Οι Μ.Κ.Ο, ο Καρλ Πόπερ και ο Σόρος
Η «Ανοικτή Kοινωνία» του Τζωρτζ Σόρος, χρηματοδοτεί αφειδώς Μ.Κ.Ο ανά τον κόσμο και την Ελλάδα. H ονομασία προέρχεται, όπως είναι γνωστό σε πολλούς –αλλά σε λίγους από τον χώρο των oργανώσεων– από το φημισμένο βιβλίο Η ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της (1945) του φιλόσοφου Καρλ Πόπερ, πνευματικού δασκάλου του Σόρος.
Η θεραπευτική υποστήριξη, στον χώρο των Μ.Κ.Ο Κοινωνικής Φροντίδας και τον ευρύτερο ψυχοκοινωνικό τομέα, εμπνέεται από την κατανόηση των βιολογικών και ψυχοκοινωνικών παραγόντων διαμορφώνοντας την κατάλληλη θεραπευτική βοήθεια. Η συμβολή της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, της εθνολογίας, της σημειολογίας, αλλά και των κοινωνικών ακτιβιστικών ρευμάτων, ορθώς οδήγησε σε μια ολιστική σύλληψη του ανθρώπου, όπου η πολιτισμική καταγωγή, το οικογενειακό γενεόγραμμα, η εκπαίδευση, οι κοινωνικές σχέσεις, η θρησκεία, η ιδεολογία, οι ηθικές αξίες, οι προσωπικοί συμβολισμοί, κ.ά., αναδεικνύονται σε σημαντικούς παράγοντες της ψυχικής υγείας και επομένως της ψυχοκοινωνικής παρέμβασης.
Βέβαια, αν οι εκπαιδευτές και οι επόπτες των θεραπευτικών δομών ανέτρεχαν στη βίβλο της «ανοικτής κοινωνίας» του μέντορα του χρηματοδότη τους, πιθανόν θα οδηγούνταν σε δύσκολη θεωρητική θέση.
Ο Καρλ Πόπερ, λοιπόν, λέει ότι η «ανοιχτή κοινωνία» μπορεί να ονομασθεί και «αφηρημένη κοινωνία», σε αντίθεση με τη «φυλετική ή κλειστή κοινωνία», η οποία «αποτελείται από ανθρώπους που συγκροτούν πραγματικές ομάδες, έρχονται σε πραγματικές κοινωνικές επαφές όλων των ειδών και προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις συγκινησιακές κοινωνικές τους ανάγκες όσο καλύτερα μπορούν». Επειδή, προφανώς, δυσανασχετεί με τα παραπάνω, συνεχίζει ακάθεκτος για να μας πείσει: «Η κλειστή κοινωνία μοιάζει με μία αγέλη ή μία φυλή κατά το ότι τα μέλη συνέχονται με ημιοργανικούς δεσμούς –συγγένεια, συμβίωση, συμμετοχή σε κοινές προσπάθειες, κοινούς κινδύνους, κοινές χαρές και κοινές δυστυχίες. Δεν παύει, ωστόσο, να είναι μια συγκεκριμένη ομάδα, συγκεκριμένων ατόμων, που συνδέονται μεταξύ τους όχι απλά με αφηρημένες κοινωνικές σχέσεις, όπως είναι ο καταμερισμός της εργασίας και η ανταλλαγή των αγαθών, αλλά με συγκεκριμένες φυσικές σχέσεις, όπως η αφή, η όσφρηση και η όραση».
Ξεπερνώντας, το αυθαίρετο συμπέρασμα, πως ο καταμερισμός εργασίας και η ανταλλαγή αγαθών είναι αφηρημένες σχέσεις, υποθέτουμε ότι βασικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης και της θεραπευτικής σχέσης, όπως οι αισθήσεις μας, χρειάζεται να καταργηθούν, γιατί ενώ ωφελούν την οργανική σχέση των ανθρώπων, φράζουν τον δρόμο προς την αφηρημένη, «ανοικτή κοινωνία» του, που επιτυγχάνεται με τον νεοφιλελεύθερο ατομικισμό, ενάντια σε ό,τι θεωρεί συλλογικό και κοινό.
Η αισθητική επαφή και η ανθρώπινη σχέση, βασικό στοιχείο της υποστήριξης, στις Μ.Κ.Ο – που χρηματοδοτούνται από την «Open Society» του Σόρος- αλλά και ως θεμελιώδης βάση κάθε ψυχοθεραπευτικής λειτουργίας, που βοηθά κοινωνικά αποκλεισμένους ανθρώπους με καταγωγή, συναισθήματα και σχέσεις, θεωρείται από τον φιλόσοφο εμπόδιο στην ευτυχισμένη «κοινωνία» του. Άλλωστε, όπως συμπληρώνει: «Η απώλεια του οργανικού χαρακτήρα έχει σαν συνέπεια ότι μια ανοιχτή κοινωνία μπορεί, σταδιακά, να αποβεί αυτό που θα ονόμαζα “αφηρημένη κοινωνία”. Μπορεί να χάσει, σ’ ένα σημαντικό βαθμό, το χαρακτήρα μιας συγκεκριμένης ή ζωντανής ομάδας ανθρώπων ή ενός συστήματος τέτοιων ομάδων», κάτι που είναι ζητούμενο για τον φιλόσοφο, όπως υπονοείται.
Μάλιστα, αισιοδοξεί, γιατί η κοινωνία, το 1945, έχει επιτύχει μια μερική αφηρημένη ή αποπροσωποιημένη κοινωνία, καθώς, «Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να φανταστούμε μια κοινωνία στην οποία οι άνθρωποι ουσιαστικά δεν συναντιούνται ποτέ κατά πρόσωπο –στην οποία όλες οι υποθέσεις διεκπεραιώνονται από απομονωμένα άτομα που επικοινωνούν με δαχτυλογραφημένες επιστολές ή με τηλεγραφήματα και που κυκλοφορούν μέσα σε κλειστά αυτοκίνητα. (Η τεχνητή γονιμοποίηση θα επέτρεπε ακόμα και την αναπαραγωγή χωρίς την παρεμβολή του προσωπικού παράγοντα.) Μια παρόμοια φανταστική κοινωνία θα μπορούσε να ονομαστεί “πλήρως αφηρημένη ή αποπροσωποιημένη κοινωνία”. Το ενδιαφέρον σημείο εδώ είναι ότι η δική μας σύγχρονη κοινωνία, σε πολλές από τις πλευρές της, μοιάζει με μια παρόμοια πλήρως αφηρημένη κοινωνία».
Και καθησυχάσει όσους θεωρούν υπερβολική την εικόνα αυτή: «Η εικόνα είναι υπερβολική… (γιατί) δεν περιλαμβάνει ως τώρα κανένα από τα θετικά στοιχεία. Ωστόσο υπάρχουν θετικά στοιχεία. Μπορούν να αναπτυχθούν προσωπικές σχέσεις νέου είδους –εκεί όπου είναι δυνατόν να δημιουργούνται ελεύθερα, αντί να καθορίζονται από τους τυχαίους παράγοντες της γέννησης· και μαζί μ’ αυτό προβάλλει ένας νέος ατομικισμός. Όμοια, οι πνευματικοί δεσμοί μπορούν να διαδραματίζουν ένα μείζονα ρόλο εκεί που εξασθενούν οι βιολογικοί ή φυσικοί δεσμοί κ.λπ. Όπως κι αν έχει το ζήτημα, ελπίζω πως το παράδειγμα μας έχει κάνει σαφές τι εννοείται με μια περισσότερο αφηρημένη κοινωνία σε αντιδιαστολή προς μια περισσότερο συγκεκριμένη ή πραγματική κοινωνική ομάδα»
Όραμα, ο νέος ατομικισμός, χωρίς παρελθόν και οντολογικά στοιχεία, όπου η αφηρημένη κοινωνία καταργεί τους βιολογικούς, ψυχολογικούς και συναισθηματικούς παράγοντες που ορίζουν τον έμβιο οργανισμό. Η κοινωνία και ο άνθρωπος, όχι ως μέρος της φύσης, αλλά ως υποκατάσταση της φύσης.
Η αντίφαση ανάμεσα στα μέσα που χρησιμοποιούν οι Μ.Κ.Ο κοινωνικής φροντίδας και τις θεωρίες της «ανοικτής κοινωνίας» θα ήταν ικανές να φέρουν σε κρίση συνείδησης πολλούς εφαρμοστές της, η οποία, προφανώς, απομακρύνεται ταχύτατα μπροστά στο τσεκ της χρηματοδότησης.
