Του Ηλία Μαγκλίνη
Mέσα σε ένα δευτερόλεπτο ο χρόνος άλλαξε. Από το 2012 βρεθήκαμε στο 2013. Ανταλάξαμε ευχές και πήραμε αποφάσεις για τη νέα χρονιά (αγγλιστί, τα New Year Resolutions). Συχνά, για δεύτερη ή και τρίτη συνεχή φορά μερικές «νέες» αποφάσεις είναι ακριβώς ίδιες με τις προηγούμενες. Φέτος όμως θα είναι αλλιώς – αυτό επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας, σε έναν συνεχή, εσωτερικό διάλογο. Μαζί με την ανταλλαγή ευχών, αυτός ο διάλογος με τον βαθύτερο εαυτό μας είναι κάτι στο οποίο επιδιδόμαστε πολύ αυτές τις μέρες. Οχι μόνον αυτές όμως. Ποτέ δεν παύουμε να συνομιλούμε με τον εαυτό μας. Ολη μέρα αυτό κάνουμε και συχνά αυτός ο μυστικός διάλογος είναι που τις νύχτες δεν μας επιτρέπει να κλείσουμε μάτι.
Ενα ερώτημα είναι, τι θα γινόταν αν στ’ αλήθεια είχαμε μπροστά μας, σαν άλλη, αυτόνομη, ξεχωριστή οντότητα, τον εαυτό μας;
Μια ανεξάρτητη αμερικανική ταινία του 2011, σκηνοθετημένη από τον Μάικ Κάχιλ, η οποία όμως ποτέ δεν προβλήθηκε στις ελληνικές αίθουσες, έχει τον τίτλο «Μια άλλη Γη» (Another Earth). Η ιστορία είναι αυτή: στον ουρανό εμφανίζεται ένα ακριβές αντίγραφο της Γης. Ενας πλανήτης ταυτόσημος με τον δικό μας, σαν σε κοσμικό καθρέφτη. Και όχι μόνον αυτό: η πρώτη ραδιοεπικοινωνία με τη «Γη 2» αποκαλύπτει ότι και οι κάτοικοί της είναι ακριβή αντίγραφα δικά μας. Οταν ένα ολέθριο λάθος της κεντρικής ηρωίδας στο φιλμ καταστρέφει τη ζωή της και κυρίως τις ζωές μιας ευτυχισμένης οικογένειας, η εμφάνιση της «άλλης Γης» οδηγεί την κοπέλα στο να αναρωτηθεί αν ο άλλος της εαυτός «στην άλλη πλευρά του καθρέφτη» είναι ένα καλύτερο άτομο και μήπως θα έπρεπε να τον συναντήσει. Δεν είναι η μόνη που αγωνιά. «Είναι πολύ δύσκολο να σκεφτώ “μπορώ να πάω να με συναντήσω εκεί πέρα;’’», αναρωτιέται κάποιος στην ταινία. «“Ο εαυτός μου εκεί είναι καλύτερος απ’ ό,τι εδώ; Μπορώ να μάθω από τον άλλο μου εαυτό; Ο άλλος μου εαυτός έχει κάνει τα ίδια λάθη μ’ εμένα; Μπορώ να καθήσω να κουβεντιάσω μ’ εμένα;”»
Ενας άλλος χαρακτήρας στην ταινία αυτοτυφλώνεται διότι «κουράστηκε να βλέπει παντού τον εαυτό του», ενώ κάποιοι έχουν γράψει με μεγάλα, κεφαλαία γράμματα στο έδαφος ένα μήνυμα προς τη «Γη 2»: «Λυπηθείτε μας». Θα προτιμούσαν να εξαφανιστεί αυτό το είδωλο της Γης μας και μαζί του η αδιανόητη ευκαιρία να δούμε από πραγματική απόσταση τον κόσμο μας και τη ζωή μας.
Οσο και αν κεντρίζει η ιδέα, έχει κάτι τρομακτικό κι ένα μέρος μας δεν θέλει να δει καθαρά, αντικειμενικά τον εαυτό του. Προτιμά την ασφάλεια της αυταπάτης και των ψευδαισθήσεων. Στην ταινία ένας επιστήμονας λέει: «Στη διάρκεια της ζωής μας έχουμε μείνει κατάπληκτοι από το γεγονός ότι οι βιολόγοι έχουν καταφέρει να δουν ολοένα και μικρότερα πράγματα. Και από το ότι οι αστρονόμοι έχουν δει όλο και πιο μακριά στον νυχτερινό ουρανό, πίσω στον χρόνο και βαθιά στο απώτερο Διάστημα.Ισως όμως το πιο μυστηριώδες απ’ όλα να μην είναι το μικρό ούτε το μεγάλο. Να είμαστε εμείς, από κοντά. Θα μπορούσαμε έστω και να αναγνωρίσουμε τους εαυτούς μας; Τι θα θέλαμε πραγματικά να δούμε;».
Η ιδέα μιας «δεύτερης Γης», ενός «δεύτερου εαυτού» είναι παλαιά στην επιστημονική φαντασία (η ταινία του 1969 «Ταξίδι στην άλλη πλευρά του Ηλιου» ή επεισόδια της τηλεοπτικής «Ζώνης του Λυκόφωτος») και ακόμα παλαιότερη στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία ή τη γερμανική λαϊκή παράδοση (τα διαβολικά Doppelgaenger). Θεωρητικά είναι κάτι πιθανό για αστροφυσικούς που μιλούν για παράλληλα σύμπαντα.
Οντως, αν ξαφνικά εμφανιζόταν, όπως στην εν λόγω ταινία, μια άλλη Γη, θα αναρωτιόμασταν αν υπάρχει σε αυτήν ένα καλύτερο εγώ. ΄Η, ακόμη, μια Ελλάδα στην οποία θα προτιμούσα να είμαι από αυτήν στην οποία βρίσκομαι τώρα. Ενας κόσμος ίδιος αλλά με διαφορετικές επιλογές – και συνέπειες. Είναι τόσο δύσκολο, και επώδυνο, να κοιτάξουμε κατάματα τις ζωές μας. Ομως αυτή την απόσταση από τον εαυτό μας και τα πράγματα έχουμε ανάγκη προκειμένου να προχωρούμε σε ριζικές αλλαγές, προσωπικές και συλλογικές, σε ανατροπές και υπερβάσεις. Αυτές οι μέρες προσφέρονται για τέτοια ενδοσκόπηση, αλλά όλα εξαρτώνται από την αντοχή και τη διάρκεια. Δεν χρειαζόμαστε μια δεύτερη Γη.
