Του Νίκου Κοτζιά
Τα βασικά στοιχεία του Κόμπρα και η καταγραφή τους στην ελληνική κρίση
Πολιτικά το σχέδιο Κόμπρα θυμίζει σε πολλά τον τρόπο που λειτούργησε το πρώτο μνημόνιο και η τρόικα στην Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα:
1.Το σχέδιο αυτό δεν εκπονήθηκε υπό κανονικές συνθήκες και μέσα από έναν διαφανή δρόμο. Το εκπόνησε μια εσωτερική επιτροπή του υπουργείου οικονομικών με απευθείας εντολή του τότε Καγκελάριου Κολ. Επικεφαλής ήταν δύο διευθυντές του υπουργείου, Ο Κέσλερ (και κατόπιν γγ του υπουργείου οικονομικών) και ο Σαροζίν. Ο πρώτος έγινε μετά την υλοποίηση του σχεδίου Κόμπρα πρόεδρος του ΔΝΤ. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο ΔΝΤ πραγματοποιήθηκε το μεγάλο έγκλημα σε βάρος της Αργεντινής. Στη συνέχεια, έγινε πρόεδρος της Γερμανίας. Από τη θέση του αυτή σε συνέντευξή του στο περιοδικό Focus δήλωσε ότι το πρόγραμμα που επιβαλλόταν στην Ελλάδα είναι παραπάνω από αυστηρό και θα οδηγούσε σε αποτυχία!. Ο δεύτερος έγινε μέλος στο ΔΣ της Bundesbank και το βιβλίο του για τους μετανάστες στη Γερμανία, αποτέλεσε το μπεστ σέλλερ του 2010.
2.Η ομάδα αυτή εργάστηκε χωρίς να το γνωρίζει το υπουργικό συμβούλιο της Δυτικής Γερμανίας και χωρίς να ενημερωθεί ποτέ η τότε ακόμα υπάρχουσα μεταβατική κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας. Η μεθοδευμένη αυτή «κλειστότητα» εφαρμόστηκε σε μεγάλο βαθμό και στην Ελλάδα. Γνωρίζουμε, πλέον, ότι και στη χώρα μας, εφαρμόστηκαν πολιτικές με μεγάλη και μακρόχρονη σημασία χωρίς να περάσουν ποτέ από το Υπουργικό Συμβούλιο. Κάτι για το οποίο έχουν μέγιστη ευθύνη τα μέλη του. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις, όπως εκείνη των αποκρατικοποιήσεων, οι υπουργοί το έμαθαν από συνεντεύξεις τύπου της Τρόικας χωρίς να δείξει κανείς τσίπα και να παραιτηθεί.
3.Το σχέδιο αυτό που εφαρμόστηκε πλήρως, δεν πέρασε ούτε από τη βουλή προκειμένου να αποφευχθεί ο έλεγχός της και η δημόσια αντιπαράθεση. Ανάλογα και στην Ελλάδα η πρώτη δανειακή σύμβαση δεν εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο. Επιπλέον, εδώ, ανατέθηκε στον τότε υπουργό οικονομικών κ.Γ.Παπακωνσταντίνου που εξακολουθεί να μην ντρέπεται για το κακό που έχει κάνει στη χώρα, η διαχείριση όλων των υποθέσεων που αφορούσαν τις συμφωνίες ως προς την οικονομική κρίση. Οι ευθύνες των βουλευτών του ΠΑΣΟΚ για αυτή την εν λευκή ανάθεση είναι μεγάλες.
4.Κεντρικό ζήτημα αυτού του σχεδίου ήταν η αποκρατικοποίηση. Είχε υπολογιστεί ότι οι προς αποκρατικοποίηση αξίες θα ανέρχονταν σε 600 δισεκατομμύρια. Εισπράχθηκαν κάτι περισσότερο από 45 δισεκατομμύρια Ευρώ. Με άλλα λόγια έγινε πάρτι πάνω στο πτώμα της ανατολικογερμανικής οικονομίας. Αυτό το πάρτι υποβοηθήθηκε από ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις με τις οποίες παρείχετο άσυλο στους επικεφαλής της Treuhand (του θεσμικού φορέα των αποκρατικοποιήσεων) καθώς και στα υψηλόβαθμα στελέχη της! Θυμίζω ότι την ίδια ρύθμιση προώθησε ο Β.Βενιζέλος στην Ελλάδα για την «ντόπια» επιτροπή αποκρατικοποιήσεων.
5.Σημαντική ήταν η στρατηγική προώθησης του σχεδίου Κόμπρα στον πληθυσμό της ανατολικής Γερμανίας. Επειδή θα έκλειναν ακόμα και κερδοφόρες επιχειρήσεις προς όφελος δυτικογερμανικών συγκροτημάτων που ήταν ανταγωνιστές τους, έπρεπε να τεθούν στην κοινωνία της ανατολικής Γερμανίας ισχυρά διλήμματα που να κάμπτουν διαθέσεις αντίστασης. Επρόκειτο ουσιαστικά για ένα σχέδιο σοκ. Την τεχνική κάλυψη αυτού του σχεδίου ανέλαβε η Ζήμενς την οποία ο O.Köhler στο βιβλίο του «Die Grosse Enteignung” (Βερολίνο 2011) χαρακτηρίζει ως μια επιχείρηση που το κύριο προϊόν που παράγει είναι «η διαφθορά». Νομίζω ότι αυτό το σημείο δεν χρειάζεται κανένα παραλληλισμό με την Ελλάδα. Βρομά από μόνο του.
6.Το δίλημμα που αποφασίστηκε να παιχτεί η όλη παρτίδα ήταν «μάρκο ή χρεωκοπία». Πιο συγκεκριμένα, όπως ήδη ανέφερα, σύμφωνα με το γερμανικό σύνταγμα τα δύο γερμανικά μέρη θα έπρεπε να ενοποιηθούν και όχι να προσχωρήσει η μια μεριά στην άλλη. Προκειμένου να συμβεί αυτό, θα έπρεπε να πειστεί ο πληθυσμός της ανατολικής Γερμανίας ότι δεν υπήρχε χρόνος για πολλές διαπραγματεύσεις και ότι αν δεν ενδώσει θα βρεθεί μπροστά σε μια χρεοκοπία ιστορικών διαστάσεων. Θα έπρεπε, επίσης, να παρακαμφθεί η αντίσταση του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και ιδιαίτερα του προέδρου Β.Μπραντ. Η τακτική που επιλέχθηκε ήταν της πίεσης για επίσπευση των όποιων αποφάσεων. Προκειμένου να γίνει αυτό, σε κάθε γύρο των εξελίξεων αύξανε η περί χρεοκοπίας κινδυνολογίας, τακτική που έχουμε γνωρίσει και στην Ελλάδα.
7.Σε αυτή την κατεύθυνση, έγινε επιστράτευση ενός επιχειρήματος που το συναντάμε και σήμερα στην Ελλάδα. Σύμφωνα με αυτό, η επιλογή του να γίνουν όλα με συνοπτικές διαδικασίες και όχι μέσα από τις συνταγματικά προβλεπόμενες διαδικασίες ήταν μονόδρομος. Ο φόβος της κατάρρευσης διευκόλυνε την προώθηση αυτής της επιλογής. Ας μην ξεχνάμε ότι η Κόμπρα είναι ένα φίδι που εκτοξεύει δηλητήριο στα μάτια του θύματος προκειμένου να το τυφλώσει, ώστε να μην είναι σε θέση να αντισταθεί. Όπως έγραφα ο Σαροζίν στον τότε καγκελάριο της Γερμανίας, στις 21.12.1989, η Βόννη θα έπρεπε να ακολουθήσει έναν διαφορετικό δρόμο από τον συνταγματικό προβλεπόμενο. Να προωθήσει, δηλαδή, «έναν επιθετικό δρόμο που δεν θα άφηνε χρονικά περιθώρια» αντίστασης σε καμία πλευρά.
8.Το όλο σχέδιο Κόμπρα συνδεόταν με «ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων» που αναγκαστικά και χωρίς συζήτηση θα ακολουθούσε η άλλη πλευρά μέσα σε συνθήκες πανικού και χωρίς δυνατότητες να παίρνει πολλές ανάσες. Στοιχείο αυτού του πανικού θα ήταν να αποτραπεί η πώληση επιχειρήσεων σε τρίτες χώρες (όπως έγινε και με την Ελλάδα που της απαγορεύτηκε να λάβει δάνεια από τρίτες χώρες). Το σχέδιο κόμπρα έχει ακόμα πολλές άλλες πλευρές που ο φιλόξενος χώρος της Αξίας δεν επαρκεί για να παρουσιαστούν.
Όμως, τα όσα ήδη ανέφερα επιτρέπουν την εξαγωγή ορισμένων θεμελιακών συμπερασμάτων: Το πρώτο είναι ότι η Δυτική Γερμανία μετέτρεψε την οικονομία της ανατολικής σε συμπληρωματική. Ότι επέβαλε μια πολιτική του σοκ και δέους και ότι αυτή υποστηρίχτηκε με όλες τις μεθόδους που γνωρίσαμε και στην Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή μεγάλου τμήματος του παραγωγικού δυναμικού, η ύφεση και η ανεργία. Το δεύτερο είναι ότι ανάμεσα στην ανατολική Γερμανία και την Ελλάδα υπάρχει η διαφορά ότι για την πρώτη ξοδεύτηκαν 1,5 τρισεκατομμύρια ευρώ ως επιδοτήσεις προκειμένου να στηριχτεί η οικονομία της ανατολικής Γερμανίας και να ξεπεράσει στον «δυνατό βαθμό» τις επιπτώσεις του σχεδίου Κόμπρα. Αντίθετα, η Ελλάδα, όχι μόνο δεν πρόκειται να λάβει τέτοια επιδότηση, αλλά ο δανεισμός που της έχει επιβληθεί την έχει πλήρως αφαιμάξει κατασπαράσσοντας τις προοπτικές της. Τέλος, τρίτο, είναι φανερό ότι στην Ελλάδα εφαρμόστηκαν όλοι οι μέθοδοι που είχε μελετήσει η γερμανική ελίτ και το ΔΝΤ σε προηγούμενες περιπτώσεις και υπήρχε μεγάλη εμπειρία για την ταχύτατη και επιθετική αυτών των μονομερών εμπειριών, ενώ αντίθετα η Ελληνική κοινωνία βρέθηκε άπειρη, με μεγάλο έλλειμμα γνώσεων και κατατροπόθηκε η ψυχή της μέσα στον πανικό, το φόβο, τα διλήμματα και τους μονόδρομους. Τώρα, όμως, που έχει μάθει πρέπει να ανατρέψει αυτή την πορεία.
