Η λίστα της σιωπής

Οι Έλληνες αγνοούμενοι θύματα της χούντας του Videla στην Αργεντινή

του Παύλου Νεράντζη

Η σύγχρονη ιστορία της Αργεντινής, όπως και όλων των χωρών της Λατινικής Aμερικής είναι γεμάτη πραξικοπήματα με κύριο χαρακτηριστικό στα χρόνια μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο την ωμή παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών[1]. Από το 1890 και για πενήντα περίπου χρόνια το πολιτικό τοπίο χαρακτηρίζεται από ραγδαία άνοδο του ριζοσπαστισμού, βία, νοθεία και συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων. Ο Χουάν Περόν, υψηλόβαθμος στρατιωτικός, αυταρχικός και λαϊκιστής, που συμμετείχε ήδη σε προηγούμενο πραξικόπημα, έχοντας τη θερμή υποστήριξη των εργατικών συνδικάτων, κερδίζει οριακά τις εκλογές του 1946 και το 1951 σταθεροποιεί την εξουσία του, αλλά το 1955 ανατρέπεται από πραξικοπηματίες στρατιωτικούς και αυτοεξορίζεται στην Ισπανία για 18 ολόκληρα χρόνια

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄70, ο Περόν με επιδέξιους πολιτικούς χειρισμούς προετοιμάζει την επιστροφή του στην εξουσία. Πράγματι, μετά από εκλογές το 1973 αναλαμβάνει την προεδρία με την τρίτη του σύζυγο, Ιζαμπέλα και ξεκινά μία επίμονη εκστρατεία κατά της αριστεράς που χάνει και τα τελευταία της οχυρά, τη στιγμή που η «Τρία Άλφα», (ΑΑΑ, Αργεντινή Αντικομουνιστική Συμμαχία), μια  ακροδεξιά οργάνωση, η οποία συνεργάζεται με τις ένοπλες δυνάμεις και τις μυστικές υπηρεσίες, δολοφονεί πολιτικούς, φοιτητές και συνδικαλιστικά στελέχη. Την πρώτη ημέρα του Ιουλίου του 1974 ο Χουάν Περόν πεθαίνει, αφήνοντας την προεδρία της χώρας στη σύζυγό του. Η κατάσταση, όμως, γίνεται ανεξέλεγκτη. Τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς γίνονται οι πρώτες μαζικές εκτελέσεις χιλιανών και βολιβιανών πολιτικών προσφύγων από παραστρατιωτικές ομάδες και Αργεντινούς αστυνομικούς με τις ευλογίες αξιωματούχων της αμερικανικής πρεσβείας στο Μπουένος Άιρες.

Στις 24 Μαρτίου 1976 μια τριμελής στρατιωτική ομάδα, ο JorgeVidelaτου Στρατού, ο EmilioMasseraτου Ναυτικού και ο OrlandoAgostiτης Αεροπορίας ανατρέπει την Ιζαμπέλα Περόν και αναλαμβάνει πραξικοπηματικά τη διακυβέρνηση της χώρας. Επικεφαλής τίθεται ο Videla. Στόχος της χούντας η «Εθνική Αναδιοργάνωση». Υποστηρικτής της η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και η CIA. Το Σχέδιο Κόνδωρ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και δεν αφορά μόνον στην ανταλλαγή πληροφοριών για αντιφρονούντες ανάμεσα στα δικτατορικά καθεστώτα της Λατινικής Αμερικής, αλλά και το σχηματισμό κοινών ομάδων ανάμεσα στις χώρες μέλη με στόχο την εξαφάνιση ή τη δολοφονία των αντιπάλων. Σύμφωνα με τη CIA, το επιχειρησιακό κέντρο αυτής της συνεργασίας βρίσκεται στο Μπουένος Άιρες. Είναι η εποχή που ο Χένρι Κίσινγκερ εκφράζει ανοικτά την πλήρη υποστήριξή του στις δικτατορίες και οι δολοφονίες, όπως και οι εξαφανίσεις γίνονται πλέον μαζικές. Την ίδια χρονιά η άνοδος του Δημοκρατικού Τζίμι Κάρτερ βάζει φρένο στους εκτελεστές του Σχεδίου Κόνδωρ, αλλά ο «Βρώμικος Πόλεμος», όπως αποκαλέστηκε, και η συνεργασία ανάμεσα σeδικτάτορες, μυστικές υπηρεσίες (SIDE της Αργεντινής, DINA της Χιλής, κ.ά), τάγματα θανάτου και βασανιστές με στόχο την εξόντωση των αντιπάλων τους συνεχίζεται μέσα από την Αντικομουνιστική Συνεργασία της Λατινικής Αμερικής (CAL). Μυστικά κέντρα κράτησης που ανήκουν σε αμερικανικές πολυεθνικές, στρατόπεδα που μετατρέπονται σε χώρους βασανιστηρίων, φυλακές που γίνονται τόποι εκτέλεσης, χωρίς δίκες βρίσκονται διάσπαρτα σ΄ όλη τη χώρα. Η Αργεντινή, αυτή η απέραντη χώρα των μεταναστών αναδεικνύεται σε κέντρο της κρατικής τρομοκρατίας, γίνεται η καρδιά της βίαιης καταστολής, της καταπάτησης κάθε δημοκρατικού δικαιώματος στη Λατινική Αμερική. 

Μετά την πτώση της χούντας, το 1983, οι πρωταίτιοι του πραξικοπήματος καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη. Οι ασφυκτικές πιέσεις, όμως, που ασκούν οι στρατιωτικοί, οι αλλεπάλληλες εξεγέρσεις σε στρατόπεδα υποχρεώνουν τον πρόεδρο Raul Alfonsin να δώσει γενική αμνηστία στους πάντες[2]και ν’ αποφυλακίσει τους πρωταίτιους του πραξικοπήματος. Το αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης παραμένει ανεκπλήρωτο μέχρι το 2005. Η εκλογή του σοσιαλδημοκράτη περονιστή Nestor Kirchner και η σύλληψη του Pinochet στο Λονδίνο ενθαρρύνει Αργεντινούς δικαστές να δικάσουν εκ νέου τον Videla με την κατηγορία των «υιοθετημένων παιδιών», των παιδιών κρατουμένων, που γεννήθηκαν στις φυλακές και υιοθετήθηκαν από στρατιωτικούς. Ταυτόχρονα το Ανώτατο Δικαστήριο ακυρώνει τους νόμους περί γενικής αμνηστίας με το αιτιολογικό ότι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας δεν μπορούν ποτέ να συγχωρηθούν.

Σχεδόν τριάντα χρόνια μετά το πραξικόπημα η Αργεντινή προχωρά στην αυτοκάθαρση. Εννιά χιλιάδες ονόματα, στην πλειοψηφία τους νέων ανθρώπων, έχει καταγράψει επισήμως η έκθεση «Nunca Mas», «Ποτέ Ξανά», σε τριάντα χιλιάδες τους υπολογίζουν μη κυβερνητικές οργανώσεις. Μια ολόκληρη γενιά νέων, «το καλύτερο, το πιο ριζοσπαστικό κομμάτι της κοινωνίας», εκείνα τα πέτρινα χρόνια, διώχθηκε με σκοπό να σβήσει κάθε φωνή που αντιστάθηκε στην κατάλυση της δημοκρατίας, που διεκδικούσε ένα καλύτερο αύριο. Επισήμως οι άνθρωποι αυτοί θεωρούνται αγνοούμενοι, desaparecidos. Ανεπισήμως όλοι ξέρουν ότι δολοφονήθηκαν στη διάρκεια βασανιστηρίων, ότι εκτελέστηκαν από τα τάγματα θανάτου, ότι χέρι στρατιωτικού τους πέταξε από αεροπλάνα στη θάλασσα και στο ποτάμι. Είναι οι διαβόητες πτήσεις θανάτου. Φάκελοι ανοίγουν, δίκες αρχίζουν η μία μετά την άλλη, στο Μπουένος Άιρες στήνουν ένα μνημείο για τους χιλιάδες αγνοούμενους. Ανάμεσά τους και Έλληνες, ελληνικής καταγωγής. Για τους Αργεντινούς το παρελθόν είναι πολύ πιο ζωντανό από το παρόν. Γιατί όπως έλεγε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες «το παρελθόν δεν σβήνει με τίποτε».

Πρακτικές, ωστόσο, εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων, που εφαρμόζονταν τότε στην Αργεντινή και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, συνεχίζονται και σήμερα με καλυμμένο τρόπο αλλού. Οι παράνομες απαγωγές, οι προσαγωγές σε μυστικά κέντρα κράτησης, τύπου Guantanamo, τα βασανιστήρια, οι (εικονικές) εκτελέσεις και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν αμετάβλητα. Τότε εχθροί ήταν όλοι οι προοδευτικοί, που χαρακτηρίζονταν συλλήβδην κομουνιστές. Σήμερα ο κίνδυνος προέρχεται από κάθε λογής φονταμενταλιστές, αλλά και από νέους και νέες που αντιστέκονται και θεωρούνται για αυτό εν δυνάμει τρομοκράτες. Τότε οι απαγωγές γίνονταν με Ford Falcon. Σήμερα γίνονται με ιδιωτικά αεροσκάφη της CIA. Το Σχέδιο Κόνδωρ που εφαρμόστηκε σ’ όλη τη Λατινική Αμερική τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, κατά μια έννοια, έχει εξαπλωθεί σ’ όλον τον κόσμο στο όνομα της ασφάλειάς μας και ο «Βρώμικος Πόλεμος» έγινε πόλεμος κατά της τρομοκρατίας. Στο «παγκοσμιοποιημένο χωριό» η ανεξέλεγκτη ανταλλαγή προσωπικών δεδομένων ανάμεσα σε υπηρεσίες πληροφοριών αποτελεί πλέον συνηθισμένη πρακτική και διεθνείς οργανισμοί, όσο και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις δίνουν σκληρές μάχες για να υπερασπιστούν τα ατομικά δικαιώματα και τις πολιτικές ελευθερίες.

 

 

 

 

Οι Έλληνες της Αργεντινής

Στην Αργεντινή οι Έλληνες δεν ήταν ποτέ πολλοί, αλλά συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Εργάτες και αγρότες, προερχόμενοι κυρίως από τη Μακεδονία πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έμποροι στην πλειοψηφία τους μεταπολεμικά, με καταγωγή την Αθήνα και την Πελοπόννησο, που έλεγχαν τον κλάδο των ζαχαροειδών. Με βάση τη νομοθεσία πολιτογραφήθηκαν γρήγορα αργεντινοί χωρίς ποτέ, όπως συμβαίνει παντού, να χάσουν την εθνική τους ταυτότητα. Μόνον που σε πολλές περιπτώσεις στην Αργεντινή οι ηγεσίες των ελληνικών συλλόγων[3]επιχείρησαν να ταυτίσουν την εθνική με την πολιτική ταυτότητα των ανθρώπων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η ιστορία της ελληνικής κοινότητας στην Αργεντινή είναι γεμάτη τραύματα από το διχασμό ανάμεσα σε δεξιούς και αριστερούς και πολλά χρόνια αργότερα έμελλε να έχει οδυνηρά αποτελέσματα στους αγνοούμενους ελληνικής καταγωγής.

Άγγελος Γεωργιάδης, Έλενα Σισκοπούλου, Μπερνάρντο Ινιάτσε Αλεξίου. Όλοι εξαφανίστηκαν, χωρίς ν΄ αφήσουν ίχνη. Η Λίστα Της Σιωπής, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Γραμματείας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του υπουργείου Δικαιοσύνης της Αργεντινής και των αρχείων της CoNaDePπεριλαμβάνει 17 ονόματα αγνοουμένων Ελλήνων ή ελληνικής καταγωγής[4]. Ανάμεσά τους πέντε μωρά, που δεν είχαν ακόμη γεννηθεί όταν η χούντα του Videla συνέλαβε τις μητέρες τους[5]. Ιδού τι αναφέρεται σε κάθε φάκελο με βάση τα στοιχεία και τις μαρτυρίες, που έχουν συγκεντρωθεί.

 

 

1. ATHANASIUJARAANGELOMAR

21 ετών (ημ. γέν.: 15/9/1954), εθνικότητα Χιλή, Ελλάδα, φοιτητής. Εξαφανίστηκε στις 15/4/1976 μετά τη σύλληψή του στο Μπουένος Άιρες.

2. ATHANASIULASCHANGERMANPABLO*

8 μηνών (ημ. γέν.: 29/10/1975), εθνικότητα Αργεντινή/Χιλή. Εξαφανίστηκε στις 15/4/76. Η υπόθεσή του συνδέεται με του AthanasiuAngelOmarκαι της LaschanFridaElena.

1. CALOGEROPULOSZALETTA RAMONDEMETRIO*

22 ετών (ημ. γέν.: 18/6/1954), εθνικότητα Αργεντινή, εργάτης, έγγαμος. Εξαφανίστηκε στις 13/9/1976, μετά τη σύλληψή του από κουκουλοφόρους.

4. CARACASSISCRISOGONIELENADOROTEA

22 ετών, (ημ. γέν.: 22/10/1948), εθνικότητα Αργεντινή, γιατρός. Εξαφανίστηκε στις 12/5/1977.

1. DELICOSTAS ECHARRI JORGE RUBEN*

29 ετών (ημ. γέν.: 31/1/1947), εθνικότητα Αργεντινή, έκτακτος υπάλληλος, έγγαμος. Εξαφανίστηκε στις 3/7/1976 από άγνωστους. Δολοφονήθηκε στις 11/7/1976.

6. GEORGIADISOTEROANGELALBERTO

28 ετών (ημ. γέν.: 6/12/1948), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα, έγγαμος. Εξαφανίστηκε στις 26/1/1977. Μεταφέρθηκε για ανάκριση από στρατιωτικούς από τη φυλακή της Λα Πλάτα, όπου ήταν κρατούμενος. Εκτελέστηκε στις 2/2/1977 στην πόλη Λα Πλάτα της επαρχίας του Μπουένος Άιρες. Σύμφωνα με τη χούντα, ο Γεωργιάδης αυτοκτόνησε. Η δικαστική έρευνα έχει ολοκληρωθεί και η υπόθεση πρόκειται να εκδικαστεί μέχρι τα τέλη του 2009.

7. GIOURGASSTELLAMARIS

23 ετών (ημ. γέν.: 31/3/1954), εθνικότητα Αργεντινή, φοιτητής. Εξαφανίστηκε στις 22/6/1977.

8. GUTSOSPETRIDISPEDROJORGE*

40 ετών (ημ. γέν.: 27/5/1935), εθνικότητα Αργεντινή, ηλεκτρολόγος ναυπηγείου, συνδικαλιστής, έγγαμος. Εξαφανίστηκε στις 20/3/1976 μετά τη σύλληψή του από αστυνομικούς και δέκα ένοπλους. Δολοφονήθηκε στις 20/3/1976 (την ίδια μέρα) από παραστρατιωτικούς.

9. IGNACEALEXIUBERNARDORAIMUNDO*

22 ετών (ημ. γέν.: 8/3/1955), εθνικότητα Αργεντινή, υπάλληλος. Εξαφανίστηκε στις 15/6/1977. Τον Αύγουστο του ΄76, έφυγε με τη μέλλουσα σύζυγό του AdrianaMartinezPerezαπό την πόλη Μαρ ντε Πλάτα και προορισμό μάλλον το Μπουένος Άιρες. Είχε επαφές με τους οικείους του μέχρι τον Ιούνιο του ΄77. Λέγεται ότι αυτοκτόνησε, ενώ άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι σκοτώθηκε στη διάρκεια ένοπλης σύγκρουσης.

10. JURMUSSI (HURMUZIS) SORIA LUIS PABLO*

27 ετών (ημ. γέν.: 9/7/1949), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα, δημόσιος υπάλληλος, έγγαμος με τη MartaTeresitaLizarraga. Εξαφανίστηκε στις 28/5/1976 μετά τη σύλληψή του από οκτώ ένοπλους.

11. KAZGUDENIANKATABIANROSAGRACIELA*

22 ετών (ημ. γέν.: 5/10/1954), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα, φοιτήτρια, υπάλληλος, έγκυος τεσσάρων μηνών. Εξαφανίστηκε στις 5/1/1977, μετά τη σύλληψή της από άνδρες της Στρατιωτικής Αεροπορίας.

12. KAZGUDENIAN PALACIO

13. LEMOS VALLINO MONICA MARIA

25 ετών (ημ. γέν.: 18/10/1951), εθνικότητα Αργεντινή, δασκάλα, γεωλόγος. Εξαφανίστηκε στις 21/7/1977. Φυλακίστηκε στα κρατητήρια του PozodeBanfield. Έχουν βρεθεί οι κόρες της, μια από τις οποίες έχει φύγει από τους θετούς γονείς της εδώ και πολλά χρόνια. Η υπόθεσή της συμπεριλαμβάνεται στο δικαστικό φάκελο «PozodeBanfield», αλλά και στο CCD«BrigadadeSanJusto».

14. LIZARRAGAFREDDOLINOMARTATERESITA

27 ετών (ημ. γέν.: 29/9/1948), εθνικότητα Αργεντινή, φοιτήτρια, δημοτική υπάλληλος, έγγαμη και έγκυος δύο μηνών από τον LuisPabloJurmussi. Εξαφανίστηκε στις 28/5/1976 μετά τη σύλληψή της από τέσσερις ένοπλους.

15. MARIANIDISDEVICENZOJUAN

40 ετών (ημ. γέν.: 3/5/1937), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα, εργάτης μεταλλουργίας, Εξαφανίστηκε στις 3/4/1978, μετά τη σύλληψή του από στρατιωτικούς.

16. MARTINEZPEREZADRIANA*

27 ετών (ημ. γέν.: 10/8/1950), εθνικότητα Αργεντινή, δασκάλα, έγκυος πέντε μηνών από τον BernardoRaimundoIgnaceAlexiu. Εξαφανίστηκε στις 15/6/1977. Λέγεται ότι αυτοκτόνησε, ενώ άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι σκοτώθηκε στη διάρκεια ένοπλης σύγκρουσης.

17. NIKOLAUANSALDOMIGUELANGEL

34 ετών (ημ. γέν.: 14/12/1941), εθνικότητα Αργεντινή, βιβλιοπώλης. Εξαφανίστηκε τον Οκτώβριο του 1976, μετά τη σύλληψή του από στρατιωτικούς.

18. PAPADOPULOSBUCETAJORGEEDGARDO*

27 ετών (ημ. γέν.: 23/7/1950), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα, σχεδιαστής. Εξαφανίστηκε στις 1/7/1977, μετά τη σύλληψή του από στρατιωτικούς.

19. PARGASFLEITASCARLOSRAUL

28 ετών (ημ. γέν.: 14/12/1947), εθνικότητα Αργεντινή, τραπεζικός υπάλληλος.Εξαφανίστηκε στις 12/7/1976, δολοφονήθηκε στις 20/8/1976 και η σωρός του ταυτοποιήθηκε το 2004.

20. PETRAKOSLEONTICONSTANTINO

22 ετών (ημ. γέν.: 13/11/1954), εθνικότητα Ελλάδα, Καλλιθέα Αττικής, φοιτητής, έγγαμος με την MariaEloisaCastelliniCarllini. Εξαφανίστηκε στις 1/11/1977. Κάτοχος ελληνικού διαβατηρίου.

21. CASTELLINICARLLINIMARIAELOISA*

21 ετών (ημ. γέν.: 2/6/1955), εθνικότητα Αργεντινή, φοιτήτρια Γεωπονικής Σχολής, κηπουρός, έγγαμη και έγκυος τριών τεσσάρων μηνών από τον Κωνσταντίνο Πετράκο. Εξαφανίστηκε στις 11/11/1976 μετά τη σύλληψή της από ένοπλους.Η υπόθεσή της έχει συμπεριληφθεί στο δικαστικό φάκελο «PozodeBanfield», που ακόμη ερευνάται.

22. RALLISGANGHASSOFIAIRENE

37 ετών, γραμματέας. Εξαφανίστηκε στις 16/5/1977.

23. SISKOPOULOSPORRASELENA*

26 ετών (ημ. γέν.: 11/10/1950), εθνικότητα Αργεντινή/Ελλάδα/Ισπανία, έγγαμη, παραγωγός στο Εκπαιδευτικό Ραδιόφωνο Λατινικής Αμερικής. Εξαφανίστηκε στις 13/7/1977 μετά τη σύλληψή της από δέκα ένοπλους.

Ανεπίσημα, η λίστα της σιωπής των Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής αγνοουμένων ξεπερνά τα 90 άτομα. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στον κατάλογο των 9.000 αγνοουμένων, που κυκλοφορεί και στο διαδίκτυο, για να διαπιστώσει ότι υπάρχουν πολλά επίθετα και ονόματα, που είναι κοινά στην Ελλάδα. Για να μην αναφερθώ σε όσους προέρχονται από μητέρες ελληνικής καταγωγής, που άλλαξαν επίθετο μετά το γάμο τους, αλλά και στο φόβο, που εξακολουθεί να κουρνιάζει στις ψυχές των ανθρώπων με αποτέλεσμα να μην έχουν καταθέσει ακόμη, είκοσι έξι χρόνια μετά(!), επίσημες καταγγελίες.

 

…………………………………………………………………………………………………………………..

 

Οι δίκες τρέχουν σε άλλες χώρες, ο νόμος της σιωπής κυριαρχεί στην Ελλάδα

Στη διάρκεια της χούντας του Videla(και του Pinochet), αλλά και αργότερα το ενδιαφέρον των ελληνικών κυβερνήσεων για τους αγνοούμενους Έλληνες και ελληνικής καταγωγής ήταν ανύπαρκτο, καθώς εκείνο που ενδιαφέρει την Αθήνα είναι απλώς η διατήρηση καλών διπλωματικών σχέσεων. Άριστες χαρακτηρίζονται ανέκαθεν οι πολιτικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών χάρη στην «ομαλή συνεργασία στα πλαίσια των διεθνών οργανισμών»[6], χωρίς, όμως, να υπάρχει αντίκρισμα στον οικονομικό τομέα, αφού «οι διμερείς σχέσεις περιορίζονται σε χαμηλού όγκου εμπορικές συναλλαγές». Κανένας εκ των Ελλήνων πολιτικών, ούτε ο Κάρολος Παπούλιας, που ως υφυπουργός Εξωτερικών το 1983 εκπροσωπεί την Ελλάδα στην τελετή ανάληψης των καθηκόντων του προέδρου RaulAlfonsin, ούτε ο Γρηγόρης Νιώτης, ο οποίος επισκέπτεται το 1993 την Αργεντινή ως υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος σε θέματα απόδημου ελληνισμού, ούτε τρία χρόνια αργότερα ο τότε υπουργός Εξωτερικών Θόδωρος Πάγκαλος σε συνάντησή του με τον Αργεντινό ομόλογό του, DiTella, θίγουν ποτέτο ζήτημα των Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής αγνοουμένων.

Κι όμως στην υπόλοιπη Ευρώπη η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Σουηδία και η Γερμανία προσεγγίζουν το θέμα διαφορετικά από την εποχή ακόμη που το Σχέδιο Κόνδωρ ήταν σε εξέλιξη και οι χούντες του Videlaκαι του Pinochetεμφανίζονταν πανίσχυρες. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις άσκησαν πιέσεις προς τα δικτατορικά καθεστώτα της Αργεντινής και της Χιλής και στη συνέχεια προς τις νόμιμες κυβερνήσεις τους για ν’ αποδοθεί δικαιοσύνη. Ταυτόχρονα ξεκινά και στις ίδιες τις χώρες, ανεξαρτήτως της πορείας των ερευνών και των δικών σε Αργεντινή και Χιλή, ανάλογες διαδικασίες για την τιμωρία των ενόχων.

Κοντολογίς τη στιγμή που στην Ελλάδα οι ιθύνοντες με τυμπανοκρουσίες, φιέστες και ανέξοδους δεκάρικους αναφέρονται στα επιτεύγματα των απόδημων Ελλήνων, αγνοώντας σκόπιμα ή όχι, δεν έχει σημασία, τη φωνή συγγενών Ελλήνων αγνοουμένων, άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκφράζουν έμπρακτα την αλληλεγγύη προς τους διωχθέντες και αγνοούμενους ομογενείς τους. Το σκεπτικό όσων μπήκαν στον κόπο να κινητοποιηθούν είναι απλό: οι αγνοούμενοι ομογενείς δεν είναι μόνο «δικοί μας άνθρωποι», αλλά πρόκειται για μια σαφέστατη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Διεθνούς Δικαίου, για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Στην Ισπανία το 1998 ο δικαστής BaltazarGarzonεκδίδει ένταλμα σύλληψης κατά του χιλιανού δικτάτορα Pinochet, ενώ αρχίζουν οι διώξεις και κατά μελών της χούντας  στην Αργεντινή. Σε δέκα χρόνια από τότε η Ισπανία έχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης εναντίον 48 αργεντινών στρατιωτικών και έχει καταδικάσει πολλούς απ΄ αυτούς, είτε ερήμην, είτε παρουσία των κατηγορουμένων (υπόθεση του πρωταίτιου των πτήσεων θανάτου, AdolfoSillingo). H Γαλλία έχει καταδικάσει σε ισόβια κάθειρξη τον Alfredo Ignacio Astiz, τον επονομαζόμενο «Άγγελο του θανάτου» για τη δολοφονία δύο μοναχών. Το 2005, μετά από ανάλυση DNAοστών, που βρέθηκαν, αναγνωρίζεται ότι ανήκουν στην καλόγρια LeonieDuquet. H Γερμανία έχει κινηθεί δικαστικά για τέσσερις εξαφανίσεις και στην Ιταλία οι δίκες εναντίον Αργεντίνων χουντικών εξακολουθούν να «τρέχουν». Στις 6/12/ 2000 δικαστήριο της Ρώμης καταδίκασε επτά υψηλόβαθμους αξιωματικούς της χούντας του Videla, εκ των οποίων τους τρεις σε ισόβια κάθειρξη, για την απαγωγή, δολοφονία και εξαφάνιση έξι ιταλών πολιτών. Μία άλλη δίκη, γνωστή ως η «Δίκη της ESMA», ολοκληρώθηκε πρωτοβάθμια στις 14/3/2007 και σε δεύτερο βαθμό στις 24/4/2008, επιβεβαιώνοντας την αρχική καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη άλλων τεσσάρων υψηλόβαθμων αξιωματικών της χούντας του Videla, μεταξύ αυτών και του Alfredo Ignacio Astiz. Σε εξέλιξη είναι ακόμη η δίκη κατά του EmilioMassera, για τον οποίο εκκρεμεί η έκδοσή του στις ιταλικές αρχές[7], ενώ θύελλα αντιδράσεων προκάλεσε στις 13/2/2009 το ειρωνικό σχόλιο για τις πτήσεις θανάτου του Σίλβιο Μπερλουσκόνι[8].

Στην Ελλάδα η υπόθεση των αγνοουμένων συνεχίζει να καλύπτεται από ένα πέπλο σιωπής, που αγγίζει τα όρια της omertá, του νόμου της σιωπής, παρά τις κατά καιρούς πιέσεις βουλευτών της αριστεράς και δημοσιεύματα του Τύπου. Για πρώτη φορά επισήμως τίθεται το θέμα από το ΚΚΕ στις 13 Οκτωβρίου 1999[9]. Σε επίκαιρη ερώτησή τους προς τον τότε υπουργό Εξωτερικών οι βουλευτές Χαράλαμπος Αγγουράκης και Απόστολος Τασούλας αναφέρουν τέσσερις τουλάχιστον χιλιανούς πολίτες ελληνικής καταγωγής[10], «για τους οποίους η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να επιδείξει κάποιο ξεχωριστό ενδιαφέρον. Πρόκειται ειδικότερα για τους:

Χόρχε Ελίας Ανδρόνικος (γεννήθηκε στις 11.7.1949, συνελήφθη στις 3.10.1974 από ομάδα των μυστικών υπηρεσιών με επικεφαλής τον υπολοχαγό τότε του στρατού της Χιλής, Φερνάντο Λαουρεάνι Ματουράνα).

Χουάν Κάρλος Ανδρόνικος (γεννήθηκε στις 20.12.1950, συνελήφθη στις 4.10.1974 από τον ίδιο υπολοχαγό).

Χάρα Άνχελ Αθανασίου (γεν. 15.9.1953, απήχθη στο Μπουένος Άιρες στις 15.4.1976)

Φρίδα Ελένα Λασάν, σύζ. του Αθανασίου (γεν. 10.8.1947, απήχθη στο Μπουένος Άιρες στις 15.4.1976).

Πάβλο Χερμάν Αθανασίου, τέκνο των ανωτέρω (γεν. 29.10.1975, απήχθη στο Μπουένος Άιρες την ίδια ημερομηνία με τους γονείς).

Οι βουλευτές αφού επισημαίνουν ότι πρόκειται για τραγικές περιπτώσεις ανάμεσα στις χιλιάδες των αγνοουμένων βασανισμένων και εκτελεσμένων του λαού της Χιλής, καυτηριάζουν τη στάση του Έλληνα πρέσβη στο Σαντιάγο, Δημήτρη Μανωλόπουλου, ο οποίος «δεν επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν του προσκομίσθηκαν τα παραπάνω στοιχεία και δεν προέβη σε κάποια σχετική ενέργεια όταν του ζητήθηκε από τους συγγενείς των εν λόγω αγνοουμένων». Από το 2001, όταν τα πρώτα στοιχεία έρχονται στο φως της δημοσιότητας[11], μέχρι το 2007 το ελληνικό κράτος εξακολουθεί να κρατά μια στάση απόλυτης σιωπής. Τον Ιανουάριο του 2007 και μετά ένα νέο δημοσίευμα του Τύπου[12], ο αρμόδιος υφυπουργός Εξωτερικών, απαντώντας σε επίκαιρη ερώτηση του προέδρου του Συνασπισμού, Αλέκου Αλαβάνου, σχετικά με την τύχη των ελλήνων και ελληνικής καταγωγής αγνοουμένων υπόσχεται ότι θα ερευνήσει το θέμα. Και πάλι, όμως, δεν γίνεται τίποτε.

Η απάντηση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι δεν έγινε ποτέ καμία καταγγελία στην πρεσβεία μας στο Μπουένος Άιρες. Και προφανώς κανείς από τους λαλίστατους κατά τα άλλα πολιτικούς μας στα τηλεοπτικά παράθυρα, που κόπτονται για τις τύχες των αποδήμων ή τους σιωπηρούς, αλλά αδέκαστους δικαστές μας, που εξαντλούν την αυστηρότητά τους στην επιβολή βαρύτατων ποινών κατά νέων μικροπαραβατών ή παράνομων μεταναστών, ενημερώθηκαν ή άκουσαν ποτέ για τις δίκες που διεξάγονταν στην Ευρώπη ώστε να κινηθούν και αυτοί αυτοβούλως, ανεξάρτητα και πέρα από καταγγελίες.

Στην προκειμένη περίπτωση καταγγελίες, ακόμη από την εποχή της δικτατορίας στην Αργεντινή, έγιναν και καταγράφηκαν από στελέχη της ελληνικής πρεσβείας στο Μπουένος Άιρες, η οποία με τη σειρά της όφειλε να ενημερώσει την αρμόδια διεύθυνση και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών στην Αθήνα. Εκτός από την Teté Pineiro, που κατήγγειλε την εξαφάνιση του συζύγου της Άγγελου Γεωργιάδη, για την υπόθεση της αγνοούμενης Έλενας Σισκοπούλου επισκέφτηκαν την ελληνική πρεσβεία, λίγο μετά την εξαφάνισή της, η μητέρα της αγνοούμενης, συνοδευόμενη από την Ειρήνη Κατσέλη. Ιδού τι λέει η κ. Κατσέλη σε συνάντηση, που έχω μαζί της στο Σύλλογο των Ελλήνων του Μπουένος Άιρες: «μετά την ισπανική πρεσβεία πήγα με την Χουάνα, τη μητέρα της Έλενας, στην ελληνική πρεσβεία. Είπαμε τον καημό μας. Αυτοί τη ρώτησαν δύο τρία πράγματα, κάτι γράψανε, αλλά δεν της είπανε τίποτε. Ούτε την ξαναφώναξαν ποτέ. Ποτέ δεν μάθαμε τίποτε». Ανάλογη είναι και η μαρτυρία της κόρης του Κωνσταντίνου Πετράκου, της Κλάρας, η οποία αναζητά τους αγνοούμενους γονείς και την αδελφή της, που γεννήθηκε στη φυλακή και εικάζεται ότι υιοθετήθηκε από στρατιωτικούς. Η Χριστίνα Πάντζου, αναφερόμενη στην υπόθεση Πετράκου[13], παραθέτει αποσπάσματα από τη συνομιλία τους με την κόρη του Κλάρα, που το 1996 απευθύνθηκε στην ελληνική πρεσβεία του Μπουένος Άιρες: «Όταν μίλησα για την εξαφάνιση του πατέρα μου, με κοίταζαν σαν να μην είχαν ιδέα για το τι σημαίνει αγνοούμενος ή τι είχε συμβεί στην Αργεντινή όλα αυτά τα χρόνια. Μου αρνήθηκαν ακόμη και την υπηκοότητα φτάνοντας να μου πουν ότι ο πατέρας μου είναι «άπατρις» γιατί δεν έκανε τη στρατιωτική του θητεία… Η Σουηδία, μ’ ένα μόνο θύμα, έχει κινήσει διαδικασία έκδοσης των υπευθύνων! Και η Ελλάδα, η πατρίδα για την οποία πολέμησε ο παππούς μου, η χώρα όπου γεννήθηκε και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του ο πατέρας μου, δεν κάνει τίποτε: όχι δίκες, ούτε καν έρευνα για τον αριθμό των Ελλήνων θυμάτων, έστω για να τιμήσει τη μνήμη τους».

Στις 27/3/2007 επιτέλους ο υφυπουργός Εξωτερικών, Θεόδωρος Κασσίμης, στέλνει μια λίστα με 13 ονόματα αγνοουμένων Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής στο υπουργείο Δικαιοσύνης της Αργεντινής με την παράκληση να συμπεριληφθούν στους επίσημους καταλόγους των αγνοουμένων. Πέραν τούτου ουδέν. Καμία αίτηση για επίσημη ενημέρωση από την κυβέρνηση της Αργεντινής, κανένα ενδιαφέρον για έκδοση χουντικών, για ν΄ αποδοθεί δικαιοσύνη, για να τιμηθούν οι αγνοούμενοι.

«Κάποιοι στην πρεσβεία που υπηρετούσαν στη διάρκεια της χούντας γνωρίζουν τι συνέβη, αλλά κρατούν το στόμα τους κλειστό»,  «υπήρξε σιωπηρά μια ανοχή, αν όχι υπόγεια συμμετοχή σε ορισμένες περιπτώσεις, της ελληνικής πρεσβείας στη σύλληψη αντικαθεστωτικών ελληνικής καταγωγής», «δεν ήθελαν να μπλέξουν και «σφύριζαν αδιάφορα» μου λένε Έλληνες στο Μπουένος Άιρες, που θέλουν να κρατήσουν την ανωνυμία τους. Η διασταύρωση των νέων αυτών στοιχείων είναι αδύνατη και δύσκολα θα περίμενε κανείς από το αρμόδιο υπουργείο να διατάξει ένορκη διοικητική εξέταση για να διαπιστώσει τι ακριβώς συνέβη. Το βέβαιο είναι ότι δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για ν΄ αποδοθεί δικαιοσύνη.

Στο κενό, άλλωστε, πέφτει και η προσπάθεια να ερευνήσω τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών. Η διπλωματική αλληλογραφία ανάμεσα σε Αθήνα και Μπουένος Άιρες, οι αναφορές και οι καταγγελίες πολιτών για εξαφανίσεις Ελλήνων, στοιχεία δηλαδή, που θα έριχναν φως στην αρνητική στάση της ελληνικής πρεσβείας κυρίως την επίμαχη περίοδο, δεν μπορεί να δημοσιοποιηθεί. Η αρμόδια Διεύθυνση του υπουργείου, η Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου, επικαλούμενη επισήμως ότι ισχύει το απόρρητο της 30ετίας που ορίζει η ελληνική νομοθεσία και ανεπίσημα το μικρό αριθμό υπαλλήλων, οι οποίοι δεν έχουν ακόμη κατηγοριοποιήσει τα δημόσια έγγραφα, αρνήθηκε πεισματικά να δώσει άδεια πρόσβασης.

Ο νόμος της σιωπής για τους Έλληνες αγνοούμενους της Αργεντινής κυριαρχεί και στα επίσημα όργανα εκπροσώπησης των ελλήνων της διασποράς. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού Στέφανος Ταμβάκης, παρότι τον Απρίλιο του 2007 ενημερώνεται προφορικά και εγγράφως για την υπόθεση των Ελλήνων αγνοουμένων, δεν δίνει προσοχή και παραπέμπει τον γράφοντα στον πρόεδρο του ΣΑΕ Νοτίου Αμερικής. Ανάλογη είναι και η στάση της ηγεσίας της ελληνικής κοινότητας στο Μπουένος Άιρες. Σε συνάντησή μου με τους προέδρους τριών συλλόγων είναι σαφές ότι δεν έχουν διάθεση να μιλήσουν για το θέμα. Ίσως να φοβούνται ότι μπορεί να εμπλακούν σε δύσκολες διαδικασίες, να έρθουν σε σύγκρουση με την κυβέρνηση της χώρας, ότι μπορεί να διωχθούν, ν΄ απελαθούν. Ίσως να σκέφτονται ότι στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, που στρογγυλεύει τις διαφορές στο όνομα του χρήματος και της οικονομικής ανέχειας, που ενισχύει τον ατομισμό, η αναμόχλευση ενός τραυματικού παρελθόντος μπορεί να δημιουργήσει νέες εντάσεις στους κόλπους της ελληνικής κοινότητας.

Θραύσματα αυτού του οδυνηρού παρελθόντος μου διηγούνται υπέργηροι Έλληνες στο Μπουένος Άιρες, που ζουν μακριά από την κοινότητα. Εκείνο που διαπιστώνω είναι ότι οι Έλληνες δεν διώχθηκαν μόνον από τη χούντα του Videla. Δεν έλειψαν μάλιστα περιπτώσεις που δεξιοί συνεργάστηκαν με την κυβέρνηση Περόν και τους πραξικοπηματίες προκειμένου να διώξουν αριστερούς. Σημαντικό ρόλο σ΄ αυτές τις διώξεις, σύμφωνα πάντα με τους συνομιλητές μου, έπαιξαν η ορθόδοξη εκκλησία, η ελληνική πρεσβεία στο Μπουένος Άιρες και ο παροικιακός Τύπος. Ήδη από τη δεκαετία του ΄30 Έλληνες, όπως ο Φάβα, ο Ρουβέν Ισκάρο, ο Φιττιπαλίδης αναδεικνύονται σε ηγετικές φυσιογνωμίες του αργεντίνικου συνδικαλιστικού κινήματος και στα τέλη της δεκαετίας του ΄40 οι Έλληνες κομουνιστές ανέρχονται σε 28000. Λίγα χρόνια, ωστόσο, αργότερα στους ελληνικούς συλλόγους επικρατεί η δεξιά, που αρχίζει συστηματικά να διώκει τους αριστερούς σε συνεργασία με την κυβέρνηση Περόν. Παλιοί αριστεροί θυμούνται ακόμη τη συμφωνία του εμπόρου χαλβάδων, Γεωργάλου, με τον Περόν, που συμπεριλάμβανε «κάτω από το τραπέζι» την παράδοση ονομάτων ελλήνων κομουνιστών. Η σύλληψη μάλιστα έξι ηγετικών στελεχών της ελληνικής αριστεράς στην Αργεντινή από την ομοσπονδιακή ασφάλεια που επρόκειτο να σταλούν στην κυβέρνηση Παπάγου προκάλεσε την αντίδραση του ιταλικού Κομουνιστικού Κόμματος. Τότε, ένας Έλληνας, ο Βασίλης Καραμπάτος από το Μπουένος Άϊρες ειδοποίησε τον Παλμίρο Τολιάτι, που οργάνωσε επιχείρηση απελευθέρωσης των Ελλήνων, όταν το πλοίο που τους μετέφερε στον Πειραιά, προσέγγισε ένα ιταλικό λιμάνι. Οι διώξεις εντείνονται στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, την εποχή που πρέσβης στο Μπουένος Άίρες είναι ο Σωσίδης και πολιτιστικός ακόλουθος ο Γιώργος Παρασκευόπουλος. Την ίδια εποχή που η Ελλάδα ζει στον αστερισμό της δικής της χούντας των συνταγματαρχών, ο έλληνας πρέσβης σε επίσκεψή του στον ελληνικό σύλλογο ζητά από το Δ.Σ. «να μου γράψετε σ΄ ένα χαρτί ποιοι είναι οι Έλληνες κομουνιστές». Το αποκορύφωμα ήρθε με τη χούντα του Videla το 1976. Η ελληνική κοινότητα με πρόεδρο τον Χαραλάμπους διοργανώνει δεξιώσεις προς τιμήν του ομογενή Κριστίνο Νικολαϊδη, αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων της Αργεντινής και στενού συνεργάτη του Videla. Σε ανάλογο μήκος κύματος κινείται και η ελληνική πρεσβεία τη στιγμή που η χούντα βασανίζει και δολοφονεί Έλληνες ομογενείς. Το άλλοθι της διατήρησης των διπλωματικών σχέσεων Μπουένος Άιρες Αθήνας κυριαρχεί.

Και τώρα αρκεί μια επίσκεψη στο γηροκομείο, εδώ όπου  βρίσκουν αποκούμπι Έλληνες της πρώτης γενιάς για να διαπιστώσω ότι η ηγεσία της ελληνικής κοινότητας κάθε άλλο παρά θα μπορούσε να δείξει ενδιαφέρον για τους αγνοούμενους. Σε μια αίθουσα κείτεται ακόμη η προτομή του Κριστίνο Νικολαίδη, αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων. «Δεν μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά. Έπρεπε να διατηρούμε καλές σχέσεις με το καθεστώς, διότι υπήρχε ο κίνδυνος της απέλασης. Θα έδιωχναν και μας» είναι η απάντηση που εισπράττω από τους συνοδούς μου για τις σχέσεις της ελληνικής κοινότητας με τον Νικολαίδη και τη χούντα. Για αυτό διοργάνωναν χορούς και δεξιώσεις, για αυτό τα χαμόγελα και οι δημόσιες σχέσεις, για αυτό και η προτομή, για αυτό σήμερα η σιωπή.

Αν στο παρελθόν η (ηθελημένη) άγνοια των ελληνικών κυβερνήσεων, η διατήρηση δήθεν άριστων διπλωματικών σχέσεων Αθήνας Μπουένος Άιρες και ο φόβος της ελληνικής κοινότητας στην Αργεντινή για τυχόν αντίποινα δικαιολογούσε την απάθεια, η παρατεταμένη πλέον σιωπή της πολιτείας υποδηλώνει σαφέστατα συνενοχή σ΄ ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Δεν έχει σημασία αν οι Έλληνες αγνοούμενοι, όπως δεκάδες χιλιάδες άλλοι, αγωνίστηκαν με το σωστό τρόπο για τα ιδανικά τους, -ποιος αλήθεια θα υποδείξει εκ των προτέρων ποιος είναι ο σωστός τρόπος-, σημασία έχει ότι και Έλληνες αντιστάθηκαν σε μια στυγνή δικτατορία, Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για ένα καλύτερο αύριο, για τη δημοκρατία.

Η έρευνα αυτή ξεκίνησε αναζητώντας πληροφορίες στην Αργεντινή, αλλά και τις ρίζες των αγνοουμένων στην Ελλάδα, τους απογόνους όσων άφησαν πίσω τους οι πατεράδες και οι παππούδες τους, που από τις αρχές έως τα μέσα του 20^ου αιώνα έφυγαν για τη Λατινική Αμερική. Μια διαδικασία δύσκολη, επίπονη και χρονοβόρα, θεωρώντας ότι οι συγγενείς στην Ελλάδα θα «άνοιγαν την πόρτα» των συγγενών των αγνοουμένων στην Αργεντινή. Η αναζήτηση γινόταν στα τυφλά από τηλεφωνικούς καταλόγους μέχρι το διαδίκτυο. Για τον Άγγελο Γεωργιάδη σχετικά εύκολα έμαθα ότι η σύζυγός του εργάζεται στο υπουργείο Εξωτερικών της Αργεντινής, αλλά τα ίχνη του χάνονται στις Σπέτσες. Κανείς στο νησί δεν γνωρίζει, δεν θυμάται το όνομα. Για τον Κωνσταντίνο Πετράκος η κόρη του για άγνωστους λόγους δεν θέλησε να μιλήσει και η αναζήτηση συγγενών στην Καλλιθέα δεν έφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Η Ινιάτσε Αλεξίου που τη συνάντησα στην πόλη Μαρ ντε Πλάτα, 400 χιλιόμετρα νότια του Μπουένος Άιρες, ζει απομονωμένη και δεν έχει συγγενείς…

Τον Γιώργο Σισκόπουλο τον ξανασυνάντησα στην Ελλάδα, στο Λιτόχωρο, όταν ήρθε να επισκεφθεί τον τόπο του πατέρα του. Από την αμμουδιά σηκώνει ένα λευκό βότσαλο, «ενθύμιο ζωντανό για όσα μου διηγούνταν ο πατέρας μου, που ήταν ναυτικός» μου λέει, καθώς το κρύβει στην τσέπη του. Κοιτάζει ατελείωτα τη θάλασσα, τον ορίζοντα, τον γαλάζιο ουρανό, λες και θέλει να αποτυπώσει βαθιά μέσα του αυτές τις εικόνες, εισπνέει με δύναμη τον αέρα, δακρύζει, προσπαθεί να επικοινωνήσει με τους ψαράδες, δακρύζει πάλι όταν ένας γέρος του λέει ότι θυμάται το όνομα Σισκόπουλος Στο χωριό, το πατρικό έγινε πια τριώροφη οικοδομή και κάποια συγγενής ίσα ίσα τον δέχεται για λίγα λεπτά… Ο Γιώργος χαμογελά πικρά. Αυτή τη φορά, όμως, προσπαθεί να κρύψει τα δάκρυά του. Και περιμένει ακόμη από την Ελλάδα, όπως τόσοι άλλοι Έλληνες εκεί κάτω στην Αργεντινή, κάποιος επιτέλους να δείξει πραγματικό ενδιαφέρον για τη Λίστα Της Σιωπής, για μια αληθινή ιστορία που κινδυνεύει να χαθεί στη λήθη του χρόνου.

 

 

 

Το αφιέρωμα στους Έλληνες και ελληνικής καταγωγής αγνοούμενους της χούντας του Jorge Videla, (1976-1983) είναι η ελάχιστη απόδοση τιμής σ΄ αυτούς τους νέους και τις νέες. Οι μαρτυρίες συγγενών τους τεκμηριώνουν τα εγκλήματα που τελέστηκαν σε βάρος Ελλήνων, της ίδιας γενιάς μ’ εκείνη του Πολυτεχνείου και ταυτόχρονα αναδεικνύουν το κλίμα μιας ολόκληρης εποχής, που δεν έχει ακόμη κλείσει στην Αργεντινή. Είναι μια άγνωστη σελίδα της ιστορίας του ελληνισμού την οποία σκόπιμα ή όχι κρατούν κάποιοι στα συρτάριά τους. Ίσως γιατί η συντεταγμένη πολιτεία στην Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται να προστατέψει τους πολίτες της. Ίσως γιατί η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η απόδοση δικαιοσύνης δεν είναι πλέον καθήκον, όπως σε κάθε ευνομούμενη κοινωνία.

Η έρευνα για τους Έλληνες αγνοούμενους της Αργεντινής ξεκίνησε για τις ανάγκες της παραγωγής του ντοκιμαντέρ Η Λίστα Της Σιωπής για την εκπομπή Mixer της ΕΡΤ3, η οποία το Μάιο του 2007 κόπηκε από την Γενική Διεύθυνση της δημόσιας τηλεόρασης, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η συγκέντρωση στοιχείων. Το τελευταίο θέμα του Mixer που «βγήκε στον αέρα» αφορούσε στις μυστικές πτήσεις της CIA και τις παράνομες μεταγωγές υπόπτων για τρομοκρατία.

Το ντοκιμαντέρ Η Λίστα Της Σιωπής (σκηνοθεσία Νίκος Βεζυργιάννης, έρευνα-σενάριο Παύλος Νεράντζης) ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2009. Το κείμενο αυτό με νέα ονόματα αγνοουμένων αποτελεί μέρος ενός αφιερώματος που συνοδεύτηκε από συνεντεύξεις συγγενών αγνοουμένων ελληνικής καταγωγής στην Αργεντινή και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Μανδραγόρας (τ. 40, Μάιος 2009).