι κοινές απόψεις. Μέσα από τον διάλογο και την ανοχή, ο Πρόεδρος πρέπει να συγκροτεί μια θέση που θα τον εκφράζει εκείνον, αλλά θα σέβεται και τον άλλον που διαφωνεί. Ενότητα σημαίνει ανέχομαι τον άλλον και δεν του αποδίδω αλλότρια κίνητρα. Είναι θλιβερό το γεγονός ότι συζητούμε τα αυτονόητα και χρειάζεται να προσδιορίσουμε τους κανόνες της δημοκρατικής λειτουργίας μιας κοινωνίας» (Πολίτης, 26/2/2006). Βέβαια η σύγκριση πρέπει να γίνει υπό την αίρεση του γεγονότος ότι ο κ. Αναστασιάδης έχει πολύ μεγαλύτερο πεδίο ταύτισης απόψεων με τον κ. Χριστόφια απ' ότι με τον τέως Πρόεδρο. Εν πάση περιπτώσει όμως, η τοποθέτηση αυτή του κ. Αναστασιάδη, εν έτει 2006, είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ σήμερα, εν έτει 2009.

«Δεν χρειαζόμαστε αντιπολίτευση!»

Παρά το γεγονός ότι η τότε αντιπολιτευτική ένταση του προέδρου του ΔΗΣΥ ουδεμία σχέση έχει με την τωρινή (παρουσιάζεται ιδιαίτερα πράος, σε αντίθεση με το αντιπολιτευτικό πάθος που επεδείκνυε τότε), εν τούτοις δεν υφίσταται πλέον η σύμπλευση των προηγούμενων μηνών. Αν και δεν υπάρχει διαφοροποίηση επί της ουσίας (περιεχόμενο λύσης) αλλά επί της διαδικασίας (στρατηγική και ταχύτητα εξέλιξης της διαδικασίας), εν τούτοις ο κ. Χριστόφιας δέχεται πλέον πολύ συχνότερα κριτική εκ δεξιών στο κυπριακό. Υπήρχε βέβαια εξ αρχής και η πάγια αντιπολιτευτική στάση κορυφαίων στελεχών του ΔΗΣΥ, όπως ο κ. Αβέρωφ Νεοφύτου, κυρίως όμως για θέματα οικονομίας και εσωτερικής διακυβέρνησης. Τώρα τα βέλη της κριτικής στρέφονται και κατά της πολιτικής Χριστόφια στο κυπριακό και μεταξύ των «τοξοβόλων» είναι πλέον και ο κ. Αναστασιάδης. Το γεγονός αυτό φαίνεται να προσθέτει πίεση και να προκαλεί αμηχανία στην Κυβέρνηση και το κυβερνών κόμμα. Το πολυβόλο της ενότητας έχει αρχίσει να «βάλλει» κατά βούληση δεξιά και αριστερά, με στόχο την υπονόμευση της διαφορετικής άποψης. Οι κυβερνώντες έχουν πλέον περιχαρακωθεί πίσω από τον θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας, διεκδικώντας το απυρόβλητο και προσπαθώντας να εκτρέψουν τις όποιες πολιτικές ευθύνες για το αδιέξοδο στο κυπριακό, επικαλούμενοι την ανάγκη για ενότητα. Και παρά την ουσιαστική στήριξη που απολάμβανε τόσους μήνες από την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και τα «χάδια» που εξακολουθεί να δέχεται από την ηγεσία του ΔΗΣΥ σε ό,τι αφορά στους επί της ουσίας χειρισμούς, το «ευχαριστώ» του Προέδρου ήρθε υπό την μορφή μιας πρωτοφανούς δήλωσης: Από την Αστυπάλαια όπου βρέθηκε τον περασμένο Αύγουστου, μιλώντας σε εκδήλωση που διοργάνωσαν οι τοπικές αρχές, ο Πρόεδρος ανέφερε ότι εν όψει δύσκολων ημερών στο κυπριακό «εκείνο που χρειάζεται πρωτίστως είναι η ενότητα στο εσωτερικό μέτωπο», ενώ παρατήρησε ότι «τον τελευταίο καιρό παρουσιάζονται φαινόμενα ανησυχητικά και αντιπολιτευτικές εξάρσεις, οι οποίες είναι αχρείαστες!» Να θεωρήσουμε λοιπόν ότι ο Πρόεδρος θεωρεί «άχρηστη» την αντιπολίτευση, ή ότι εν τη ρήμη του λόγου του προέβη σε λάθος διατύπωση; Πολύ πιθανόν να ισχύει το δεύτερο. Διότι αν παρ' ελπίδαν ίσχυε το πρώτο, τότε τα πράγματα θα ήταν ανησυχητικά. Ποιος μπορεί άραγε να λησμονήσει την δική του αντιπολιτευτική φλόγα επί διακυβέρνησης Κληρίδη και τους ενίοτε βαρύτατους- χαρακτηρισμούς που εξαπέλυε κατά της Κυβέρνησης; Πολλώ δε μάλλον όταν, πλησίον των εκλογών του 2003, υπερθεμάτιζε με πάθος υπέρ της ανάγκης για «αλλαγή και απαλλαγή».

Αυτές λοιπόν οι αντιλήψεις φαίνεται να υποκρύπτονται πίσω από την χρήση της έννοιας «ενότητα» από τον Πρόεδρο Χριστόφια. Ως τέτοια ερμηνεύει την άνευ όρων σύνταξη πίσω από τις θέσεις και την πολιτική του. Και ο πανικός των τελευταίων εβδομάδων, με την συνεχή προσφυγή στην επίκληση για ενότητα ως αποτέλεσμα του καταιγισμού διαφορετικών απόψεων που πλέον αντιμετωπίζει, πιθανό να ενισχύεται και από την μέρα με την μέρα «βύθιση» των προσδοκιών του για «φιλικό διακανονισμό» στο κυπριακό με τον πάλαι ποτέ σύντροφο Ταλάτ. Κυρίως δε φαίνεται να ενισχύεται από την εδραιούμενη πεποίθηση στους κόλπους της Κυβέρνησης ότι η άλλη πλευρά δεν εμπνέει πλέον τόση αξιοπιστία ως προς την εφαρμογή μιας συμφωνημένης λύσης, όση τουλάχιστον της καταλόγιζαν στην αρχή αυτής της διαδικασίας. Αυτή η κρίσιμης σημασίας παραδοχή θα μπορούσε να καθορίσει τις εξελίξεις στο κυπριακό σε δύο επίπεδα: Πρώτον, σε επίπεδο επίτευξης συμφωνίας και δεύτερο σε επίπεδο αποδοχής της από τον λαό. Εάν στην κοινή γνώμη αρχίσει να παγιώνεται μια αντίληψη ισχυρής καχυποψίας απέναντι στα κίνητρα και την αξιοπιστία της άλλης πλευράς, τότε το επικοινωνιακό οικοδόμημα του Προέδρου που αφορά στην ανάγκη γρήγορης λύσης, χωρίς την ύπαρξη σχεδίου Β' σε περίπτωση αποτυχίας, κινδυνεύει με κατάρρευση. Το «ναυάγιο» του Αγ. Μάμα και το «γεφύρι της ‘Αρτας» που ακούει στο όνομα Λιμνίτης τα λένε όλα…