Του Μανώλη Στειακάκη
Η καινούργια κυβέρνηση σκοπεύει να εφαρμόσει άμεσα το σχέδιο της Διοικητικής Μεταρρύθμισης (γνωστό και ως Καποδίστριας ΙΙ). Με πυρετώδεις ρυθμούς ετοιμάζεται μέσα στους επόμενους λίγους μήνες να ανακοινώσει ότι οι Δήμοι θα συνενωθούν γιά να γίνουν πιό ισχυροί και από 1050 που είναι σήμερα θα μείνουν τελικά 350 σε όλη την χώρα. Ταυτόχρονα οι Νομοί θα συνενωθούν και από 56 θα γίνουν 16 ενώ οι Περιφέρειες από 13 θα γίνουν 5.
Το ίδιο σχέδιο είχε προετοιμάσει και η προηγούμενη κυβέρνηση και το είχε σε πρώτη προτεραιότητα. Εν μέσω οικονομικής κρίσης και ενώ κανείς δημότης δεν έχει βγεί στους δρόμους γιά να ζητεί την κατάργηση του δήμου του (ή του νομού του) η κυβέρνηση είναι έτοιμη να καταργήσει σχεδόν όλους τους δήμους και διά συνενώσεως (συνήθως 4-5 γειτονικών δήμων) να δημιουργήσει άλλους δήμους με πληθυσμό κατ' ελάχιστο 100.000 έως 150.000 κατοίκων ανά δήμο. Τα κυρίαρχα κόμματα φαίνονται να συμφωνούν απόλυτα στο σχέδιο διότι έτσι «θα έχουμε ισχυρότερη τοπική αυτοδιοίκηση» και «θα περιορισθούν τα έξοδα της κεντρικής κυβέρνησης». Οι δήμαρχοι έχοντας εκλεγεί με την βοήθεια κάποιου από τα κυρίαρχα κόμματα δεν φαίνονται να αντιδρούν ή να βρίσκουν κάποιο σοβαρό μειονέκτημα στο σχέδιο «Καποδίστριας ΙΙ». Ο απλός όμως δημότης βλέπει ξαφνικά τον δήμο του να εξαφανίζεται μέσα σε ένα μεγαλύτερο σύνολο, βλέπει να του αλλάζουν την τοπική ταυτότητα λες και είναι πειραματόζωο και λέει: Για σταθείτε. Τι συμβαίνει; Με ρωτήσατε; Ποιός σεας είπε να τα κάνετε όλα αυτά; Είναι λογικά; Μας συμφέρουν βραχυχρόνια και μακροχρόνια; Ποιός κρύβεται πίσω από όλα αυτά που κανείς μας δεν ζήτησε να γίνουν;
Ως προς το τελευταίο ερώτημα η απάντηση είναι απλή: Η ΕΕ ζήτησε να γίνουν!! Εδώ ο απλος δημότης λέει: Δεν έχει καμία αρμοδιότητα η ΕΕ να λέει σε οποιαδήποτε χώρα πόσους δήμους ή πόσους νομούς θα έχει. Ταυτόχρονα βέβαια προκαλεί μεγάλη εντύπωση γιατί η κυβέρνηση (όπως και η προηγούμενη) δεν μας λέει την αλήθεια (ότι δηλαδή έχει δεχθεί οδηγία από ΕΕ) και μας λέει διάφορα παραμύθια περί «οικονομίας» και «ισχυρών δήμων»!! Αυτά όσον αφορά την διαφάνεια και ειλικρίνια προς τον απλό πολίτη που όλοι ευαγγελίζονται και που κανείς δεν τηρεί στην πράξη.
Ας έρθουμε τώρα στην εξέταση των επιχειρημάτων γιά τους μεγάλους δήμους με σύντομο και κατά το δυνατόν πρακτικό τρόπο:
1) Τις τελευταίες δεκαετίες οι πολίτες φεύγουν από τους μεγάλους δήμους (π.χ. Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη) και πηγαίνουν να ζήσουν στα προάστια σε μικρούς και πολύ μικρούς δήμους. Επιζητούν μιά καλύτερη ποιότητα ζωής στον μικρό και ήσυχο δήμο και όχι στον μεγάλο και θορυβώδη. Αυτή και μόνη η αυθόρμητη κίνηση εκατομμυρίων μεμονωμένων πολιτών που ξέρουν καλύτερα από κάθε γραφειοκράτη ποιό είναι το συμφέρον τους λέει τα πάντα: Στον μεγάλο δήμο δεν υπάρχει ποιότητα ζωής!!
2) Μας λένε οτι οι «μεγάλοι δήμοι» θα είναι «ισχυροί». Ποιός λοιπόν είναι πιό ισχυρός, ο μεγάλος Δήμος Αθηναίων ή ο μικρός Δήμος Κηφισιάς; Προφανώς «ισχυρός» είναι ο μικρός δήμος Κηφισιάς και όχι ο μεγάλος δήμος Αθηνών εκτός εάν η ισχύς ενός δήμου καθορίζεται όχι από την ποιότητα ζωής και τον πλούτο των κατοίκων του αλλά από τον αριθμό των δημοτικών υπαλλήλων του και από τον αριθμό των κτιρίων που έχουν οι δημοτικοί υπάλληλοι!!
3) Μας λένε ότι στον Καποδίστρια ΙΙ ο δήμος θα διαχειρίζεται πολύ μεγαλύτερα ποσά χρημάτων ετησίως και θα μπορεί να κάνει πιό πολλά έργα. Η αλήθεια είναι ότι τα χρήματα που συλλέγει ο κάθε δήμος είτε από την κεντρική κυβέρνηση είτε από τους δημότες του είναι «ανά δημότη» και αυτό είναι που τελικά έχει σημασία: Οι κατα κεφαλήν δαπάνες και όχι οι συνολικές. Με πολλούς δημότες είναι πολλά τα έσοδα αλλά και πολλά τα έξοδα. Με λίγους δημότες είναι λίγα τα έσοδα αλλά και λίγα τα έξοδα.
4) Μας λένε ότι ο Καποδιστριακός Δήμος επειδή θα είναι «μεγάλος» θα μπορεί να έχει πιό πολλές δικές του (ιδιόκτητες) υπηρεσίες γιά να κάνει έργα. Η αλήθεια είναι πως γιά οτιδήποτε θέλει να κάνει ένας δήμος δεν χρειάζεται να έχει τις δικές του υπηρεσίες αλλά να μπορεί να πληρώνει αυτούς που παρέχουν τις υπηρεσίες (π.χ. τις εταιρείες που κάνουν δρόμους ή πάρκα ή τους κοινωνικούς λειτουργούς). Αν οι δήμοι έπρεπε να κάνουν τις δουλειές με «ιδιόκτητα μέσα» τότε θα έπρεπε να έχουν και δική τους εταιρεία παραγωγής και διανομής ρεύματος!!
5) Στους μεγάλους δήμους ο πολίτης δεν μπορεί εύκολα να καταλάβει το «ποιόν» των υποψηφίων (δημάρχων, αντιδημάρχων, συμβούλων). Στον μικρό δήμο κανείς δεν μπορεί να «κρυφτεί» και άρα ο πολίτης μπορεί να κάνει με περισσότερη σιγουριά τις επιλογές του (διαφάνεια προσώπων).
6) Όσο ποιό μεγάλος ένας δήμος τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα γιά γραφειοκρατία και διαφθορά. Στον μικρό δήμο των δέκα χιλιάδων κατοίκων είναι πιό εύκολη η πάταξη των φαινομένων αυτών απο τα οποία κατ' εξοχήν και κατά γενική ομολογία πάσχει η χώρα μας (διαφάνεια στις διαδικασίες).
7) Στον μεγάλο δήμο αντιστοιχούν πολύ περισσότεροι κάτοικοι σε κάθε δημοτικό σύμβουλο απ' ότι στον μικρό. Όπως λέμε ότι στην παιδεία το εκπαιδευτικό αποτέλεσμα είναι χειρότερο όταν αντιστοιχούν πολλοί μαθητές σε ένα διδάσκοντα έτσι και στην διοίκηση ανθρώπων και στην πολιτική με τον τετραπλασσιασμό των κατοίκων ανά δημοτικό σύμβουλο θα υπάρξει μοιραία υποβάθμιση της εκπροσώπησης του ανώνυμου δημότη.
Στον Καποδίστρια ΙΙ επειδή ο κάθε δήμος γίνεται μεγάλος καταργείται ο «τοπικός» του χαρακτήρας. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση παύει να είναι τοπική.
9) Στον Καποδίστρια ΙΙ κατ' ουσίαν το κράτος προσπαθεί να συνενώσει εκ των άνω χωρίς να ερωτηθούν οι δημότες του κάθε δήμου. Όμως αυτοδιοίκηση σημαίνει ότι κάνει κουμάντο ο τοπικός πληθυσμός γιά τις τύχες του και όχι η κεντρική κυβέρνηση. Άρα: Με τον Καποδίστρια ΙΙ αποδεικνύεται ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση παύει να είναι αυτοδιοίκηση.
10) Στον μικρό δήμο απαιτούνται σχετικά λίγα χρήματα γιά να κατέβει υποψήφιος ένας δημοτικός συνδυασμός που δεν έχει το «χρίσμα» (και την χρηματική-υλική υποστήριξη) ενός κόμματος. Τα χρήματα που απαιτούνται γιά μιά προεκλογική καμπάνια είναι τόσα (ας πούμε 10.000 € ως 30.000 €) ώστε «ανεξάρτητοι» ή «αντάρτες» δημότες να δοκιμάζουν την συμμετοχή τους στις εκλογές με ομάδες ενεργών πολιτών. Με τους μεγάλους δήμους του Καποδίστρια ΙΙ το ποσόν που απαιτείται γιά μία προεκλογική καμπάνια γίνεται πολύ μεγαλύτερο (απαγορευτικό γιά όλους τους ανεξάρτητους εκτός των πολύ πλουσίων) και έτσι αυτοί που δεν θα έχουν το χρίσμα και την υλική υποστήριξη ενός κόμματος δεν θα έχουν τα κεφάλαια γιά να «κατέβουν» στις εκλογές. Οι ωφελημένοι θα είναι: Τα κόμματα (θα τους φύγει ο πονοκέφαλος των «ανεξάρτητων» και θα μπορούν ευκολώτερα να κάνουν συμφωνίες κάτω από το τραπέζι γιά το ποιός θα «πάρει» τον κάθε δήμο) και οι μακροχρόνιοι επαγγελματίες πολιτικοί (που θα προωθούνται από τα κόμματα περισσότερο από τους «χλιαρούς» ή «ανεξάρτητους» ή «νεοφώτιστους»).
11) Με την συνένωση τριών – τεσσάρων γειτονικών δήμων αναγκαστικά δημιουργείται ένα κοινό κομπόδεμα μεταξύ αυτών των δήμων που έχουν «πλεόνασμα» (διότι ήσαν νοικοκύρηδες ή οι δημότες τους ήταν πιό συγκρατημένοι) και αυτών που έχουν «έλλειμμα» (επειδή π.χ. έχουν πάρει δάνεια υποκύπτοντας σε λαοπλάνες υποσχέσεις των δημάρχων ή σε άφρονες προσδοκίες των ίδιων των δημοτών τους). Έτσι με τον Καποδίστρια ΙΙ επιβραβεύονται οι «άφρονες», οι «λαοπλάνοι» και οι «σπάταλοι» και τιμωρούνται οι «νοικοκύρηδες» και οι «συνετοί».
12) Μας λένε ότι «πρέπει οι δήμοι να γίνουν μεγάλοι γιά να έχουν υγιή οικονομικά μέσα από οικονομίες κλίμακος που δημιουργεί το μέγεθός τους». Η αλήθεια είναι ότι στην διακυβέρνηση των ανθρώπων δεν υπάρχουν οικονομίες κλίμακος αλλά αντιοικονομίες κλίμακος (όσο πιό μεγάλη μία κυβέρνηση τόσο μεγαλύτερο το κόστος ανά μονάδα παραγόμενου προϊόντος ή υπηρεσίας). Έτσι βλέπουμε ότι μεγάλοι δήμοι είναι καταχρεωμένοι (δήμος Πειραιά που πέρυσι παραλίγο να πτωχεύσει, δήμος Αθηναίων με τεράστια χρέη, δήμος Θεσσαλονίκης με επίσης χρέη κλπ) ενώ οι περισσότεροι μικροί δήμοι τουλάχιστον δεν χρωστάνε ή έχουν πλεόνασμα (π.χ. δήμος Γέρακα Αττικής).
13) Με τον Καποδίστρια ΙΙ αλλοιώνεται η «ταυτότητα» του κάθε δημότη αφού κατ' ουσίαν του αλλάζουν αυθαίρετα αυτό που θεωρεί την μικρή του ιδιαίτερη πατρίδα. Το αίσθημα κοινότητας και ταυτότητας δεν δημιουργείται από την μία μέρα στην άλλη και είναι τόσο πιό έντονο όσο πιό μικρή η περιοχή ταύτισης. Με την σειρά του το αίσθημα κοινότητας και ταυτότητας είναι απαραίτητη προϋπόθεση γιά το ενδιαφέρον του ατόμου γιά τα κοινά αλλά και γιά το αίσθημα ευτυχίας, ιδιαίτερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των ραγδαίων πληθυσμιακών και τεχνολογικών αλλαγών. Έτσι στις δημοτικές εκλογές του 2006 είδαμε η συμμετοχή των ψηφοφόρων στις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη) να είναι της τάξης του 65% – 70% ενώ στους μικρούς δήμους ήταν της τάξης του 80% – 90%.
14) Ένα από τα βασικά συνθήματα της πραγματικής οικολογίας είναι πως «το μικρό είναι ώραίο». Στον μικρό δήμο υπάρχει η «ανθρώπινη κλίμακα ζωής» ενώ στον μεγάλο δήμο του Καποδίστρια ΙΙ θα ισχύει «η ανωνυμία του πλήθους» και το «άγνωστος μεταξύ αγνώστων».
15) Μας λένε πως χωρίς τους μεγάλους δήμους η ΕΕ δεν θα δίνει «πακέτα» στους δήμους. Αυτό κατ' αρχήν ακούγεται σαν εκβιασμός και όποιος εκβιάζει δεν έχει αγαθές προθέσεις. Δεύτερον όλα τα πακέτα (ΕΣΠΑ κλπ) τελειώνουν το 2014 (οριστικά, επίσημα και αμετάκλητα). Τρίτον από πότε η τοπική δημοκρατία, το μακροχρόνιο συμφέρον και η θέληση των απλών πολιτών είναι υπό διαπραγμάτευση έναντι πινακίου φακής;
15) Μας λένε πως αν θέλουμε να προοδεύσουμε πρέπει να οργανωθούμε σε όσο γίνεται πιό μεγάλα διοικητικά σύνολα. Η ζωή αποδεικνύει το αντίθετο. Η πιό πλούσια, δημοκρατική και ειρηνική ανθρώπινη κοινωνία είναι η πολύ μικρή χώρα που ονομάζεται Ελβετία όπου τρείς διαφορετικές εθνότητες ζούν ειρηνικά και πλούσια και κυρίως είναι ωργανωμένες σε πολύ μικρά διοικητικά σύνολα (μικροί δήμοι, νομοί ή καντόνια) με πραγματική αυτοδιοίκηση, με μικρά ανεξάρτητα κοινοβούλια και με συνεχή δημοψηφίσματα.
16) Γιά να υπάρχει πραγματική δημοκρατία πρέπει να υπάρχει «δήμος». Σαν τέτοιος νοείται ένα σύνολο ανθρώπων που λίγο-πολύ γνωρίζει ο ένας τον άλλον, που έχουν αίσθηση ταυτότητας και κοινών συμφερόντων και γιά ευνόητους και πρακτικούς λόγους το μέγιστο μέγεθος γιά την ύπαρξη «δήμου» θεωρείται πως είναι οι δέκα χιλιάδες δημότες. Πραγματικός «δήμος» δεν μπορεί να νοηθεί στα χαώδη ανθρώπινα σύνολα που θα δημιουργήσει ο Καποδίστριας ΙΙ.
Από την παραπάνω ανάλυση είναι μάλλον φανερό ότι το πολιτικό κατεστημένο κάνει λάθος θέλοντας να προωθήσει τον Καποδίστρια ΙΙ και οτι ενεργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκεί που θα έπρεπε (η κατεύθυνση η σωστή θα ήταν να δώσει την δυνατότητα στους μεγάλους και πολύ μεγάλους δήμους να διασπασθούν με τοπικά δημοψηφίσματα σε μικρότερες γεωγραφικές και πληθυσμιακές ενότητες π.χ. να δημιουργηθεί δήμος Παγκρατίου, δήμος Αμπελοκήπων, δήμος Πατησίων κλπ). Από την άλλη μεριά είναι επίσης γεγονός ότι και οι πολιτικοί μας σαν άνθρωποι έχουν και αυτοί δικαίωμα στο λάθος. Όταν όμως οι πολιτικοί μας κάνουν λάθος εμείς οι πολίτες οφείλουμε με ευγένεια να τους το δείχνουμε και να τους ζητούμε να αλλάξουν. Τι μπορεί να γίνει λοιπόν;
Είπαμε στην αρχή ότι οι πολίτες ψηφίζουν με τα πόδια τους φεύγοντας από τους μεγάλους δήμους. Τώρα ίσως ήρθε η ώρα οι πολίτες να ψηφίσουν και με τα χέρια τους σε τοπικά δημοψηφίσματα! Η ιδέα είναι απλή: Το μεγάλο όπλο που έχουμε γιά να διορθώσουμε τα πράγματα είναι να ζητήσει το κάθε δημοτικό συμβούλιο να γίνει τοπικό δημοψήφισμα γιά τον Καποδίστρια ΙΙ. Με βάση τον ισχύοντα δημοτικό κώδικα τα δύο τρίτα (2/3) των δημοτικών συμβούλων μπορούν να προκαλέσουν τοπικό δημοψήφισμα γιά όποιο θέμα τους απασχολεί. Άν γιά το θέμα της εξαφάνισης του δήμου τους σαν ανεξάρτητης οντότητας δεν ζητήσουν οι δημοτικοί μας σύμβουλοι να γίνει τοπικό δημοψήφισμα τότε γιά ποιό θέμα θα ζητήσουν στο μέλλον να γίνει τοπικό δημοψήφισμα;
