Του ΘΑΝΟΥ Π. ΝΤΟΚΟΥ
Το παρόν κείμενο επιχειρεί να προσφέρει μια εξαιρετικά συνοπτική εικόνα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και των διμερών προβλημάτων.
– Αιγιαλίτιδα ζώνη (Χωρικά ύδατα): Στο Αιγαίο και οι δύο πλευρές έχουν χωρικά ύδατα 6μιλίων. Στη Μαύρη Θάλασσα και στην ακτή της κατά μήκος της Μεσογείου η Τουρκία έχει εφαρμόσει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, εθιμικό και συμβατικό (και όπως αποτυπώνεται από τη νέα Σύμβαση του 1982. άρθρο 3), η Ελλάδα έχει το δικαίωμα επέκτασης στα 12 ν.μ. Με απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (1995), τυχόν επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων θα αποτελέσει αιτία πολέμου (casus belli).– «Γκρίζες ζώνες* Μετά την κρίση των Ιμίων (1996) η τουρκική πλευρά εμμένει στη θέση ότι στο Αιγαίο υπάρχουν “γκρίζες ζώνες” Κυριαρχίας, που περιλαμβάνουν τουλάχιστον 100 μικρά σε έκταση νησιά, μερικά εκ των οποίων είναι κατοικημένα.
– Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης: Το δικαστικό όργανο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η Ελλάδα έχει αποδεχθεί την υποχρεωτική δικαιοδοσία του, εκτός από θέματα εθνικής ασφάλειας, ενώ η Τουρκία δεν έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία.
– Διερευνητικές συνομιλίες: Από το 2002 έχουν πραγματοποιηθεί 42 συναντήσεις μεταξύ αξιωματούχων των υπουργείων Εξωτερικών, με στόχο τη διερεύνηση των θέσεων των δύο πλευρών προς ενδεχόμενη προσφυγή στη Χάγη για την επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων.
– Εθνικός Εναέριος χώρος (ΕΑΧ):
Με Προεδρικό Διάταγμα του 1931 η Ελλάδα όρισε το εύρο5 του ΕΑΧ τηs στα 10 ναυτικά μίλια. Η Τουρκία άρχισε να αμφισβητεί, μέσω δηλώσεων και πτήσεων μαχητικών αεροσκαφών, το εύρο5 του ΕΑΧ μετά την εισβολή του 1974 στην Κύπρο, ισχυριζόμενη ότι η επέκταση του ελληνικού εναέριου χώρου στη ζώνη μεταξύ 6 και 10 μιλίων είναι παράνομη διότι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο (Σύμβαση Σικάγου), ο ΕΑΧ ταυτίζεται με το έδαφος και την αιγιαλίτιδα ζώνη. Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι το διεθνώς γνωστό cos «Ελληνικό Παράδοξο» έχει εθιμική ισχύ, αφού για 40 χρόνια η Τουρκία δεν το αμφισβήτησε.
– Ερευνά και Διάσωση: Η Ελλάδα θεωρεί ότι η ζώνη έρευνας και διάσωσης συμπίπτει με τη ζώνη του FIR. Συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών δεν έχει υπάρξει, διότι η Τουρκία προσπαθεί να εξομοιώσει τα αεροπορικά με τα ναυτικά ατυχήματα και κατ’ επέκταση να αμφισβητήσει τα όρια του FΙR Αθηνών.
– Μειονότητες: Η Τουρκία συστηματικά παραβίασε τις υποχρεώσεις που τις επέβαλε η Συνθήκη της Λωζάννης σε θέματα μειονοτήτων. Η μουσουλμανική μειονότητα της δυτικής Θράκης το 1923 αριθμούσε 86.000 άτομα, ενώ σήμερα φθάνει τα 105.000 (περίπου το 50% τουρκογενείς, 30%-35% Πομάκοι και 15%-20% Αθίγγανοι).
– Πρωτόκολλο Παπούλια-Γιλμάζ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης): Προέβλεπε μεταξύ άλλων δίμηνο μορατόριουμ στην πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Για σημαντικά χρονικά διαστήματα το Πρωτόκολλο δεν τηρήθηκε στην πράξη, Κυρίως με τουρκική υπαιτιότητα.
– Παραβάσεις (διεθνών κανονισμών): Είσοδος τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στην Περιοχή Πληροφόρησης Πτήσεων (FIR) Αθηνών χωρίς προειδοποίηση και χωρίς τήρηση των σχετικών κανονισμών. Έχουν γίνει προσπάθειες. με νατοϊκή διαμεσολάβηση, για επίλυση του προβλήματο5 με την παροχή ορισμένων πληροφοριών πτήσεων από τις τουρκιάςπρος τις ελληνικές αρχές. που έφθασαν κοντά σε συμφωνία.
– Παραβιάσεις (εθνικού εναέριου χώρου): Είσοδος τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στον εθνικό εναέριο χώρο της Ελλάδας (συνήθως) στο χωρικό διάστημα ανάμεσα στα 6 και 10 ν.μ.). Σε περιπτώσει παραβάσεων ή παραβιάσεων, τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη αναγνωρίζονται και αναχαιτίζονται από αντίστοιχα ελληνικά.
– Συμφωνία Ελσίνκι (1999): Στη συνάντηση κορυφής τηs ΕΣ. στο Ελσίνκι (Δεκέμβρη 1999) συμφωνήθηκε ότι η Ελλάδα θα αποσύρει “τις αντιρρήσεις “της (βέτο) και θα υποστηρίξει “τις προσπάθειες της τουρκίας για ένταξη στην Ε.Ε., με δύο ανταλλάγματα: (α) την είσοδο ms Κύπρου στην Ε.Ε., ανεξάρτητα αν θα έχει επιλυθεί το κυπριακό πρόβλημα, (β) εάν οι διμερείς προσπάθειες επί- λυση5 των ελληνοτουρκικών διαφορών δεν στεφθούν με επιτυχία μέχρι τον Δεκέμβριο του 2004, τότε οι δύο χώρες συμφωνούν να καταφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο τηs Χάγης.
– Συμφωνίες Χαμηλής Πολιτικής •Οικονομικές σχέσεις: Έχουν υπογραφεί περίπου 20 διμερείς συμφωνίες, μεταξύ αυτών και για τη λαθρομετανάστευση (την οποία η τουρκική πλευρά ουσιαστικά δεν εφαρμόζει) κλπ. Οι οικονομία σχέσεΐ5 των δύο πλευρών βελτιώθηκαν σημαντικά με το διμερές εμπόριο να φθάνει τα $3 δισ. (2007) έναντι μόλΐ5 S638 εκατ. το 1999.
– FIR: Περιοχή Πληροφοριών Πτήση5 (Flight Information. Συμφωνίες Χαμηλής Πολιτικής •Οικονομικές σχέσεις: Έχουν υπογραφεί περίπου 20 διμερείς συμφωνίες, μεταξύ αυτών και για τη λαθρομετανάστευση (την οποία η τουρκική πλευρά ουσιαστικά δεν εφαρμόζει) κλπ. Οι οικονομία σχέσεΐ5 των δύο πλευρών βελτιώθηκαν σημαντικά με το διμερές εμπόριο να φθάνει τα $3 δισ. (2007) έναντι μόλΐ5 S638 εκατ. το 1999.
– FIR: Περιοχή Πληροφοριών Πτήση5 (Flight InformationRegion). To FIR Αθηνών καλύπτει ολόκληρο τον ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο και επιπλέον διάσπαρτα τμήματα του διεθνού5 εναέριου χώρου. Σύμφωνα με zoos κανόνες του ICAO και τη διεθνή πρακτική, η Ελλάδα απαιτεί, για λόγους ασφάλειας των πολιτικών πτήσεων, όντως όλα τα αεροσκάφη πολιτικά και στρατιωτικά, υποβάλλουν σχέδια πτήσεω5 πριν από την είσοδο τουε στο FIR Αθηνών. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι κρατικά αεροσκάφη {στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα στρατιωτικά) δεΛΓ είναι υποχρεωμένα να τα υποβάλλουν.
