του Σπύρου Σεραφείμ
Αβγό
αβγό < αρχαία ελληνική ᾠόν, από συνεκφορά: τα ᾠά < ταωά < ταωγά < τ' αβγό < αβγό
Αν δεν σπάσεις αβγά…
Από τη συνεκφορά τα ωά (πληθ. του αρχ. ωόν ) > ταωγά (με ανάπτ. μεσοφ. για αποφυγή της χασμωδίας) > tauγa (τροπή του φθόγγου /o/, μεταξύ δύο α, σε ημίφωνο u για αποφυγή της χασμωδίας) > μεσαιων. [t-avγa] (τροπή του ημιφ. σε [v] πριν από ηχηρό σύμφωνο και ανασυλλαβισμός) > τ’ αβγά > αβγό.
Η σωστή του γραφή του, επομένως, είναι αβγό και όχι αυγό. (βλ. Γ. Χατζιδάκη, Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, τόμος Β΄, σ.322, Ν.Π.Ανδριώτη, Ετυμολογικό Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, στο λήμμα αβγό, Γ.Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, στο λήμμα αβγό).
Κάποιοι άλλοι, με άλλους ετυμολογικούς… συλλογισμούς, καταλήγουν στη φωνητική απόδοση [t-avγa] διαφωνούν, όμως, στο συμπέρασμα και οι μεν γράφουν «αυγό» οι δε, «αβγό»!
Πάντα, όμως, σε σχέση με τα αβγά, δημιουργούνταν light διενέξεις ή και απορίες, αφού μόλις προσφάτως μάθαμε ότι η κότα έκανε το αβγό. Ή, το αυγό, όπως θέλετε. Η απάντηση προέρχεται από τον Βρετανό καθηγητή Τζον Μπούκφιλντ, από το πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ. Το πρώτο κλωσόπουλο που έγινε κότα θα πρέπει να είχε υπάρξει αρχικά ως έμβρυο μέσα στο αυγό. Κι επειδή ο οργανισμός που ζει μέσα στο αυγό πρέπει να έχει το ίδιο DNA με την κότα στην οποία θα εξελιχθεί, ο καθηγητής συμπεραίνει ότι το αυγό αναγκαστικά υπάρχει πριν από την κότα. Άλλοι πάλι, θεωρούν ότι χωρίς αβγό, δεν θα μπορούσε να υπάρχει κότα. Ομελέτα γίναμε, δηλαδή.
Στα σίγουρα τώρα, το κέλυφος του αβγού, το οποίο αποτελείται από ανθρακικό ασβέστιο, είναι από την ίδια ουσία από την οποία δομούνται τα μάρμαρα και η κιμωλία. Όταν ο πίνακας του χρόνου έγραψε – ναι, με κιμωλία – «20ός αιώνας», εμφανίστηκε μία τεχνική για την παραγωγή τετράγωνων αβγών, για να διευκολυνθεί η συσκευασία τους.
Το πιο γνωστό αβγό, είναι εκείνο του Κολόμβου. Η φράση αυτή παραπέμπει στο πρόβλημα που η λύση του είναι πάρα πολύ απλή, αλλά το γεγονός ότι είναι τόσο προφανής, κανένας δεν την βλέπει αμέσως…
Στην αρχαία Ελλάδα – και ειδικότερα στον ορφισμό – το αβγό είναι το μυστήριο της ζωής, της δημιουργίας, της ανάστασης. Περιβάλλεται από ένα φίδι που δαγκώνει την ουρά του, τον ουροβόρο.
Στην ελληνική μυθολογία, ο Δίας – παίρνοντας τη μορφή κύκνου – πλησίασε κοντά σε ένα ποτάμι τη Λήδα, γυναίκα του βασιλιά της Σπάρτης Τυνδάρεω, ήρθε σε επαφή μαζί της και η Λήδα έκανε ένα ή δύο αβγά, από τα οποία γεννήθηκαν οι δίδυμοι Κάστωρ και Πολυδεύκης (παιδιά του Δία, οι Διόσκουροι) και η ωραία Ελένη. (Ή η Κλυταιμνήστρα, κατά μία άλλη εκδοχή). Τα πρώτα πιστοποιημένα βιολογικά αβγά κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2000, ενώ ο σχετικός κανονισμός (1804/99) είχε ψηφιστεί τον Ιούλιο του 1999.
Για τους Κινέζους το αβγό συμβολίζει την ολότητα. Ο κρόκος είναι ο ουρανός και το ασπράδι η Γη. Κατά τη δημιουργία του κόσμου, το Κοσμικό Αβγό άνοιξε στα δύο και τα δύο μισά σχημάτισαν τον ουρανό και τη Γη. Γραπτά της αρχαίας Αιγύπτου και της Κίνας δείχνουν όρνιθες στη σειρά να γεννούν αυγά για τον άνθρωπο, το 1400 π.Χ. Άλλοι πάλι, λένε ότι η ιστορία του αβγού ξεκινά γύρω στο 2500 π.Χ., οπότε θεωρείται ότι πραγματοποιήθηκε η εξημέρωση της κότας.
Επίσης γνωστό, και πέραν των αβγών Fabergé, είναι το «αβγό του φιδιού». Αυτό που θέλουμε να σπάει εδώ και τώρα. Στην Ολλανδία
πρέπει να είσαστε προσεκτικοί με τη λέξη «advocaat» η οποία μπορεί να σημαίνει «δικηγόρος» ή «το πέταγμα ενός αυγού». Πιθανώς επειδή αν πετάξετε αβγό και σας πιάσουν, θα χρειαστείτε δικηγόρο.
Όλα αυτά με αφορμή την επίθεση που δέχθηκε λίγο πριν από τα περισσότερα κεντρικά δελτία ειδήσεων της ιδιωτικής τηλεόρασης, στο ΚΑΠΗ Αργυρούπολης, το βράδυ της Πέμπτης 2 Ιουνίου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιώργος Πεταλωτής. Στην επίθεση έλαβαν μέρος πέτρες και γιαούρτια. Α, και αβγά. Ή αυγά.
Τέλος, ο κρόκος του αυγού περιέχει 215 mg χοληστερίνης, τη στιγμή που η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη είναι τα 300 mg). Οι γιατροί αναφέρουν ότι εάν είστε υγιείς, μπορείτε να καταναλώνετε – όχι να τα πετάτε σε πολιτικούς – άφοβα, έως και έξι αυγά την εβδομάδα. Εάν έχετε υψηλή χοληστερίνη, δεν πρέπει να ξεπερνάτε τα τρία αυγά την εβδομάδα.
Υπάρχουν πάρα πολλές εκφράσεις με αβγά. Ρούφα τ’ αβγό σου, Σιγά τ’ αβγά, Ακόμα δε βγήκες απ’ τ’ αβγό, Έχασα τ’ αβγά και τα πασχάλια, Πάρ’ τ’ αβγό και κούρευ’ το. (Στα σχόλια να προσθέσετε κι εσείς).
Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκφράσεις τη δυσαρέσκειά σου σε κάποιον. Προσωπικά, δεν θα πετούσα ποτέ αβγό σε κάποιον. Εσείς;
Πηγές
– An illustrated encyclopedia of traditional symbols, J. S. Cooper
– Νέα Εγκυκλοπαίδεια, εκδ. Μαλλιάρης Παιδεία
– American Journal of Clinical Nutrition
– Hall’s «Dictionary of subjects and symbols in art», Kenneth Clark
– Λεξικό Τεγόπουλος – Φυτράκης
– Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα
