Του Γεωργίου Α. Παπανδρέου
Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε σε μια ιστορική στιγμή, κατά την οποία η ίδια η Ελληνική κοινωνία, εξερχόμενη από τη σκοτεινή περίοδο της δικτατορίας, διψούσε να γυρίσει σελίδα στην ιστορία της. Ήταν το 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ένωσε κάτω από ένα νέο πολιτικό φορέα όλες εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις, που επί δεκαετίες είχαν βρεθεί στο περιθώριο της κοινωνικής, της οικονομικής και της πολιτικής ζωής της χώρας.
Οι αξίες, πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε η ίδια η δημιουργία του ΠΑΣΟΚ ήταν και παραμένουν αναλλοίωτες και διαχρονικές: η διεύρυνση και η εμβάθυνση της δημοκρατίας, η απελευθέρωση του πολίτη, η δικαιοσύνη και η ισότητα, η ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην πολιτική, η εθνική ανεξαρτησία. Και πάνω απ’ όλα, η βαθιά πίστη ότι ένας λαός μπορεί και δικαιούται να ορίζει την μοίρα του. Ήταν το πάθος για την υπεράσπιση αυτών των αξιών και οι κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις που προέκυψαν, από την συνάντηση στο εσωτερικό του πολλών και δυναμικών ρευμάτων και ιδεών, που μέσα σε 7 μόλις χρόνια κατέστησαν το ΠΑΣΟΚ Κίνημα κοινωνικής πλειοψηφίας.
Στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου του 1981, το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε για πρώτη φορά τη διακυβέρνηση της χώρας. Από τότε πέρασαν 30 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η χώρα μας άλλαξε σημαντικά. Η Ελλάδα έγινε για πρώτη φορά μια ανοιχτή κοινωνία, με λιγότερους αποκλεισμούς, με ελευθερία λόγου, με περισσότερα δικαιώματα για τους πολίτες. Πάλεψε, ώστε από υποχείριο ξένων δυνάμεων, να σταθεί με ανεξάρτητη φωνή, να γίνει ισότιμη Ευρωπαϊκή χώρα, να μπει αργότερα στον πυρήνα των Ευρωπαϊκών εξελίξεων με την ένταξη στην ΟΝΕ, να παίξει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις. Παράλληλα, τα τελευταία τριάντα χρόνια, οι ταξικές και γεωγραφικές ανισότητες μειώθηκαν, έγιναν τα πρώτα βήματα για τη δημιουργία και την επέκταση ενός κράτους πρόνοιας.
Όλα αυτά δεν ήταν καθόλου αυτονόητα πριν από λίγες δεκαετίες, όταν η χώρα μας έβγαινε από μια μακρά περίοδο αναταραχών και εκτροπών, ακόμα και ενός εμφυλίου πολέμου που είχε προηγηθεί. Η πρόοδος και ανάπτυξη που γνώρισε η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες φέρει ανεξίτηλα το σημάδι της συμβολής του ΠΑΣΟΚ, ενός πολιτικού Κινήματος που άντλησε τη δύναμή του από την ικανότητά του να αλλάζει προσαρμοζόμενο στις εποχές και στις συνθήκες, έτσι ώστε να εκφράζει καλύτερα τις κυρίαρχες προκλήσεις της κάθε εποχής. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Έλληνες πολίτες το τίμησαν με την εμπιστοσύνη τους κατ’ επανάληψη κατά τις 3 τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να θεωρείται πια από όλους πολιτικός φορέας με καθοριστική παρουσία και ιδιαίτερο απολογισμό στην πολιτική ζωή της χώρας.
Μιλήσαμε για λαϊκή κυριαρχία και την κάναμε πράξη. Μιλήσαμε για κοινωνική απελευθέρωση, και η Ελλάδα τα χρόνια που ακολούθησαν έγινε για πρώτη φορά μια ανοιχτή κοινωνία, ενώ αντιμετωπίστηκαν αποφασιστικά πάσης φύσης ανισότητες. Μιλήσαμε τότε για τον πατριωτικό μας ρόλο, για την εθνική μας ανεξαρτησία, μια αξία που σήμερα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Και παλέψαμε ώστε η Ελλάδα να γίνει μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή χώρα. Όταν αγωνιζόμασταν για την «Ελλάδα που ανήκει στους Έλληνες» και την κοινωνική αλλαγή στη δεκαετία του ’80 και όταν αγωνιζόμασταν για την «Ελλάδα της Ευρώπης» και τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας μας, από τις ίδιες αξίες εμπνεόμασταν και τους ίδιους στρατηγικούς στόχους υπηρετούσαμε. Ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές αυτών των δεκαετιών, το 1985 με το πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας και το 1994 με το πρόγραμμα σύγκλισης, εξαντλήσαμε κάθε περιθώριο κοινωνικής δικαιοσύνης προστατεύοντας ταυτόχρονα τη χώρα από το δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Και ένας ειλικρινής απολογισμός των τριών τελευταίων δεκαετιών, δεν μπορεί να παραβλέψει το γεγονός ότι και οι δύο φορές που η ΝΔ κλήθηκε να διαχειριστεί την τύχη της Ελλάδας, σημαδεύτηκαν δυστυχώς από μια σημαντική οπισθοχώρηση στο κοινωνικό και οικονομικό πεδίο καθώς και τη διεθνή θέση της χώρας, τη δεύτερη φορά δε, σε σημείο τέτοιο που η χώρα έφτασε στο χείλος της καταστροφής.
Ωστόσο, θα ήταν ασυγχώρητο λάθος να διαβάσουμε μονόπλευρα την ιστορία, αναδεικνύοντας μόνο τα επιτεύγματα χωρίς την αναγκαία κριτική, και αυτοκριτική, ματιά. Ιδιαίτερα σήμερα, με αφορμή την πρωτοφανή κρίση που βιώνει η πατρίδα μας, και ανεξάρτητα από τις πασιφανείς άμεσες ευθύνες που αναλογούν στην πρόσφατη διακυβέρνηση της ΝΔ, κανείς δεν δικαιούται να μην αναγνωρίσει και τις ευρύτερες ευθύνες των πολιτικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένου του ΠΑΣΟΚ κατά τις τελευταίες δεκαετίες.
Απέναντι στη σύμφυση και αδιαφάνεια των ιδιοτελών συμφερόντων, το πολιτικό σύστημα, όταν δεν την καλλιέργησε, αντέδρασε με συμβιβασμούς ή οριακές βελτιώσεις που ήταν ανεπαρκείς. Πολλές φορές σταθήκαμε αδύναμοι να προχωρήσουμε σε ανατροπές και ρήξεις, καθώς επικράτησε ο συμβιβασμός με συντεχνιακές ομάδες έναντι του γενικού συμφέροντος. Συχνά κυριάρχησε η ενσωμάτωσή μας στις κρατικές και πελατειακές δομές, δηλαδή σε συντηρητικά πρότυπα που μας στέρησαν τη μεταρρυθμιστική μας δυναμική. Οι αντιπροσωπευτικοί μας θεσμοί αποδυναμώθηκαν, επικράτησε η ανομία, η αδιαφάνεια, η γραφειοκρατία, η παραοικονομία, ο κρατισμός, καθώς δεν φροντίσαμε έγκαιρα να ενδυναμώσουμε τον έλεγχο και την συμμετοχή του πολίτη στη δημόσια ζωή της χώρας μας. Δεν προνοήσαμε, επαναπαυθήκαμε με την αδράνεια και τις παλινδρομήσεις και δεν κτίσαμε μια ανταγωνιστική οικονομία, μια ισχυρή παραγωγική βάση, με αποτέλεσμα μια οικονομία σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τον παρασιτισμό και την κατανάλωση. Το κράτος αντί να απελευθερώσει δυνάμεις, εγκλώβισε τη δημιουργία και την ανάπτυξη στη γραφειοκρατία. Χάσαμε τη δυναμική μας, ενώ έπρεπε να σεβαστούμε και να αξιοποιήσουμε σωστά το περιβάλλον μας, τους πόρους μας, και την ιστορική μας κληρονομιά. Επιτρέψαμε την επικράτηση πελατειακών και συντεχνιακών νοοτροπιών που υπέσκαψαν την πρόοδο της χώρας.
Το ΠΑΣΟΚ, ως κατεξοχήν μεταρρυθμιστική και ριζοσπαστική δύναμη της κοινωνίας μας που θέλει να πάει η χώρα μπροστά, αναγνώρισε με θάρρος τα προβλήματα αυτά. Γι’ αυτό και σήμερα καλούμαστε όσο ποτέ να επιστρέψουμε στις βασικές μας αξίες και να αφήσουμε οριστικά πίσω μας τα λάθη και τις παθογένειες του παρελθόντος. Το καθήκον αυτό κατέστη ακόμα πιο επιτακτικό από το γεγονός ότι στο ΠΑΣΟΚ έλαχε το καθήκον να βγάλει τη χώρα από τη μεγαλύτερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Καλούμαστε να βγάλουμε την Ελλάδα από το αδιέξοδο, από μια εθνικά και κοινωνικά επώδυνη οικονομική εξάρτηση, έτσι ώστε η χώρα να σταθεί και πάλι στα πόδια της, αυτόνομη και ανεξάρτητη. Αξιοποιώντας πάντα τα δικά μας συγκριτικά πλεονεκτήματα. Και αυτό συνεπάγεται να συγκρουστούμε με στρεβλές νοοτροπίες, με συντεχνίες και συμφέροντα, ακόμα και με αυτά που στο παρελθόν επιτρέψαμε εμείς οι ίδιοι να επικρατήσουν σε βάρος του συνόλου, ώστε να χτίσουμε μια εύρωστη, παραγωγική και δημιουργική οικονομία, με ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα για όλους τους πολίτες.
Όλα αυτά απαιτούν αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Η οριακή κατάσταση στην οποία βρέθηκε η χώρα συνεπάγεται δυστυχώς και πολλές θυσίες από όλους, αλλά και σύγκρουση με κάθε αναχρονιστική δύναμη που επιθυμεί για τους δικούς της λόγους να κρατήσει την Ελλάδα πίσω. Απαιτείται παράλληλα ν’ αλλάξουμε τον ίδιο τον τρόπο που ασκούνταν επί πολλά χρόνια η πολιτική στη χώρα μας. Να αντιμετωπίσουμε τους πολίτες ως ισότιμους και υπεύθυνους συνομιλητές μας και όχι ως «πελάτες», τους οποίους επιχειρούμε να οδηγήσουμε στην επόμενη κάλπη με το ψηφοδέλτιό μας στο χέρι, τάζοντας θέσεις, υποσχόμενοι ανύπαρκτους παραδείσους στους οποίους θα φτάσουμε χωρίς προσπάθεια, επιτρέποντας στις συντεχνίες και στη διαπλοκή για άλλη μια φορά να επικρατήσουν, σε βάρος τελικά όλων μας, ολόκληρης της χώρας.
Το ΠΑΣΟΚ σήμερα, 37 χρόνια μετά την ίδρυσή του και 30 χρόνια μετά την πρώτη εκλογική νίκη του, μπορεί και κάνει την αυτοκριτική του, έχει το θάρρος να αλλάζει συνεχώς, κρατώντας αναλλοίωτο τον πυρήνα των αξιών του και των θεμελιακών αρχών του στη νέα εποχή που ξεκίνησε μετά το οριστικό τέλος της Μεταπολίτευσης. Συγκρουόμαστε με αντιλήψεις και πρακτικές, καθώς και με όσους ψάχνουν άλλοθι για να μην αλλάξει τίποτα, αποκρούοντας τις συντηρητικές λογικές πίσω από τα δήθεν επαναστατικά συνθήματα, που εξακολουθεί να υιοθετεί ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.
Και σήμερα η Ελλάδα θα τα καταφέρει να αλλάξει, να ξεπεράσει την κρίση και να μετατραπεί σε μια χώρα καλύτερη, σε μια κοινωνία δικαιοσύνης, σε μια οικονομία παραγωγική. Και είμαστε εδώ για να ολοκληρώσουμε αυτή την προσπάθεια όλοι μαζί, όσο κι αν πρέπει να παλέψουμε, να δουλέψουμε, να επιμείνουμε, να αντέξουμε. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε πάλι τον τροχό ή την πυρίτιδα. Απαιτείται συνέπεια στις αρχές και τις αξίες μας. Να γίνουμε εμείς πρώτοι οι φορείς των αλλαγών που θέλουμε. Των αλλαγών που έχει ανάγκη η πατρίδα και θέλουν οι πολίτες. Αν δεν το κάνουμε εμείς, θα χρειαστεί να το κάνουν κάποιοι άλλοι πολύ αργότερα. Αλλά δυστυχώς θα έχει μεσολαβήσει μια μεγάλη εθνική καταστροφή και κυρίως μια τεράστια χαμένη ευκαιρία. Και αυτό δεν θα το επιτρέψουμε.
