H Ευρώπη στην προκρούστια κλίνη
Το όραμα των ιδρυτών του ευρώ ήταν ότι μία μέρα θα έβαζε ένα τέλος στις χρόνιες και διχαστικές νομισματικές κρίσεις, ενώ θα προωθούσε την ανάπτυξη και θα πολλαπλασίαζε την οικονομική ισχύ της Ευρώπης. Μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς, το ευρώ ήταν το επόμενο βήμα προς την πολιτική ένωση. Για δεκαετίες η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είχε αποτελέσματα. Μέσα από το εμπόριο, τα φτωχότερα μέλη κατάφερναν γρήγορα να πλησιάσουν τα πλουσιότερα μέλη. Ωστόσο, το ευρώ έχει πλέον θέσει τη «μηχανή σύγκλισης» στην όπισθεν. Κάποια μέλη του ευρωπαϊκού Νότου έχουν επιστρέψει σε ύφεση και καλούνται να πληρώσουν υψηλά επιτόκια, ενώ η Γερμανία απολαμβάνει ιστορικά χαμηλά επιτόκια δανεισμού. Οι οφειλέτες απηύθυναν έκκληση για έλεος, όμως οι πιστωτές θεωρούν ότι πρέπει να υποφέρουν για τις αμαρτίες τους.
Με καλές προθέσεις, ενδεχομένως, οι ιδρυτές του ευρώ δημιούργησαν ένα ομοσπονδιακό νόμισμα προτού δημιουργήσουν ένα ομοσπονδιακό κράτος για να το στηρίξει. Οπως ο Βίκτωρ Φράνκενσταϊν, όμως, αψήφησαν τους νόμους της φύσης και δημιούργησαν ένα τέρας. Ενα μέρος αυτής της ιστορίας τρόμου είναι ότι το κόστος επιστροφής στα εθνικά νομίσματα υπερβαίνει το κόστος διατήρησης του ευρώ.
Η οικονομική λογική υπαγορεύει ότι η Ευρωζώνη θα πρέπει να καταστεί περισσότερο ομοσπονδιακή και να εκδώσει ευρωομόλογα. Η πολιτική πραγματικότητα, όμως, αντιτίθεται στην παραπάνω λογική. Τα δημόσια ταμεία παραμένουν εθνικά, όπως και η πολιτική, Για τις πιστώτριες χώρες, η «περισσότερη Ευρώπη» θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα πρέπει να πληρώνουν τα χρέη κάποιων ανάξιων ξένων. Στον αντίποδα, για τους οφειλέτες θα μπορούσε να σημαίνει μία όλο και πιο μεγάλη εισβολή των ξένων στα εσωτερικά της χώρας τους.
Η κατάρρευση της γαλλογερμανικής συνεργασίας, προς το παρόν, κάνει τη λύση να φαίνεται με ένα ακόμα πιο άπιαστο όνειρο. Ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, τάσσεται υπέρ των ευρωομολόγων και της χρήσης των κεφαλαίων διάσωσης για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ αποκλείει οποιαδήποτε αμοιβαιοποίηση του χρέους, τουλάχιστον μέχρι να υπάρξει κάποιου είδους ισχυρός κεντρικός έλεγχος των εθνικών προϋπολογισμών και των μεγάλων τραπεζών. Οι ανώτατοι αξιωματούχοι της Ευρώπης εμφάνισαν ένα συμβιβασμό πριν από την έναρξη της συνόδου την Πέμπτη, βάσει των οποίων η χρηματοπιστωτική, οικονομική και πολιτική ένωση θα μπορούσαν να κινηθούν παράλληλα. Η πρότασή τους σπάει μεν ένα ταμπού, αλλά είναι ασαφής.
Θα μπορέσει η Ευρωζώνη να επιβιώσει για τόσο μεγάλο διάστημα;
Ισως ο πόνος να είναι τόσο μεγάλος που οι πολίτες και οι ηγέτες θα εξετάσουν την ιδέα της ενοποίησης με ανακούφιση. Ο κίνδυνος, όμως, είναι ότι σε περίπτωση συνέχισης του βασανιστηρίου, το ευρωπαϊκό εγχείρημα να είναι αυτό που θα λήξει πρώτο.