Οι ιταλικές εκλογές έχουν προκαλέσει ένα νέο κύμα αβεβαιότητας και αστάθειας, τόσο στην ιταλική πολιτική σκηνή, όσο και στην ευρωζώνη. Κανένα κόμμα ή συνασπισμός δεν κατέχει την κυβερνητική πλειοψηφία στη Γερουσία, την άνω βουλή του Ιταλικού κοινοβουλίου και δεν υπάρχουν προφανείς συνεργασίες στα σκαριά. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί κορυφαίοι Ιταλοί πολιτικοί έχουν δηλώσει κατά τη διάρκεια των τελευταίων 24 ωρών ότι η διεξαγωγή νέων εκλογών θα πρέπει να αποφευχθεί. Η κατάσταση παραμένει εξαιρετικά ρευστή.
Το 57% των Ιταλών ψήφισε κόμματα που αντιτίθενται ρητά στη λιτότητα και προς μεγάλη αναστάτωση της πολιτικής σκηνής, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων με επικεφαλής τον κωμικό Beppe Grillo, ο οποίος απαίτησε τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το αν η χώρα θα πρέπει να παραμείνει στο ευρώ ή όχι, έλαβε πάνω από το 25% των ψήφων. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Mario Monti συγκέντρωσε λιγότερο από το 10% των ψήφων και στα δύο σώματα. Παρά το γεγονός ότι οι Ιταλοί παραμένουν υπέρ της ΕΕ, αυτές οι εκλογές ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τη συναίνεση των Βρυξελλών λιτότητα-για-μετρητά και τα σχέδια για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην Ιταλία είναι πιθανόν να «μπουν στον πάγο».
Πώς θα κατανεμηθούν οι έδρες;
Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζεται η κατανομή των εδρών στα δύο σώματα:
Το εκλογικό σύστημα της Ιταλίας δίνει στο κόμμα ή συνασπισμό με τις περισσότερες ψήφους στην Κάτω Βουλή μια αυτόματη πλειοψηφία σχεδόν 54%. Ο κεντροαριστερός συνασπισμός Bersani ξεπέρασε τον κεντροδεξιό συνασπισμό του Berlusconi σε αυτή τη μάχη, μόνο, κατά 0,4%. Η ακριβής κατανομή των εδρών θα μπορούσε να αλλάξει αφού το επίσημο, τελικό αποτέλεσμα εξακολουθεί να μην έχει δημοσιευτεί. Η ανάλυση αυτή δεν περιλαμβάνει το σύνολο των 13 βουλευτών και 14 γερουσιαστών οι οποίοι είτε εκλέγονται από τους Ιταλούς που διαμένουν στο εξωτερικό ή από περιοχές που ισχύουν διαφορετικοί κανόνες.
Θα είναι δυνατός ο σχηματισμός μιας σταθερής κυβέρνησης και τί θα συμβεί στη συνέχεια;
Παρά το γεγονός ότι στην Ιταλία έχουν υπάρξει πολλές ασταθείς κυβερνήσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η κατάσταση αυτή, κατά την οποία μπορεί να μην είναι δυνατόν να σχηματιστεί μια νέα κυβέρνηση μετά τις εκλογές είναι καινούργια και κάνει τα επόμενα βήματα να είναι ασυνήθιστα αβέβαια. Στο ιταλικό πολιτικό σύστημα και τα δύο σώματα, η Γερουσία και η Κάτω Βουλή, έχουν ίδιες εξουσίες, πράγμα που σημαίνει ότι, συνήθως, η κυβέρνηση θα πρέπει να έχει την πλειοψηφία και στα δύο σώματα για να κυβερνήσει αποτελεσματικά και να περάσει νόμους.
Ουδεμία συμμαχία από αυτές που συνήφθησαν θα συγκεντρώσει την πλειοψηφία στην ιταλική Γερουσία. Πριν από τις εκλογές πολλοί ήλπιζαν ότι ο συνασπισμός Bersani θα μπορούσε να πάρει την πλειοψηφία στη Γερουσία με την υποστήριξη του Mario Monti, αλλά το σύνολο των ψήφων δεν άφησε αυτό το σενάριο να γίνει πραγματικότητα.
Υπάρχουν ουσιαστικά τρεις εναλλακτικές λύσεις για την αποφυγή μιας κατάστασης κατά την οποία η Ιταλία είναι εντελώς ακυβέρνητη:
· Μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, αν ο Bersani, ο Berlusconi και ο Monti ενώσουν τις δυνάμεις τους. Kάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι δυνατό, αλλά μπορεί να μην είναι αρκετό για να αποφευχθούν οι πρόωρες εκλογές (και στις αρχές του επομένου έτους). Η συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει, ενδεχομένως και μια συμφωνία για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, για να αποφευχθεί άλλο ένα τέτοιο αδιέξοδο.
· Ο Grillo κάνει στροφή 180 μοιρών και συμφωνεί να σχηματίσει συνασπισμό με την κεντροαριστερή συμμαχία του Bersani.
· Μια επανάληψη των εκλογών (πιθανώς μέσα σε 3-4 μήνες).
Σύμφωνα με τα σενάρια 1 και 3, θα υπάρξει μεγάλη πίεση για την αλλαγή του εκλογικού νόμου πριν τις νέες εκλογές για να αποφευχθεί ένα παρόμοιο αποτέλεσμα. Γι ΄αυτό, όμως, πρέπει να υπάρχει μια πλειοψηφία και στα δύο σώματα, πράγμα που σημαίνει ότι έπεται ένα πιθανό Catch-22. Χθες το πρωί, φάνηκε να δημιουργείται μια συναίνεση μεταξύ των Ιταλών πολιτικών ηγετών ότι η επανάληψη των εκλογών πρέπει να αποφευχθεί. Ο Berlusconi δήλωσε χθες το πρωί ότι νέες εκλογές «δεν είναι χρήσιμες» σε αυτό το στάδιο.
Αυτό είναι το χρονοδιάγραμμα σε γενικές γραμμές:
15 Μαρτίου: Πρώτη συνεδρίαση του Ιταλικού κοινοβουλίου (και τα δύο σώματα).
Μέχρι τις 20 Μαρτίου: Οι πρόεδροι και των δύο νομοθετικών σωμάτων θα πρέπει να έχουν εκλεγεί.
Μετά από 20 Μαρτίου: Ο Ιταλός πρόεδρος Giorgio Napolitano ξεκινά επίσημα διαβουλεύσεις για το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης. Ο Πρόεδρος μιλά συνήθως με τους ηγέτες των πολιτικών ομάδων στο Ιταλικό κοινοβούλιο και τους ομιλητές των δύο σωμάτων. Πριν από αυτό, όμως, τα πολιτικά κόμματα θα μιλήσουν το ένα με το άλλο, για να μπορέσουμε να σχηματίσουμε μια σαφέστερη ιδέα (ή και όχι) των πιθανών συμμαχιών. Είναι πιθανόν ότι ο Bersani θα είναι ο πρώτος που θα του ζητηθεί να σχηματίσει τη νέα κυβέρνηση, αφού ο συνασπισμός του κατέχει την πλειοψηφία στην Κάτω Βουλή.
15 Απρ.: Θα αρχίσουν οι διαδικασίες για την εκλογή του νέου Ιταλού Προέδρου (εκτός αν αποφασίσει να παραιτηθεί νωρίτερα).
15 Μαΐου: Λήγει η θητεία του Ιταλού προέδρου.
Το «θεσμικό μποτιλιάρισμα»
Υπάρχει μια άλλη τροπή που περιπλέκει περαιτέρω τα πράγματα. Πριν μπορέσουν να διεξαχθούν νέες εκλογές, ο Ιταλός πρόεδρος θα πρέπει να διαλύσει το νέο κοινοβούλιο. Ωστόσο, δεν του επιτρέπεται να κάνει κάτι τέτοιο κατά τη διάρκεια των τελευταίων έξι μηνών της θητείας του (το λεγόμενο «Λευκό Εξάμηνο») και η εντολή του Προέδρου Giorgio Napolitano λήγει το Μάιο. Αυτό είναι γνωστό ως το ingorgo istituzionale, δηλαδή «το θεσμικό μποτιλιάρισμα».
Έτσι, ακόμη και αν οι συνομιλίες περί συνασπισμών αποτύχουν και απαιτούνται νέες εκλογές, το νέο κοινοβούλιο θα πρέπει πρώτα να εκλέξει το νέο Πρόεδρο, οδηγώντας δυνητικά τη χώρα σε τρεις με τέσσερις μήνες πολιτικής παράλυσης. Ωστόσο, η διαδικασία μπορεί να επιταχυνθεί αν ο Napolitano αποφασίσει να παραιτηθεί νωρίτερα.
Ποιός θα κυβερνήσει την Ιταλία αν δε μπορέσει να σχηματιστεί καμία κυβέρνηση;
Εάν δε μπορέσει να σχηματιστεί καμία κυβέρνηση, ο Ιταλός πρόεδρος θα πρέπει να διορίσει μια προσωρινή υπηρεσιακή κυβέρνηση για να οδηγήσει τη χώρα μέχρι τις νέες εκλογές (μια κατάσταση παρόμοια με αυτό που συνέβη όταν ο Berlusconi παραιτήθηκε τον Νοέμβριο του 2011 και ανέλαβε ο Monti). Η κυβέρνηση αυτή, επίσης, χρειάζεται να έχει την «ψήφο εμπιστοσύνης» και στα δύο σώματα του Ιταλικού κοινοβουλίου.
Θα μπορούσε μια επανάληψη των εκλογών νa αποφέρει ένα διαφορετικό αποτέλεσμα;
Οι νέες εκλογές θα είναι ένα ρίσκο για όλους. Αν και όχι σίγουρο, η ψήφος διαμαρτυρίας θα μπορούσε να καταλαγιάσει, ιδιαίτερα αν αυξηθεί η πίεση της αγοράς και αρχίσει να επιδρά ο «παράγοντας φόβου», αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αύξηση των ποσοστών Monti και Bersani και μια πιθανή πλειοψηφία των δύο στη Γερουσία. Εναλλακτικά, θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρξει το ίδιο αποτέλεσμα και ενδεχομένως, με μια περαιτέρω αύξηση της υποστήριξης προς τον Beppe Grillo. Ως εκ τούτου, υπάρχουν ισχυρά κίνητρα για πρώτον, την αποφυγή πρόωρων εκλογών, και δεύτερον, την αλλαγή του εκλογικού νόμου.
Το 57% των Ιταλών ψήφισαν κατά της λιτότητας και της «συναίνεσης των Βρυξελλών»
Τα αποτελέσματα των εκλογών αποτέλεσαν ένα σοβαρό πολιτικό πλήγμα για το πρόγραμμα της ευρωζώνης λιτότητα-για-μετρητά. Πέντε από τα επτά κύρια κόμματα τίθενται κατά της λιτότητας. Συνολικά, τα κόμματα αυτά συγκέντρωσαν σχεδόν το 57% της εθνικής ψηφοφορίας στην Κάτω Βουλή. Ο Berlusconi, ιδίως, έλαβε μια τεράστια ώθηση εν μέρει χάρη στην ισχυρή στάση του κατά της λιτότητας, που μερικές φορές αγγίζει τα όρια της αντιγερμανικής του ρητορικής. Ταυτόχρονα, ο Monti, ο αγαπημένος Βρυξελλών και Βερολίνου, πήρε λιγότερο από το 10% των ψήφων και στα δύο σώματα. Αυτή ήταν μια σχεδόν ενοχλητική απόδοση.
Στον παρακάτω πίνακα υπάρχει μια κατανομή των ψήφων από τα επιμέρους κόμματα. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Beppe Grillo ήταν το δυνατότερο κόμμα στην Κάτω Βουλή, όπου οι νεότεροι Ιταλοί ηλικίας 18-24 (οι οποίοι δεν έχουν δικαίωμα ψήφου στη Γερουσία) μπορούν να ψηφίσουν.
Ο συντελεστής Grillo
Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Beppe Grillo έλαβε πάνω από το 25% των ψήφων, κάτι που υπερβαίνει κάθε προσδοκία. Αν και ο Berlusconi και ο Grillo είναι τόσο λαϊκιστές και εναντίον της λιτότητας, με πολλούς τρόπους, είναι επίσης ο ένας αντίθεση του άλλου, ο ένας αντιπροσωπεύει το παλιό αρτηριοσκληρωτικό σύστημα, ό άλλος είναι ένα νέο, παρορμητικό και αντικαθεστωτικό μέλλον. Ο Grillo είναι σαφώς μια νέα φυλή στην ιταλική πολιτική. Έχει επικρίνει πολύ έντονα τη συμμετοχή της Ιταλίας στο ευρώ και θέλει να διεξαχθεί ένα δημοψήφισμα για να αποφασιστεί το εάν η χώρα θα πρέπει να εγκαταλείψει το ενιαίο νόμισμα. Έχει επίσης προταθεί ότι η Ιταλία θα πρέπει να εξετάσει την άρνησή της να εξοφλήσει τουλάχιστον ένα μέρος του τεράστιου δημόσιου χρέους της.
Τι θα σημαίνει αυτό για τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης;
Το αποτέλεσμα αυτό καθιστά αναμφίβολα τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης πιο δύσκολη και ειδικότερα θα μπορούσε να περιπλέξει τις σχέσεις μεταξύ Ρώμης και Βερολίνου. Η έγκριση για τη συνέχεια της επιβεβλημένης από την ΕΕ εντολής λιτότητας και την ενίσχυση των εξουσιών εποπτείας της ΕΕ για τους εθνικούς προϋπολογισμούς από το Κοινοβούλιο στην Ιταλία θα μπορούσε να είναι πολύ πιο δύσκολή, κάτι που η Γερμανία χρειάζεται ως πολιτική κάλυψη για να προχωρήσει με μεγαλύτερη δημοσιονομική ενοποίηση.
Τι θα σημαίνει αυτό για τις αγορές και την ιταλική οικονομία;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι τα αποτελέσματα προκαλούν νέο κύμα αβεβαιότητας στην ευρωζώνη, με τις αγορές να περνάνε από δημοσίευμα σε δημοσίευμα πάλι, όπως έγινε τόσες πολλές φορές πριν από την κρίση. Είτε πρόκειται για ένα αδιέξοδο, έναν αναποτελεσματικό μεγάλο συνασπισμό ή για νέες εκλογές, οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις της Ιταλίας θα πρέπει να τεθούν σε αναμονή για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα.
Μολονότι το κόστος δανεισμού της Ιταλίας έχει αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες, παραμένει αρκετά κάτω από το 6% και μακριά από την κορυφή που είχε φτάσει το περασμένο καλοκαίρι. Αυτό αποδεικνύει ότι η παρέμβαση του προέδρου της ΕΚΤ Mario Draghi, μέσω της δημιουργίας του μέχρι σήμερα αναξιοποίητου προγράμματος OMT, έπαιξε έναν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην μείωση των δαπανών κάτω από το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του ενδιάμεσου πρωθυπουργού της Ιταλίας Mario Monti. Ωστόσο, ένα αποσπασματικό, κατά της λιτότητας ιταλικό κοινοβούλιο θα μπορούσε επίσης να καταστήσει πολύ πιο δύσκολο για τη χώρα να αξιοποιήσει το OMT της ΕΚΤ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι θα πρέπει να έχουν ταυτόχρονα πρόσβαση στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, που σημαίνει μια σειρά από αυστηρούς όρους, στους οποίους ο Berlusconi και άλλοι θα μπορούσαν να αντισταθούν και την έγκριση από τα κοινοβούλια πολλών χωρών της Βόρειας Ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης της Bundestag
Πηγή:www.capital.gr
