της Βίβιαν Ευθυμιοπούλου

Το ότι δεν κατάφερε να γίνει Google Doodle δηλαδή το χαρακτηριστικό εικονίδιο στην αρχική σελίδα αναζήτησης της Google που αφιερώνεται σχεδόν κάθε μέρα και σε διαφορετική επέτειο, σχολιάστηκε μάλλον εκτενώς ενώ το ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός αποφάσισε να μην τοποθετήσει τη σημαία της Ένωσης στο Νούμερο 10 της Ντάουνινγκ Στρητ πέρασε μάλλον απαρατήρητο.  Για την Ημέρα της Ευρώπης, λέω. Την επέτειο της διακήρυξης της ίδρυσης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων από τον Γάλλο πρωθυπουργό Ρομπέρ Σουμάν στις 9 Μαίου 1950. Στο τουίτερ, που λειτουργεί ως ενδιαφέρον βαρόμετρο της κοινής γνώμης, τα τουίτς ήταν ελάχιστα, τα περισσότερα αναδημοσίευαν το δελτίο τύπου που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ημέρα ενώ τα μόνα πολιτικά σχόλια, κατά τον πιο ενδιαφέροντα τρόπο, γράφτηκαν από Έλληνες χρήστες.

«Μα, θα μπορούσε να είναι διαφορετικά δεδομένης της συγκυρίας;» θ’ αναρωτηθεί και μάλλον εύλογα, κανείς. Την ίδια απορία είχα κι εγώ γιαυτό αποφάσισα να κάνω μια μικρή έρευνα. Με τη βοήθεια του google αναζήτησα άρθρα που είχαν γραφτεί για την Ημέρα της Ευρώπης στον Τύπο αλλά και σε forum γνώμης από το 2000 μέχρι σήμερα. Με έκπληξη ανακάλυψα πως αυτό που κυριαρχούσε σε κάθε ανάλυση ήταν η γκρίνια. Τα τελευταία δέκα χρόνια (που έψαξα εγώ) η 9η Μαΐου περισσότερο θυμίζει «Ευρωπαϊκή Ημέρα της Γκρίνιας» παρά κάτι άλλο. Κάθε χρόνο δε, διατυπώνεται και μια πρόβλεψη για το ζοφερό μέλλον της Ένωσης ενώ κάθε ανάλυση κλείνει με κάποιο αόριστο ευχολόγιο για το μέλλον της.

Τι είναι αυτό που μας κάνει και γκρινιάζουμε κάθε χρόνο και με άλλη αφορμή; Σε ποιο ακριβώς σημείο το ευρωπαϊκό όραμα μας έχει απογοητεύσει και όλα όσα έχουμε καταφέρει επισκιάζονται, από τί αλήθεια; Πιστεύω ότι το λάθος βρίσκεται στον τελεολογικό τρόπο που αποτιμούμε την ιστορία.  Δηλαδή,  η αντίληψη ότι ένα πολιτικό όραμα έχει μια αφετηρία κι ένα δεδομένο τέρμα στο οποίο ολοκληρώνεται είναι εσφαλμένη γιατί η ιστορία δεν λειτουργεί έτσι και δεν είναι τυχαίο που αυτή η αντίληψη, παράγει ολοκληρωτικά καθεστώτα, «υπαρκτών» συστημάτων αφού ακριβώς βασίζονται σ’ ένα τελεολογικό, δηλαδή ολοκληρωτικό αίτημα.  Ένα όραμα όπως το Ευρωπαϊκό, δεν μπορεί παρά να εμπλουτίζεται και ν’ αναθεωρείται χρόνο με το χρόνο, μέρα με την ημέρα. Τα αιτήματα του 1950, του 1960, του 1980, του  2000 έχουν μικρή σχέση με τις ανάγκες του σήμερα.

 

Η Ευρώπη ως πολιτικός σχηματισμός είναι μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ποτέ άλλοτε, τόσα διαφορετικά κράτη, με τόσες μεγάλες πολιτισμικές διαφορές και με το  αίμα από τις αιώνιες έριδες ακόμα νωπό, δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν ενιαίο οικονομικό και πολιτικό σχηματισμό. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε για να ξεπεράσει το βαθύτατο τραύμα του Ολοκαυτώματος που έθεσε σε ευθεία αμφισβήτηση τις ίδιες τις αρχές του Διαφωτισμού. Ιδρύσαμε την Ευρώπη, για να αποτινάξουμε από πάνω μας τις στάχτες των εκατομμυρίων που χάθηκαν στη ναζιστική γενοκτονία και το κάναμε με τρόπο ρεαλιστικό: ενώνοντας πρώτα τα πορτοφόλια μας. Προφανώς και τίθενται πολλά και σοβαρά θεωρητικά ζητήματα που άπτονται μέχρι και του συνταγματικού δικαίου.

Η δημοκρατική νομιμοποίηση από τους λαούς των αποφάσεων της Ένωσης είναι ένα ερώτημα που δεν πρέπει να επιχειρούμε να το κρύβουμε «κάτω από το χαλί» ή να παριστάνουμε ότι αγνοούμε την ύπαρξή του. Επιπλέον, όπως εύστοχα παρατήρησε ο Τόνυ Τζαντ πριν από λίγα χρόνια, η Ευρώπη δεν μπορεί σήμερα να εγγυηθεί την ευημερία των πολιτών της με τους ίδιους όρους. Οι ανάγκες αλλάζουν, τα ερωτήματα ζητούν κάθε φορά νέες απαντήσεις που να καλύπτουν αυτές, ακριβώς, τις ανάγκες, το διακύβευμα όμως έχει μείνει το ίδιο και απαράλλακτο από τις 9 Μαΐου 1950 μέχρι σήμερα: Ειρήνη, Ελευθερία, Δημοκρατία και σ’ αυτό η Ευρώπη μας δεν τα έχει πάει καθόλου άσχημα.

Η Βίβιαν Ευθυμιοπούλου, είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας, Συνεργάτης του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚεΦιΜ).