Είναι πλέον άραγε η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη αναπόφευκτη -ή ακόμη και επιθυμητή; Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έδειξαν έτοιμοι να αφήσουν την Ελλάδα να «φύγει» μετά την αντίδραση του ελληνικού λαού κατά των μέτρων λιτότητας στις εκλογές της 6ης Μαΐου που άφησαν τη χώρα χωρίς κυβέρνηση. “Το μέλλον της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ βρίσκεται τώρα στα χέρια της ίδιας της Ελλάδας,” δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Guido Westerwelle, σε ομιλία του στην Κάτω Βουλή στο Βερολίνο στις 11 Μαΐου. «Η ενοποίηση δεν είναι μονόδρομος.”
Για να το θέσουμε διαφορετικά, το ζήτημα είναι κατά πόσον η Ευρώπη θα συνεχίσει να ρίχνει χρήματα σε ένα project που δεν πέτυχε και που ο υποτιθέμενος δικαιούχος ενδεχομένως και να μη τα θέλει.
Η Ελλάδα έχει επανειλημμένως αποκλίνει από τους στόχους της δημοσιονομικής και οικονομικής μεταρρύθμισης που υποσχέθηκε σε αντάλλαγμα για τα «πακέτα» διασωσης των πολλών δισεκατομμυρίων από τους Ευρωπαίους γείτονές της. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου το 70% των Ελλήνων θέλουν να παραμείνει η χώρα στο ευρώ. Ωστόσο, δείχνουν επίσης την ολοένα αυξανόμενη στήριξη στο κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο επιθυμεί την ακύρωση του “βάρβαρου”, όπως λέει, μνημονίου. Το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ ήρθε δεύτερο στις εκλογές του Μαΐου και δεν αποκλείεται να κερδίσει αυτές που θα ακολουθήσουν τον Ιούνιο.
Η επαναδιαπραγμάτευση των όρων του πακέτου διάσωσης της Ελλάδας προκειμένου να της δοθεί χώρος να «αναπνεύσει» είναι δυνατή, ωστόσο «δεν θα δώσει το καλό παράδειγμα» για τις κυβερνήσεις της Ισπανίας, της Ιταλίας και άλλες που αγωνίζονται να εφαρμόσουν αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας, έγραψε πρόσφατα ο Willem Buiter, οικονομολόγος της Citigroup Global Markets στο Λονδίνο. Εκτίμησε πως η πιθανότητα αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ ξεπερνά το 50%, αντικατοπτρίζοντας τα αποτελέσματα δημοσκόπησης του Bloomberg σε επενδυτές και αναλυτές που ανακοινώθηκαν στις 11 Μαΐου και έδειξαν πως το 57% προβλέπει έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ πριν τα τέλη του έτους.
Και όμως, το πιο πιθανό είναι ότι η Ελλάδα θα λάβει άλλη μια περίοδο χάριτος. “Δεν αποκλείεται να συζητήσουμε το ενδεχόμενο παράτασης των προθεσμιών» προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του προϋπολογισμού, δήλωσε στις 14 Μαΐου ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Jean-Claude Juncker, μετά τη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης.
Οι γείτονες της Ελλάδας έχουν λόγους να είναι επιεικείς. Κατ’αρχάς η χώρα έχει «στερέψει» σχεδόν από ρευστότητα. Η Αθήνα ανακοίνωσε στις 15 Μαΐου ότι τα ταμειακά διαθέσιμα φτάνον περίπου τα 1,5 δισ. ευρώ. Εάν οι στρόφιγγες του δανεισμού κλείσουν, η κυβέρνηση θα αναγκαστεί, ήδη από τα μέσα του καλοκαιριού, να γυρίσει πίσω στη δραχμή –η οποία θα υποτιμηθεί κατά τουλάχιστον 40% έναντι του ευρώ, εκτιμούν οι περισσότεροι οικονομολόγοι -προκειμένου η χώρα να συνεχίσει να λειτουργεί.
Αυτό, με τη σειρά του, θα προκαλέσει μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, όσον αφορά το χρέος που αποτιμάται σε ευρώ. Είναι ένα σενάριο που κανείς δεν θέλει, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που έχουν δώσει δεκάδες δισεκατομμύρια δανείων προς την Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, καθώς και οι ξένοι πιστωτές των ελληνικών επιχειρήσεων, τραπεζών και νοικοκυριών, διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο μεγάλων ζημιών.
Οι υποχρεώσεις της Ελλάδας προς ξένους πιστωτές ανέρχονται στα 422 δισ. ευρώ, ποσό που ξεπερνά το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της Ελβετίας. “Υπάρχουν πολλά χρήματα στο τραπέζι που θα μπορούσαν να χαθούν», λέει ο Marchel Alexandrovich, οικονομικός αναλυτής για την Ευρώπη της Jefferies International στο Λονδίνο. «Οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι».
Επιπρόσθετα, μια ελληνική χρεοκοπία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κλονίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών σε άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες που αντιμετώπιζουν δυσκολίες. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα η Ευρώπη να χρειαστεί να δώσει κι άλλα κεφάλαια διάσωσης -στην Ισπανία, για παράδειγμα.
Στο μεταξύ, το ευρωπαϊκό πολιτικό κλίμα μετατοπίζεται προς μια πιο ήπια πολιτική, καθώς οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη την περιοχή έρχονται αντιμέτωπες με την αυξανόμενη δημόσια αντίδραση για τα αυστηρά προγράμματα λιτότητας. Η πολιτική του François Hollande, του Σοσιαλιστή που ορκίστηκε νέος πρόεδρος της Γαλλίας αυτή την εβδομάδα, κινείται κατά της λιτότητας και υπέρ της ανάπτυξης. Το πρώτο επίσημο δείπνο του Hollande την ημέρα της ορκομωσίας του, ήταν με την Γερμανίδα Καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, με τους Έλληνες να ελπίζουν ότι θα καταφέρει να μετριάσει την επιμονή της για τη δημοσιονομική πειθαρχία. Ο Hollande “είναι με το μέρος του Ευρωπαϊκού νότου», δήλωσε ο Κωνσταντίνος Μίχαλος, Πρόεδρος του ΕΒΕΑ. “Δεν μπορείς να συνεχίσεις να αρμέγεις μια αγελάδα χωρίς να την ταΐζεις.”
