Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας συζητά για το ρόλο της χώρας του, ως αναπτυσσόμενης περιφερειακής δύναμης.
Έχει χαθεί στα αλήθεια η Τουρκία για τη Δύση; Μετά τα τελευταία φλερτ της Άγκυρας με κράτη όπως η Συρία και το Ιράν, οι δυτικοί αναλυτές προσπαθούν απεγνωσμένα να εκτιμήσουν το αν η Τουρκία απεμπολεί την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για χάρη του μουσουλμανικού κόσμου. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Ahmet Davutoglu, συζητά με δημοσιογράφους του NEWSWEEK για το ΝΑΤΟ, το Ιράν, τον πρόεδρο Ομπάμα, και το σκεπτικό που χαρακτηρίζει τη νέα τουρκική διπλωματία.
Newsweek: Πολλοί από τους σύμμαχους της Τουρκίας αναρωτιούνται, ιδίως μετά τη τελευταία επίσκεψη του πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdogan στο Ιράν, με ποιους είναι η Τουρκία;
Davutoglu: Πριν απαντήσω στο ερώτημα θα πρέπει να λάβετε υπόψη τη γεωγραφία και την ιστορία της Τουρκίας. Είμαστε ευρωπαϊκή αλλά και ασιατική χώρα. Έχουμε άμεση πρόσβαση στα Βαλκάνια, στο Καύκασο, και στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, η εξωτερική μας πολιτική θα πρέπει να είναι πολυδιάστατη και διαμοιρασμένη γεωγραφικά. Αποτελούμε επίσης μέρος της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Η ιστορία περισσοτέρων από 20 χωρών των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής μπορεί να μελετηθεί μόνο με χρήση των τουρκικών αρχείων. Έχουμε περισσότερους Βόσνιους στη Τουρκία από όσους βρίσκονται στην ίδια τη Βοσνία, περισσότερους Αλβανούς από την Αλβανία, και επίσης Κούρδους και Άραβες. Εξαιτίας αυτών των ιστορικών συνδέσεων, όλα αυτά τα κράτη περιμένουν πολλά από εμάς.
Newsweek: Όμως στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου είσαστε ολοκληρωτικά, σύμμαχος των ΗΠΑ.
Davutoglu: Ο ψυχρός πόλεμος ήταν ένα στατικό διεθνές περιβάλλον. Υπήρχαν δυο μόνο επιλογές. Ή ήσουν μέλος του ΝΑΤΟ ή του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Δεν υπήρχε τρίτος δρόμος. Μετά το πέρας του ψυχρού πολέμου, αναδύθηκε μια νέα δυναμική κατάσταση, και η Τουρκία έπρεπε να αναλάβει ένα ρόλο εξωτερικής πολιτικής σε διάφορες περιοχές, άσχετα με το εθνικό ή θρησκευτικό τους περιβάλλον. Ο θεσμικός όμως ρόλος της Τουρκίας ως μέλος του ΝΑΤΟ παραμένει. Είναι ο σημαντικότερος δεσμός της Τουρκίας. Και ο βασικός σκοπός της χώρας μου είναι η ενσωμάτωση μας στην Ευρώπη. Η ιστορία μας και η κουλτούρα μας είναι μέρος της Ευρώπης, και η προσπάθεια εκσυγχρονισμού που κάνουμε είναι παράλληλη με την ανάπτυξη στην Ευρώπη. Η συμμετοχή μας στο ΝΑΤΟ και η διαπραγματευτική διαδικασία με την Ε.Ε. αποτελούν στρατηγική προτεραιότητα για την Τουρκία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα αγνοήσουμε τη Μέση Ανατολή, την Ασία, τη Κεντρική Ασία, ή την Αφρική.
Newsweek: Η φιλία με το Ιράν δεν αντιτίθεται στη συμμετοχή σας στο ΝΑΤΟ;
Davutoglu: Οι σχέσεις μας με το Ιράν δεν είναι κάτι το καινούργιο. Τα σύνορα μεταξύ των δυο χωρών, έχουν μείνει αμετάβλητα για 370 χρόνια. Εφαρμόζουμε μια πολιτική «μηδενικών προβλημάτων» με τους γείτονές μας. Όχι μόνο με το Ιράν, αλλά και με το Ιράκ και τη Συρία, καθώς και με μη μουσουλμανικές χώρες όπως η Γεωργία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ρωσία, η Ρουμανία, και με όλους γενικά τους γείτονές μας. Όλες οι σχέσεις μας στη περιοχή έχουν βελτιωθεί. Η Ρωσία αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο εμπορικό μας εταίρο. Οι σχέσεις μας με τη Γεωργία και την Ελλάδα είναι εξαιρετικές. Πρόκειται για μια διαρκή πολιτική μας σε όλα τα επίπεδα. Δεν μπορεί να πει κανείς πως δίνουμε ειδική προτεραιότητα στο Ιράν. Το ερώτημα πρέπει να τεθεί διαφορετικά: Είναι συμβατή η πολιτική των μηδέν προβλημάτων με τους γείτονές μας, με την υποψηφιότητά μας για ένταξη στην Ε.Ε. και ως μέλος του ΝΑΤΟ; Από τη δική μας τη πλευρά, ναι είναι. Αυτό αποτελεί και τη γενικότερη πολιτική φιλοσοφία της Ε.Ε. που αναδύθηκε μέσα από την εξαφάνιση των προβλημάτων μεταξύ των κρατών μελών της. Ομοίως θέλουμε να επιτύχουμε και μια ζώνη σταθερότητας και ασφάλειας γύρω μας. Αυτή είναι και η ευρωπαϊκή προσέγγιση, βασισμένη στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία και στις ευρωπαϊκές αξίες. Αν μελετήσει κανείς τη γερμανική Ostpolitik (ύφεση με το σοβιετικό μπλοκ) της δεκαετίας του `60, τότε εύκολα θα καταλάβει τη τουρκική ανατολική πολιτική του 2009.
Newsweek: Η Τουρκία είναι σήμερα σε θέση να ασκεί επιρροή σε βαθμό που δεν μπορούσε εδώ και πολλά χρόνια. Μήπως αυτό σημαίνει πως η Τουρκία προέκυψε ως ένας από τους νικητές του πολέμου με το Ιράκ;
Davutoglu: Θα είχαμε την ίδια εξωτερική πολιτική αναφορικά με τη Μέση Ανατολή, ακόμη και αν δεν είχε διεξαχθεί ο πόλεμος στο Ιράκ. Η πολιτική μας δεν είναι καιροσκοπική αλλά βασίζεται σε σταθερές αρχές. Προκειμένου να έχουμε μια νέα, ευημερούσα, σταθερή, ασφαλή Μέση Ανατολή, εφαρμόζουμε μια προληπτική διπλωματία ειρήνης. Για αυτό και ξεκινήσαμε απευθείας συζητήσεις μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Έτσι μπορέσαμε να φέρουμε κοντά τους Σουνίτες στο Ιράκ, και να τους πείσουμε να συμμετάσχουν πολιτικά το 2005. Είμαστε δραστήριοι στα πολιτικά του Λιβάνου έτσι ώστε να εξομαλυνθούν οι σχέσεις μεταξύ των αντιπάλων, αλλά και για να πετύχουμε ανακωχή πυρός στη λωρίδα της Γάζας. Προσπαθούμε επίσης να επιλύσουμε ζητήματα που αφορούν στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, υπογράψαμε συμφωνίες με την Αρμενία, και προχωρήσαμε προς διευθέτηση της κόντρας μεταξύ Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν. Στη διάρκεια της κρίσης στη Γεωργία θέσαμε σε εφαρμογή τη πλατφόρμα σταθερότητας και συνεργασίας του Καυκάσου, και παίξαμε διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Βοσνίας- Ερζεγοβίνης και Σερβίας.
Newsweek: Όμως ο πόλεμος στο Ιράκ δημιούργησε ένα κενό εξουσίας που τώρα εσείς έρχεστε να συμπληρώσετε.
Davutoglu: Ο ίδιος αυτός ο πόλεμος δημιούργησε επίσης και μεγάλους κινδύνους για τη Τουρκία. Ένα τέτοιου τύπου διεθνές ζήτημα, δημιουργεί ρίσκα και πλεονεκτήματα συγχρόνως. Το πώς θα ερμηνευτεί και το πώς θα απαντηθεί, εξαρτάται από τη πολιτική θέληση της χώρας. Η Τουρκία εφαρμόζει μια σταθερή εξωτερική πολιτική. Ως εκ τούτου διατηρούμε εξαιρετικές σχέσεις στη περιοχή. Αλλά αυτό οφείλεται στην εξωτερική μας πολιτική και όχι στο πόλεμο του Ιράκ. Είμαστε ειλικρινείς, δραστήριοι, και δεν έχουμε αλλάξει την πολιτική μας εξαιτίας κάποιων βραχυπρόθεσμων συμφερόντων και συγκυριών.
Newsweek: Η επιτυχία που επιδεικνύει η Τουρκία στην επίλυση περιφερειακών προβλημάτων εμπνέεται από την Ευρώπη;
Davutoglu: Η Ευρώπη αποτελεί ένα θαυμάσιο παράδειγμα προς μίμηση. Η γενιά που πολέμησε στον Β`Π.Π. και προκάλεσε το θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων, ήταν η ίδια γενιά που δημιούργησε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θέλουμε να είμαστε μέρος αυτού του παραδείγματος, και να μεταφέρουμε την εμπειρία αυτή σε άλλες περιοχές.
Newsweek: Οι σημερινές σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ είναι καλύτερες από ότι ήταν στην εποχή της κυβέρνησης Μπούς;
Davutoglu: Πολύ καλύτερες. Το στυλ του Ομπάμα ευνοεί την πολυπλευρικότητα, τις συνεννοήσεις, τη συνεργασία μεταξύ συμμάχων, σε αντίθεση με το παρελθόν όπου η εκάστοτε πολιτική αποφασίζονταν και εφαρμόζονταν χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με τους συμμάχους.
Newsweek: Τι θέλουν οι ΗΠΑ από την Τουρκία;
Davutoglu: Αν μου επιτρέπετε, αυτό το ερώτημα είναι της λογικής του ψυχρού πολέμου. Υποθέτει πως υπάρχει μια μόνο δύναμη, οι ΗΠΑ, που πάντα θέλουν κάτι από εμάς. Η συμμαχία όμως προϋποθέτει μοίρασμα αρμοδιοτήτων. Αν ρωτήσετε τη κα Κλίντον ποια είναι τα 10 πιο σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζει η αμερικανική εξωτερική πολιτική, και αν ρωτούσατε και εμένα, θα απαντούσαμε με την ίδια λίστα προβλημάτων: Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη, ενεργειακή ασφάλεια, Καύκασος, Βαλκάνια. Έχουμε τα ίδια προβλήματα και συνεπώς προσπαθούμε να τα επιλύσουμε μέσα από τη συνεργασία.
Newsweek: Πως βλέπετε τον εαυτό σας και τη Τουρκία σε δέκα χρόνια από σήμερα;
Davutoglu: Βλέπω ένα κράτος που κατάφερε να πετύχει την οικονομική ενσωμάτωση και να έχει στέρεες σχέσεις με τους γείτονές του. Επίσης βλέπω ένα κράτος μέλος της Ε.Ε. με σημαντικό ρόλο μέσα στο ΝΑΤΟ και που παίζει μεγάλο ρόλο όχι μόνο σε θέματα ασφαλείας, αλλά και σε οικονομικούς οργανισμούς όπως είναι το G20. Δεν πιστεύω πως αυτοί οι στόχοι θα είναι απραγματοποίητοι μέχρι το 2023, που αποτελεί και την 100η επέτειο της ίδρυσης της τουρκικής δημοκρατίας.
Newsweek: Δίνετε έμφαση στη κριτική κατά του Ισραήλ στηριζόμενοι σε μια ηθική βάση. Δεν βλάπτεται όμως η τουρκική εξωτερική πολιτική με το να μην κριτικάρετε το Σουδάν για όσα συνέβησαν στο Νταρφούρ;
Davutoglu: Εργαστήκαμε σκληρά προκειμένου να επιτευχθεί διάλογος μεταξύ των διάφορων πλευρών στο Νταρφούρ και της κυβέρνησης του Σουδάν. Όταν ο πρόεδρος Omar al-Bashir επισκέφτηκε τη Τουρκία, ο πρόεδρός μου του άσκησε ανοιχτή και ειλικρινή κριτική. Πιστεύουμε πως καταφέραμε να πετύχουμε μια ηθικά υπεύθυνη σχέση με το Σουδάν.
