Του Raoul Ruparel / Forbes
Το Σαββατοκύριακο είχαμε την ανακοίνωση του τελευταίου γύρου της αξιολόγησης της ΕΚΤ για την ποιότητα των assets (AQR) και των stress tests των τεσσάρων μεγαλύτερων ελληνικών τραπεζών. Αυτό είναι ένα κρίσιμο βήμα στη διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών, η οποία με τη σειρά της είναι ένα σημαντικό μέρος του τρίτου προγράμματος διάσωσης. Τα tests διαπιστώνουν ότι σύμφωνα με το βασικό σενάριο, οι ελληνικές τράπεζες θα χρειαστούν επιπλέον 4,4 δισ. ευρώ, ποσό που αυξάνεται στα 14,4 δισ. ευρώ σύμφωνα με το δυσμενές σενάριο. Ωστόσο, δεδομένου ότι πριν από ένα χρόνο είχαμε stress tests σε όλη την ευρωζώνη τα οποία λέγεται ότι δεν είδαν τα προβλήματα των ελληνικών τραπεζών, πρέπει να αναρωτηθούμε πόσο αξιόπιστα είναι αυτά τα tests. Ενώ τα tests φαίνονται πιο αυστηρά σε ορισμένους τομείς, υπάρχει ένας ελέφαντας στο δωμάτιο που έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό.
Πόσο αξιόπιστα είναι τα ελληνικά stress tests και τα AQR;
Όσον αφορά τις δομές του test και του AQR, τα πράγματα δεν φαίνονται πάρα πολύ άσχημα στην πραγματικότητα. Πρώτον, αξίζει να έχει κανείς στο μυαλό του ότι τα κατώτατα όρια που έχουν τεθεί σε αυτό το test- 9, 5% βασικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας στο βασικό σενάριο και 8% στο δυσμενές σενάριο, είναι πιο αυστηροί από το 8% και 5,5% που είχαν χρησιμοποιηθεί στην αξιολόγηση (για όλη την ευρωζώνη) του περασμένου έτους. Αυτό σημαίνει ότι ο πήχης για να υπερβληθεί η δοκιμασία, τέθηκε υψηλότερα. Εντός του πλαισίου, υπάρχουν κάποια σημεία που πρέπει να επισημανθούν.
Απότομη προσαρμογή της αξίας των assets- Το πρώτο μέρος της διαδικασίας, η αξιολόγηση της ποιότητας των assets, διαπίστωσε (όπως ήταν αναμενόμενο) ότι οι ελληνικές τράπεζες υπερτιμούν σημαντικά κάποια από τα assets τους. Το συνολικό ποσό και για τις τέσσερις τράπεζες ήταν 9,2 δισ. ευρώ. Ως σημείο αναφοράς, τα AQR της ευρωζώνης πέρυσι διαπίστωσαν 48 δισ. ευρώ υπερτιμολόγηση των assets. Επομένως οι τέσσερις ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν να έχουν υπερτιμολογήσει τα assets τους, ίσα με το ένα πέμπτο του ποσού που βρέθηκε για 130 τράπεζες της ευρωζώνης. Το μέγεθος της προσαρμογής είναι ανησυχητικό αλλά επίσης πολύ αναγκαίο. Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν αυτά τα προβλήματα αποτίμησης θα επιμείνουν στο μέλλον. Τελικώς, φαίνεται ότι θα συνεχίσουν να εμφανίζονται παρά τα χρόνια ελέγχου, και είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτή τη φορά θα είναι διαφορετικά.
Τεράστια ποσά τοξικών δανείων μαστίζουν ακόμη τις ελληνικές τράπεζες- Η αξιολόγηση διαπίστωσε ακόμη ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια διαμορφώθηκαν 7 δισ. ευρώ υψηλότερα από ό,τι αναμενόταν, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό στα 107 δισ. ευρώ, σύμφωνα με το Reuters. Όπως δείχνει το γράφημα παραπάνω, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αντιπροσωπεύουν τώρα το 48,6% του συνόλου των δανείων των μεγαλύτερων τραπεζών της Ελλάδας. Υπάρχουν επίσης κάποιες πολύ μεγάλες προσαρμογές σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, η Alpha Bank είδε το 43% των δανείων της από το οικιστικό real estate (RRE) να κατηγοριοποιούνται ως μη εξυπηρετούμενα. Επομένως, σχεδόν το ήμισυ αυτού του χαρτοφυλακίου ήταν λάθος κατηγοριοποιημένο. Παρόμοια με τα παραπάνω, αναρωτιέται κανείς πώς ξέφυγε αυτό από τις προηγούμενες αξιολογήσεις, ιδιαίτερα δεδομένης της εποπτείας υπό την οποία βρισκόταν η Ελλάδα για κάποιο διάστημα. Αλλά πιο σημαντικό, δεν είναι σαφές πώς θα αντιμετωπιστούν αυτά τα δάνεια. Η συζήτηση για μια bad bank έχει τώρα εξαφανιστεί, που σημαίνει ότι αυτά τα τοξικά assets θα παραμείνουν στους ισολογισμούς των τραπεζών. Φαίνεται πως η ελπίδα είναι ότι αυτά τα δάνεια τελικά θα επιστρέψουν στο καθεστώς των εξυπηρετούμενων όταν βελτιωθεί η οικονομία, ενώ η διοχέτευση νέων κεφαλαίων και οι προβλέψεις, θα επιτρέψουν στις τράπεζες να απορροφήσουν όποια δεν θα επιστρέψουν. Όπως δείχνει το δυσμενές σενάριο, παρατεταμένα εσωτερικά οικονομικά προβλήματα, θα σημαίνει ότι αυτά τα δάνεια προκαλούν περαιτέρω εκδόσεις για τις τράπεζες. Κυρίως, αν κρίνουμε από τη σύσταση των χαρτοφυλακίων real estate (τόσο οικιστικά όσο και εμπορικά), θα αποδειχθεί σημαντικό. Εάν οι τιμές του real estate δεν κατορθώσουν να ανακάμψουν και οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά δυσκολευτούν να πληρώνουν τα στεγαστικά δάνεια, αυτά τα δάνεια είναι απίθανο να είναι ποτέ πραγματικά βιώσιμα.
Λογικά σενάρια –Συχνά σε αυτά τα stress tests μία από τις πιο προφανείς ατέλειες είναι ότι τα μακροοικονομικά σενάρια είναι πολύ αισιόδοξα. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση οι εκτιμήσεις δεν φαίνονται τόσο άσχημες, όπως περιγράφεται και στο παρακάτω διάγραμμα. Ασφαλώς το βασικό σενάριο παραμένει σχετικά αισιόδοξο, στη γραμμή των στόχων της τελευταίας διάσωσης. Ωστόσο, το δυσμενές σενάριο τουλάχιστον προβλέπει κάποια πίεση.
Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, οι εκτιμήσεις για τις τιμές των κατοικιών και την ανάπτυξη των ακινήτων, είναι σημαντικές. Εκ πρώτης όψεως, τα σενάρια φαίνονται αρκετά απαισιόδοξα και δεν αναμένεται καμία επιστροφή σε θετική ανάπτυξη κάποια στιγμή σύντομα.
Με βάση ακριβώς αυτά τα σημεία, τα tests και το outlook για τις ελληνικές τράπεζες δεν φαίνεται πολύ άσχημα. Οι ανησυχίες παραμένουν για τα επισφαλή δάνεια και για το εάν αυτά θα είναι ποτέ βιώσιμα, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να έχουμε περισσότερη εμπιστοσύνη στην αξιολόγηση των assets στις τράπεζες (τουλάχιστον για τώρα). Τελικώς, η υγεία των τραπεζών είναι στενά συνδεδεμένη με την υγεία της εγχώριας ελληνικής οικονομίας. Ως εκ τούτου, εάν δεν θεωρείς ότι το σύνολο της διάσωσης θα έχει αποτέλεσμα, τότε είναι δύσκολο να δεις αυτή την ανακεφαλαιοποίηση ότι θα έχει μεγάλο όφελος. Αλλά υπάρχει ένα σημαντικό σημείο που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια στο test.
Οι αναβαλλόμενες φορολογικές απαιτήσεις (DTAs) είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο
Έγραψα λεπτομερώς για την χρήση των DTAs από τις ελληνικές τράπεζες νωρίτερα φέτος, και εδώ και καιρό αποτελεί μία από τις κορυφαίες μου ανησυχίες για τις ελληνικές τράπεζες. Ως υπενθύμιση, οι DTAs είναι assets που δημιουργήθηκαν όταν οι τράπεζες ενέγραψαν μεγάλες ζημιές και ως εκ τούτου τους επιτρέπεται να αποτιμήσουν μελλοντικούς φορολογικούς λογαριασμούς. Η προειδοποίηση είναι ότι αυτά μπορούν μόνο να χρησιμοποιηθούν όταν η τράπεζα καταγράψει αρκετά μεγάλα κέρδη, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει πρόσβαση σε περιόδους κρίσης και είναι επομένως βαθιά προεξοφλημένα σε όρους συμβολής προς το κεφάλαιο μιας τράπεζας. Ωστόσο, προσφάτως η Ελλάδα (μαζί με την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία) έχει θεσπίσει νομοθεσία που μετατρέπει μεγάλο μέρος αυτών των DTAs σε αναβαλλόμενες φορολογικές πιστώσεις (DTCs), που ουσιαστικά καθίστανται ως άμεση υποχρέωση του κράτους και υπολογίζεται πλήρως προς τα κεφάλαια μιας τράπεζας. Ασφαλώς, αυτό έχει τη δυνατότητα να είναι ένα πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα για όλο τον τραπεζικό κλάδο της ευρωζώνης. Αλλά το ζήτημα είναι πιο οξύ στην Ελλάδα, δεδομένου ότι το κράτος δεν μπορεί στα αλήθεια να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του με βάση τις DTAs, οι οποίες τώρα είναι άμεσες απαιτήσεις στο κράτος.
Έτσι, θα νόμιζε κανείς ότι οι DTAs θα ήταν ένας κρίσιμος τομέας εξέτασης, στη βάση των stress tests. Δυστυχώς, αυτοί απέφυγαν σε μεγάλο βαθμό το ζήτημα και δεν δημοσίευσαν καν το συνολικό ποσό των DTAs που κατέχουν τώρα οι ελληνικές τράπεζες.
Η έκθεση σημειώνει ότι το 82% των DTAs δεν σχετίζεται με την μελλοντική κερδοφορία, εξαιτίας του φορολογικού καθεστώτος στην Ελλάδα –αυτό αναφέρεται στη νομοθεσία που επισημαίνεται παραπάνω, η οποία τις μετέτρεψε σε μόνιμες πιστώσεις ή απαιτήσεις στο κράτος, παρά ως assets συνδεδεμένα με μελλοντικά κέρδη. Ως εκ τούτου, το 82% των DTAs δεν θίγονται υπό τα AQR ή τα stress test, ενώ τα υπόλοιπα καταργούνται με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με τους κανόνες CRR. Ξανά, αυτό δεν διατυπώνεται ρητά στην έκθεση, που αποτελεί φαινομενικά μια σκόπιμη προσπάθεια συγκάλυψης. Αλλά έχει επιβεβαιωθεί από την επικεφαλής της εποπτικής αρχής της ΕΚΤ, Daniele Nouy, προηγουμένως, όταν αναφέρει σε επιστολή της σε ευρωβουλευτή, “σύμφωνα με την CRR, οι DTCs δέχονται έναν συντελεστή στάθμισης ρίσκου 100% για τον υπολογισμό του ποσοστού φερεγγυότητας και ως εκ τούτου δεν αφαιρούνται από το ρυθμιστικό κεφάλαιο”.
Από αυτή την επιστολή μπορούμε επίσης να δούμε τη συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών σε DTCs ή σε μόνιμα DTAs. Η επιστολή διευκρινίζει ότι στο τέλος του Μαρτίου 2015 οι ελληνικές τράπεζες είχαν 12,8 δισ. ευρώ σε τέτοια μέσα. Αυτό είναι απίθανο να έχει αλλάξει πολύ πριν από τα stress test, που εξετάζουν τα βιβλία των τραπεζών στο τέλος Ιουνίου. Ως εκ τούτου, κρίνοντας από το διάγραμμα παραπάνω, τα μόνιμα DTAs/DTCs αντιστοιχούν σε περίπου 49,6% του κεφαλαίου των ελληνικών τραπεζών πριν από τα tests. Με την τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση των 14,4 δισ. ευρώ, το συνολικό ποσό θα ανέλθει σε περίπου 30 δισ. ευρώ, που σημαίνει ότι το μερίδιο των κεφαλαίων τους θα υποχωρήσει στο 42,6%.
Ενώ είναι κατανοητό για ποιο λόγο τα stress tests δεν θα μπορούσαν να έχουν μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση για τις DTAs, καθώς θα αποτελούσε μεγάλο προηγούμενο για όλη την Ευρώπη, είναι δύσκολο να δούμε το κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών ως αξιόπιστο, όταν πιθανώς περίπου 12,8 δισ. ευρώ εξαρτώνται από κάτι που ουσιαστικά είναι κρατικές εγγυήσεις. Ακόμη και με το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης, τα μετρητά είναι λίγα. Στα αλήθεια πιστεύει κανείς ότι αν φτάναμε σε κρίσιμο σημείο, το ελληνικό κράτος θα ήταν σε θέση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του (σε μετρητά, να μην ξεχνιόμαστε), αξίας πιθανώς 12,8 δισ. ευρώ; Ίσως αυτό θα σήμαινε ότι θα ερχόταν περισσότερη χρηματοδότηση από την ευρωζώνη, που από μόνο του είναι ένα ανησυχητικό προηγούμενο. Επιπλέον, αυτά τα assets θα συνέχιζαν να αντιστοιχούν στο περίπου 43% του κεφαλαίου των ελληνικών τραπεζών ακόμη και μετά από την ανακεφαλαιοποίηση.
Ο δεσμός κράτους-τραπεζών είναι ζωντανός στην Ελλάδα και βαθιά ριζωμένος. Όσο το κράτος έχει προβλήματα, θα έχουν και οι τράπεζες και το αντίστροφο. Για αυτούς τους λόγους, θεωρώ ότι είναι πολύ δύσκολο να δούμε τα stress tests ότι σηματοδοτούν ένα τέλος στα προβλήματα των ελληνικών τραπεζών.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://openeurope.org.uk/blog/greek-bank-stress-test-misses-the-elephant-in-the-room/
