Του Σταυρου Λυγερου
Η πραγματοποίηση ερευνών στην ελληνική υφαλοκρηπίδα είναι μία δοκιμασμένη από την Αγκυρα συνταγή πρόκλησης κρίσης. Την εφαρμόζει από τη δεκαετία του 1970 με κορυφαίο περιστατικό την κρίση του Μαρτίου 1987. Επίσης, είναι και μία δοκιμασμένη μέθοδος προειδοποίησης της Αθήνας, με σκοπό να την αποτρέψει από την άσκηση νομίμων ελληνικών δικαιωμάτων, τα οποία η τουρκική πλευρά αμφισβητεί.
Τον Νοέμβριο του 2008, νορβηγικό ερευνητικό σκάφος επιχείρησε, συνοδεία τουρκικού πολεμικού, να πραγματοποιήσει γεωλογικές έρευνες στην ανατολική Μεσόγειο νοτίως του Καστελορίζου για λογαριασμό της Αγκυρας. Ηταν ένα σαφές μήνυμα προς την Αθήνα να μην προχωρήσει σε κινήσεις οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στην περιοχή, όπως έχει δικαίωμα από το Δίκαιο της Θάλασσας.
Κλειστές θάλασσες
Μια ματιά στον χάρτη δείχνει ότι, με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, η ύπαρξη του Καστελορίζου εξασφαλίζει την επαφή της ελληνικής (όταν θα δημιουργηθεί) με την κυπριακή ΑΟΖ. Οι δύο αυτές παρεμβάλλονται μεταξύ τουρκικής και αιγυπτιακής, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την τουρκική ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο.
Η Αγκυρα το αμφισβητεί με τον ισχυρισμό ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, επειδή το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος είναι κλειστές θάλασσες. Εσπευσε, μάλιστα, να δημιουργήσει τετελεσμένο. Ενώ η Ελλάδα δεν έχει ακόμα οριοθετήσει επισήμως την δική της ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Κυπριακή Δημοκρατία, για να μην προκαλέσει τριβές με την Αγκυρα, η Τουρκία χαρακτήρισε αυθαιρέτως δική της θαλάσσια ζώνη την εν λόγω περιοχή. Καθόρισε, μάλιστα και τρία θαλάσσια οικόπεδα έρευνας, το ένα από τα οποία βρίσκεται νοτίως του Καστελορίζου. Ολες αυτές οι κινήσεις μπορεί, τελικώς, να έμειναν στα χαρτιά, αλλά έφεραν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Οι Τούρκοι έστειλαν το μήνυμα και το μήνυμα ελήφθη. Το ζήτημα καθορισμού ελληνικής ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο μπήκε ουσιαστικά στο ράφι.
Το «Τσεσμέ»
Σύμφωνα μ’ όλες τις ενδείξεις, την ίδια συνταγή εφάρμοσε η Αγκυρα τις προηγούμενες ημέρες και στο βόρειο Αιγαίο. Το υδρογραφικό σκάφος «Τσεσμέ» (ανήκει στο πανεπιστήμιο της Σμύρνης) εντοπίστηκε το πρωί της περασμένης Τετάρτης να κινείται στη θαλάσσια περιοχή της Σαμοθράκης, ελάχιστα έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Χωρίς να έχει ενημερώσει την Αθήνα και χωρίς να συνοδεύεται από πολεμικό πλοίο, το εν λόγω σκάφος έδειχνε να πραγματοποιεί έρευνες.
Στην Αθήνα σήμανε συναγερμός, αλλά δεν κατέστη δυνατόν να διευκρινισθεί το είδος των ερευνών. Η Αγκυρα δεν περιορίσθηκε να απαντήσει στο σχετικό ελληνικό διάβημα. Εξέδωσε και ανακοίνωση, διαψεύδοντας ελληνικά δημοσιεύματα ότι το «Τσεσμέ» πραγματοποίησε σεισμικές έρευνες στον βυθό. Αναφέρει ότι πραγματοποίησε υδρογραφικές μετρήσεις στο πλαίσιο καθιερωμένων δραστηριοτήτων για ενημέρωση των ναυτικών χαρτών.
Στην ίδια ανακοίνωση υπάρχουν δύο πολιτικά σημαντικές αναφορές: Πρώτον, υπογραμμίζεται πως στο Αιγαίο δεν έχουν χωροθετηθεί θαλάσσιες δικαιοδοσίες (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) πέραν των χωρικών υδάτων και ως εκ τούτου η περιοχή θεωρείται ανοιχτή θάλασσα. Δεύτερον, η Αγκυρα υπενθυμίζει το πρωτόκολλο της Βέρνης του 1976, υποστηρίζοντας ότι μ’ αυτό οι δύο χώρες έχουν δεσμευτεί να μην πραγματοποιήσουν σεισμικές έρευνες πέραν των χωρικών τους υδάτων.
Η υπενθύμιση δεν γίνεται τυχαία. Αυτές τις ημέρες, η κυβέρνηση Παπανδρέου δρομολογεί την παραχώρηση αδειών (και σε μεγάλες ξένες πετρελαϊκές εταιρείες) για την πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών σε 42 θαλάσσια οικόπεδα εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, στην Κρήτη και στο Ιόνιο. Η Αγκυρα γνωρίζει την ελληνική πρόθεση, αλλά φρόντισε να στείλει το έμμεσο, αλλά έμπρακτο μήνυμά της ότι δεν θα ανεχθεί επέκταση των ερευνών εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Υφαλοκρηπίδα και εύρος των χωρικών υδάτων
Η περιοχή της Σαμοθράκης είναι φορτισμένη. Η ελληνοτουρκική θαλάσσια συνοριακή γραμμή ορίζεται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, αλλά στο Βόρειο Αιγαίο η τεχνική οριοθέτηση δεν έχει γίνει. Ας σημειωθεί ότι ανατολικά της Σαμοθράκης υπάρχει η ελληνική βραχονησίδα–ξέρα Ζουράφα, την οποία η Τουρκία έχει χαρακτηρίσει «γκρίζα ζώνη».
Ολα δείχνουν ότι η βόλτα του ερευνητικού σκάφους «Τσεσμέ» έγινε για να σταλεί μήνυμα στην Αθήνα, δεδομένου ότι στην περιοχή θεωρείται πως υπάρχουν αξιόλογα υποθαλάσσια κοιτάσματα πετρελαίου. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο βρίσκεται επί δεκαετίες σε εκκρεμότητα και σήμερα είναι αντικείμενο των διμερών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών. Το ζήτημα αυτό συνδέεται άρρηκτα με το εύρος των χωρικών υδάτων. Επειδή, όμως, η Αγκυρα θεωρεί αιτία πολέμου την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα δώδεκα μίλια, η διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα έχει προκαλέσει και διαπραγμάτευση για το εύρος των χωρικών υδάτων.
Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, η κυβέρνηση Παπανδρέου συζητάει με την κυβέρνηση Ερντογάν την καθιέρωση ελληνικών χωρικών υδάτων διαφοροποιημένου εύρους. Σε γενικές γραμμές, στις περιοχές που απέχουν πολύ από την Τουρκία θα τα επεκτείνει στα δώδεκα μίλια. Στις περιοχές που γειτνιάζουν με την Τουρκία θα τα αφήσει έξι. Στις ενδιάμεσες περιοχές, θα τα επεκτείνει στα οκτώ ή στα δέκα μίλια. Παραλλήλως, ο εθνικός εναέριος χώρος θα ευθυγραμμισθεί με τα χωρικά ύδατα. Ολα αυτά, όμως, είναι ακόμα στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
