Γράφει ο Θανάσης Μαρκαντώνης, Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ
Από τις αρχές του Σεπτεμβρίου 2013, επιτρέπεται και στη χώρα μας η διάθεση τροφίμων περασμένης διατηρησιμότητας. Καλό είναι να γνωρίζουμε κάποια πράγματα, γιατί είναι κάτι που θα συναντήσουμε και αφορά στην υγεία μας.
Από την πλευρά του νόμου, βλέπουμε ότι αυτό το μέτρο αφορά μόνο στα τρόφιμα περιορισμένης διατηρησιμότητας, δηλαδή αφορά στα προϊόντα (μπορεί να μην είναι και τρόφιμα) τα οποία είναι σχετικά ανθεκτικά στο χρόνο. Αντέχουν δηλαδή είτε από τη φύση τους (π.χ. όσπρια) είτε από την επεξεργασία την οποία έχουν υποστεί (π.χ. κονσέρβες). Να προσέξουμε, αυτό το μέτρο δεν αφορά τα ευαλλοίωτα τρόφιμα (π.χ. γαλακτοκομικά, κρέας κλπ.). Η νομοθεσία ορίζει αυστηρά ποια είναι αυτά τα ευαλλοίωτα τρόφιμα και επιβάλλει να αναγράφεται η ακριβής ημέρα λήξεώς τους π.χ. 30 Οκτωβρίου. Απαγορεύεται αυτά τα προϊόντα να πουληθούν εάν έχουν λήξει.
Τα προϊόντα περιορισμένης διατηρησιμότητας, λοιπόν, μπορούν να πουληθούν μετά τη λήξη τους. Προσοχή όμως. Θα πωλούνται σε ξεχωριστό μέρος από τα άλλα τρόφιμα, θα υπάρχει σήμανση: «προϊόντα περασμένης διατηρησιμότητας», και θα είναι φθηνότερα από τα άλλα. Τώρα πόσο χρόνο μετά μπορεί να πουληθούν; Ανάλογα τί γράφει στη συσκευασία τους: α) Αν γράφει ημέρα και μήνα (03/11/2014) τότε μπορούμε να το αγοράσουμε μέχρι μία εβδομάδα μετά β) Αν γράφει μήνα και έτος ( 02/2014) τότε μπορούμε να το αγοράσουμε μέχρι έναν μήνα μετά και γ) Αν γράφει μόνο έτος (π.χ. 2014) τότε μπορούμε να το αγοράσουμε μέχρι τρεις μήνες μετά (δηλαδή μέχρι τέλος Μαρτίου 2015).
Συμπληρωματικά αναφέρουμε ότι απαγορεύεται κάποιος να αλλάξει ή να σβήσει από ένα προϊόν την ημερομηνία λήξης του (καταλαβαίνουμε γιατί), απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται σε εστιατόρια και χώρους μαζικής εστίασης ληγμένα προϊόντα και το κυριότερο ότι την ευθύνη για την καλή υγιεινή κατάσταση των προϊόντων την φέρνει το κατάστημα που τα πουλάει.
Για να έχουμε μία εικόνα των πραγμάτων, σημειώνουμε ότι αυτό το μέτρο ισχύει και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ότι οι μεγάλοι όμιλοι των supermarkets στην Ελλάδα δεν έχουν δείξει ενδιαφέρον για αυτή την κατηγορία τροφίμων. και ότι είναι ένα μέτρο ανάγκης. Δηλαδή αν δεν μας φτάνουν τα χρήματα, ή αν είμαστε σε ένα μέρος που δεν έχουμε άλλη επιλογή και υπάρχει ανάγκη. Ένα ληγμένο τρόφιμο δεν θα πρέπει να είναι η πρώτη μας επιλογή.
Στην πράξη τώρα ποιός καλείται να διαπιστώσει ότι ένα ληγμένο τρόφιμο είναι κατάλληλο για το τραπέζι μας; Εμείς, φυσικά, οι καταναλωτές. Γιαυτό χρειάζεται να γνωρίζουμε τρία βασικά πράγματα: Πως μπορούμε να διαβάζουμε και να καταλαβαίνουμε τι γράφει η συσκευασία ενός προϊόντος, πως μπορούμε με το μάτι να καταλάβουμε ότι ένα προϊόν είναι αλλοιωμένο (φυσικές ιδιότητες) και πως μπορούμε όταν ανοίξουμε ένα κλειστό προϊόν (πχ κονσέρβα) να δούμε και να καταλάβουμε ότι έχει χαλάσει (χημικές ιδιότητες).
Αρκετές φορές κάνουμε σαν καταναλωτές δύο λάθη: Πρώτον ότι αγοράζουμε ένα τρόφιμο κοντά στη λήξη του και ξεχνάμε να το χρησιμοποιήσουμε άμεσα. Ότι δηλαδή δεν έχουμε περιθώρια χρόνου να το κρατήσουμε άλλο στο σπίτι μας. Δεύτερον, μας διαφεύγει το γεγονός ότι σε αρκετά τρόφιμα η συσκευασία αναγράφει πληροφορίες για το πως θα το αποθηκεύσουμε (π.χ. φυλάσσεται σε σκιερό μέρος ), ή πως αποθηκεύεται όταν ανοιχτεί η συσκευασία (π.χ. διατηρείστε στο ψυγείο μετά το άνοιγμα) ή πως θα προετοιμαστεί το τρόφιμο για το μαγείρεμα, ή τέλος όταν μαγειρευτεί πως πρέπει το φαγητό να προστατευτεί για να αποφύγουμε την ανάπτυξη βακτηρίων που προκαλούν τροφικές δηλητηριάσεις, όπως Σαλμονέλα και Λιστέρια. Το σημαντικό εδώ είναι να συνηθίσουμε στο διάβασμα της συσκευασίας.
Σημαντικό επίσης για τους καταναλωτές, (αφού εμείς τελικά έχουμε την ευθύνη της επιλογής), είναι να πάρουμε πληροφορίες για τον παραγωγό του τροφίμου, με ποιό σύστημα ασφαλείας συμμορφώνεται και ποιο πρότυπο ποιότητος ακολουθεί. Συγκεκριμένα για όλες της χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρησιμοποιείται απο τη βιομηχανία τροφίμων το σύστημα HACCP (Ανάλυση Κινδύνου Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου) για να παρακολουθήσει την ασφάλεια των τροφίμων σε σχέση με κινδύνους φυσικούς (π.χ. να υπάρχει ένα γυαλί), χημικούς (φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται) και μικροβιολογικούς (π.χ. βακτήρια που αναπτύσσονται), από το αγρόκτημα έως την κατανάλωση.
Μετά την εθνική νομοθεσία κάθε χώρας και το σύστημα HACCP, έχουμε τα πρότυπα ποιότητας, τα οποία είναι επιπλέον προδιαγραφές, που αποφασίζει ένα εργοστάσιο να ακολουθήσει
Πολύ συνηθισμένο στην Ελλάδα είναι να ακολουθούνται τα πρότυπα ποιότητας ISO (Διεθνούς Οργανισμού Προδιαγραφών). Αξίζει να ζητήσουμε πληροφορίες, αν μία εταιρία τροφίμων ακολουθεί (αληθινά) το σύστημα αφαλείας και τα αντίστοιχα πρότυπα ποιότητας, και τότε μόνο να κερδίσει την εμπιστοσύνη μας και την επιλογή μας.
Συμπερασματικά, η απόφασή μας να αγοράσουμε ένα ληγμένο τρόφιμο, συνδέεται με την ασφάλεια του προϊόντος. Να έχουμε πειστεί ότι αποφεύγονται όλοι οι παράγοντες κινδύνου. Γιατί μπορεί για μία μικρή οικονομία σε χρήματα να ζημιωθούμε υπερβολικά. Τέλος αν ένα τρόφιμο χρησιμοποιείται συχνά, θα άξιζε τον κόπο και τη δαπάνη να περάσει για εξέταση από ένα χημικό και μικροβιολογικό εργαστήριο τροφίμων.
