Ο ελληνοκεντρισμός ως εργαλείο ζωής
Η Γυμνή Αλήθεια
Γράφει ο Θανάσης Γκαδανίδης
Κάποιοι άνθρωποι εδώ στην Ελλάδα με κατηγορούν πως είμαι Ελληνοκεντρικός. Το εκλαμβάνω ως φιλοφρόνηση, αλλά αυτοί το λένε σαν κάτι το υποτιμητικό. Αυτή η αντίληψη της Ελληνοκεντρικότητας ως κάτι αρνητικό αποκαλύπτει την έλλειψη σύνδεσης με τις ελληνικές τους ρίζες. Αυτό είναι το πρόβλημα πολλών Ελλήνων που περνούν τις ζωές τους στην Ελλάδα κοιτάζοντας το δυτικό κόσμο όπως ένας κατάδικος που κοιτά έξω από το παράθυρο του κελιού του. Λαχταρούν ένα καλύτερο μέλλον στο εξωτερικό, όπου οι άνθρωποι είναι πιο πολιτισμένοι και οι ευκαιρίες περισσότερο διαθέσιμες. Κάποιοι τα κατάφεραν να πάνε έξω να σπουδάσουν και επέστρεψαν να διδάξουν. Κρούουν τον κώδωνα να ξυπνήσουν τους συμπατριώτες τους σχετικά με το πώς να κάνουν το ελαιόλαδο να έχει γεύση και να μυρίζει όπως τα ισπανικά και τα ιταλικά. Αυτό είναι σαν να βλέπουν το ελληνικό ως κάτι που χρειάζεται να βελτιωθεί. Εγώ βλέπω το ελληνικό ως τελειότητα. Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ εμού και αυτών. Κοιτούν προς τα έξω για καθοδήγηση, αντιλαμβάνονται τις άλλες δυτικές ή ανατολικές χώρες ως ανώτερες ή τις κοινωνίες τους καλύτερα οργανωμένες ή ευκολότερες στο να διαπρέψει κανείς σε αυτές. Επιστρέφουν με τη νεοευρεθείσα τους γνώση και αποπειρώνται να διδάξουν τους ντόπιους Έλληνες να παίζουν με τους κανόνες αυτών των άλλων χωρών που επιτυγχάνουν οικονομικά…
Νομίζουν πως με το να είμαστε σαν και αυτούς θα επιτύχουμε. Πιστεύουν το ίδιο ακόμη και όταν πρόκειται για το ελαιόλαδο. Νομίζουν πως αντιγράφοντάς τις ιταλικές, τις ισπανικές ή τις μαροκινές μεθόδους συγκομιδής και τεχνικές κλαδέματος, αυτό θα μας κερδίσει περισσότερα χρυσά μετάλλια σε διεθνείς διαγωνισμούς ελαιολάδου… έχουν αποτύχει. Τα ελληνικά ελαιόλαδα είχαν τις χειρότερες επιδόσεις το 2016 στο Διεθνή Διαγωνισμό Ελαιολάδου της Νέας Υόρκης (NYIOOC) από όλα τα ελαιόλαδα του κόσμου. Αντί να ντρέπονται όμως, αυτοί ψάχνουν ανθρώπους να εκφοβίσουν. Όπως οι νταήδες στην αυλή του σχολείου, επιτίθενται σε εκείνους που μιλούν διαφορετικά, που προσφέρουν μια άλλη προοπτική. Αλλά το χειρότερο είναι πως προσπαθούν να σταματήσουν εκείνους που σημειώνουν επιτυχία. Προσπαθούν να σταματήσουν εκείνους που δεν ταιριάζουν με το μοντέλο της αποτυχίας τους.
Αυτό το απόσπασμα από το επερχόμενο βιβλίο μου είναι αφιερωμένο σε αυτούς. Εγώ από την άλλη είχα μια πολύ διαφορετική εμπειρία και έζησα μια πολύ διαφορετική εκδοχή του τι εστί να είσαι Έλληνας. Έφυγα από την Ελλάδα όταν ήμουν 9 ετών και πήγα στον Καναδά, ένα παράξενο μέρος.
Όταν ήμουν 13 ετών, έγινα αντικείμενο επιθέσεων και εκφοβισμών επειδή ήμουν εξυπνότερος από αυτούς. Δεν ήταν το καναδικό σύστημα εκπαίδευσης που προέβη σε διάσωσή μου… δεν ήταν η «προηγμένη» τους αίσθηση ευγένειας και συνείδησης που έσπευσαν να με βοηθήσουν. Ήταν η αρχαία ελληνική σκέψη και δράση που προέβη σε διάσωσή μου καθεμία φορά. Έχω δεκάδες άλλες ιστορίες όπου υπερέβην κάθε είδους εμπόδια μόνος και αβοήθητος. Ίσως είναι καιρός για εμένα να τις δημοσιεύσω μία-μία.
Ναι, είμαι Ελληνοκεντρικός και να γιατί: ήρθε η ώρα όλοι Έλληνες να γίνουν επίσης Ελληνοκεντρικοί. Το μυστικό είναι πως όλος ο κόσμος είναι ελληνοκεντρικός εκτός από την Ελλάδα. Η Ελλάδα έχει ανάγκη από μία ακόμη φωνή εκτός αυτών που γίνονται πρωτοσέλιδα και προσπαθούν να σταματήσουν την αναβίωση του ελληνικού πνεύματος και του ελαιολάδου που ξεπροβάλλει. Η Ελλάδα σήμερα βρίσκεται σε περίπου την ίδια θέση όπου βρέθηκα εγώ 48 χρόνια πριν σε μια σχολική αυλή περιτριγυρισμένος από νταήδες που με χλεύαζαν και με εκφόβιζαν.
Οι σύγχρονοι Έλληνες νταήδες δε θα με σταματήσουν από το να υποστηρίζω την καινοτομία και να δημιουργώ νέα πρότυπα αριστείας. Μόλις μέσα στα 3 τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει ανέβει στην κορυφή της έρευνας για το ελαιόλαδο και του κόσμου της καινοτομίας. Αυτό δεν συνέβη επειδή φέραμε γνώση από έξω. Η Ελλάδα καινοτομεί και πάλι και διαδίδει τη γνώση των φαρμακευτικών ιδιοτήτων της διατροφής και του ελαιολάδου σε όλο τον κόσμο. Αυτή η επιστημονική έρευνα του Προκοπίου Μαγιάτη και της Ελένη Μέλλιου επιβεβαιώνει τη σοφία του αρχαίου μας πολιτισμού. Αυτός είναι ο αληθινός μας πλούτος: η σοφία. Αναβιώνει και θα μας βοηθήσει να νικήσουμε τους εχθρούς μας, ξένους και εγχώριους. Παραδόξως αυτό ενοχλεί πολλούς Έλληνες ακαδημαϊκούς, αντί να τους ευχαριστεί τους βάζουν εμπόδια. Αυτό είναι τραγικό και καμία κυβέρνηση δεν έχει καταφέρει να ξεμπλέξει τον γόρδιο δεσμό της διαφθοράς στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα. Αρκετά όμως με αυτούς, ιδού η ιστορία μου*.
Μέρος Β’
Οι ζωές των άλλων
Στην ηλικία των 9, φύγαμε οικογενειακώς από την Ελλάδα και μεταφέρθηκα σε ένα άγνωστο περιβάλλον, τον Καναδά. Όταν έφτασα στον Καναδά ήμουν ένα πολύ ντροπαλό αγόρι σε ένα παράξενο νέο περιβάλλον. Πριν φύγουμε από την Ελλάδα για να πάμε στον Καναδά, ο παππούς μου με πήρε κατά μέρος. Με έκατσε κάτω και μου έδωσε την καλύτερη συμβουλή που θα μπορούσα να είχα λάβει. Μου είπε για τον καιρό που πέρασε με Άγγλους στρατιώτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Πέρασα αρκετό χρόνο με τους Άγγλους και υπάρχει κάτι που θα έπρεπε να ξέρεις πηγαίνοντας στον Καναδά όπου υπάρχουν πολλοί άνθρωποι Άγγλοι», είπε χαμηλώνοντας τη φωνή του δραματικά. Διαισθάνθηκα πως επρόκειτο να μου πει κάτι πολύ σημαντικό. «Όταν κάτσεις να φας μαζί τους, μην τολμήσεις να ρευτείς αφού φας. Θα νομίσουν πως είσαι βάρβαρος. Αλλά όταν ξεκινήσουν να κλάνουν στο τέλος του γεύματος, προσποιήσου πως δεν το μυρίζεις», είπε σε πολύ σοβαρό τόνο.
Γέλασα δυνατά γιατί βαθιά μέσα μου αισθανόμουν φοβισμένος να πάω σε μία χώρα όπου η μυρωδιά του φαγητού και η μυρωδιά της τουαλέτας ήταν στο ίδιο δωμάτιο. Αυτή η συμβουλή εντέλει έγινε αυτό που τελικά αργότερα κατάλαβα πως είναι προοπτικισμός. Είναι όλα σχετικά. Τα πιστεύω και τα έθιμα ενός πολιτισμού μπορεί να μην τα συμμερίζεται ένας άλλος. Όταν φτάσαμε στον Καναδά η ιδέα αυτή έγινε το μότο μου. Άρχισα να παρατηρώ πριν αντιδράσω. Εάν έτρωγα στην αίθουσα φαγητού στο σχολείο, έτρωγα γρήγορα και έφευγα. Ήμουν πολύ ντροπαλός και έπρεπε να μάθω αγγλικά και αυτό ήταν πολύ δύσκολο, έτσι περνούσα πολύ χρόνο βλέποντας τηλεόραση και διαβάζοντας βιβλία, ώστε να μάθω την προφορά και την αγγλική γλώσσα.
Ιδιοφυία στα Μαθηματικά
Αλλά στο μάθημα των μαθηματικών ήμουν ιδιοφυία! Στη χώρα μου, είχα διδαχθεί πώς να πολλαπλασιάζω και να προσθέτω στο μυαλό μου, προσθέτοντας και πολλαπλασιάζοντας τους μεγάλους αριθμούς πρώτα. Στον Καναδά οι μαθητές μάθαιναν να τα γράφουν κάτω σε ένα κομμάτι χαρτί και μετά να πολλαπλασιάζουν και μετά να προσθέτουν τα μικρά νούμερα. Έτσι όταν η δασκάλα έγραφε τους αριθμούς στον πίνακα, εγώ φώναζα με ενθουσιασμό την απάντηση πριν εκείνη καλά-καλά γυρίσει να αντικρίσει την τάξη. Στην Αθήνα ήμουν μονάχα ένας μέτριος μαθητής, αλλά εδώ βρισκόμουν ξαφνικά στους πρώτους της τάξης.
Και μόλις άρχισα να αισθάνομαι άνετα με τους καινούριους μου συμμαθητές, ο διευθυντής του σχολείου αποφάσισε πως ήμουν πολύ προχωρημένος για την τρίτη τάξη και με έβαλε στην τετάρτη στα μέσα της σχολικής χρονιάς. Τα παιδιά άρχισαν να με φωνάζουν εξυπνάκια, που μου άρεσε, αλλά άλλοι μου έλεγαν ρατσιστικά ονόματα όπως λιγδιάρη. Υπήρχε ρατσιστική ένταση στο σχολείο εξαιτίας της μεγάλης εισροής μεταναστών σε μία κατά κύριο λόγο εγγλέζικης εργατικής τάξης περιοχή. Πολλοί από αυτούς ήταν οι φτωχοί εργαζόμενοι και ζούσαν σε επιβοηθούμενα κτήρια στέγασης, που επιδοτούνταν από την πόλη.
Όντας προειδοποιημένος από τον παππού μου σχετικά με τους Εγγλέζους, δεν ανταποκρίθηκα. Προσποιήθηκα πως δεν το άκουσα. Με αποκαλούσαν ακόμη “wop” (βρωμοϊταλιάνο), που έψαξα το πραγματικό νόημα στο λεξικό. Σήμαινε: όμορφο, γοητευτικό, και καλοντυμένο άτομο. Άρχισα να απαντώ λέγοντας ευχαριστώ. Κάποιοι έγιναν πιο επιθετικοί και απείλησαν να με δείρουν. Προσπάθησα να τους αποφύγω. Θα κρυβόμουν στο πλήθος ή θα άλλαζα το δρόμο για το σχολείο βλέποντάς τους. Έγινα μέλος της ομάδας στίβου και προπονούμουν στον αγώνα δρόμου των 100 γιαρδών. Ήμουν ο πιο γρήγορος στο σχολείο μου. Ήθελα να σιγουρευτώ πως δε θα μπορούσαν να με πιάσουν. Θα πήγαινα σπίτι και θα έκανα ατελείωτες κάμψεις και κοιλιακούς. Ο φόβος δεν έφυγε.
Έτσι ξεκίνησα να διαβάσω βιογραφίες ψάχνοντας για άλλους όπως εγώ, ώστε να πάρω κάποια καθοδήγηση για το πώς θα διαχειριστώ την κατάστασή μου. Έτσι γνώρισα τον Malcolm X. Πήρα την αυτοβιογραφία του μία μέρα και τη διάβασα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Είναι πολύ ωφέλιμο που άμεση γνώση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού διαβιβάστηκε σε εμένα μέσω ενός Αφροαμερικανού – περισσότερα για αυτή τη σύνδεση μεταξύ ελληνικού και αφρικανικού πολιτισμού αργότερα.
Αποφεύγοντας τον νταή
Υπήρχε ένας συγκεκριμένος νταής στην έκτη τάξη, που έμοιαζε σαν τον τηλεοπτικό χαρακτήρα Ντένις τον Τρομερό (ξανθά μαλλιά, γαλάζια μάτια), που προσπαθούσε συνεχώς να ξεκινήσει καυγά μαζί μου. Θα επιδιδόταν σε χαρακτηρισμούς όπως «λιγδιάρης» και έτρεμα να διασχίσω την αυλή του σχολείου τα πρωινά. Θα προσπαθούσα να κρυφτώ στο πλήθος πριν να προλάβει να με δει και ξεκινήσει τις λοιδορίες του και τις απειλές πως θα με χτυπήσει.
Ο Malcolm έσωσε την κατάσταση
Μία μέρα αφού είδα ένα ενημερωτικό πρόγραμμα στην τηλεόραση σχετικά με το κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων στην Αμερική και ένα δημόσιο διάλογο μεταξύ του Malcolm X και ενός ακαδημαϊκού, δανείστηκα την αυτοβιογραφία του Malcolm X από την βιβλιοθήκη. Έτρεξα σπίτι και τη διάβασα τη νύχτα. Ήμουν καθηλωμένος από την προσωπική του ιστορία πώς υπερνίκησε τις αντιξοότητες και έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες και τους πιο φοβερούς ομιλητές της γενιάς του. Αναδύθηκε από τους άθλιους δρόμους του Χάρλεμ για να προκαλέσει τους εξέχοντες ακαδημαϊκούς του καιρού του. Ήταν ικανός να κερδίσει όλες της δημόσιες συζητήσεις πάνω σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα αντιμετωπίζοντας την Αμερική της δεκαετίας του ’60 και σύντομα κανείς άλλος δεν θα τολμούσε να τον προκαλέσει.
Οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις δεν τον σταμάτησαν από το να κάνει ξεκάθαρα και λογικά επιχειρήματα κατά του διαχωρισμού. Τα μεγάλα μυαλά της εποχής απέτυχαν να υπερασπιστούν την συνεχιζόμενη υποδούλωση και τυραννική διακυβέρνηση του αφροαμερικανικού πληθυσμού. Χρειάστηκε ένας αμόρφωτος καταφερτζής του δρόμου για να τους γονατίσει. Τους υπενθύμισε πως οι Αφροαμερικανοί δεν ήταν πάντοτε σκλάβοι, ήταν Βασιλείς και Βασίλισσες κάποτε στην Αφρική με πολιτισμό. Έχτιζαν πυραμίδες και πολιτισμούς στον ποταμό Νείλο όταν η Βόρεια Ευρώπη δεν υπήρχε καν. Οι λευκοί της Βόρειας Ευρώπης ζούσαν ακόμη σε σπηλιές και καλύβες και συμπεριφέρονταν σαν ζώα. Βλέπε: Bersekers
Σύνδεση με τους αρχαίους Έλληνες προγόνους μου
Για πρώτη φορά ένιωσα ένα αίσθημα ενθουσιασμού και συναισθηματικής αυτοπεποίθησης βαθύτερο από οτιδήποτε είχα βιώσει στο παρελθόν. Θα ενθουσιαζόμουν όταν θα μπορούσα να βρω γρήγορα τη λύση σε μία μαθηματική ερώτηση στο μυαλό μου. Αλλά αυτό το νέο αίσθημα ήταν πέρα από ό,τι είχα αισθανθεί πριν. Ήταν μία σωματική αίσθηση που αφύπνισε κάτι βαθύτερο και με έκανε να νιώσω πως υπήρχε ένα πηγάδι εσωτερικής δύναμης μέσα μου. Κάποιοι άνθρωποι το αποκαλούν «βρίσκομαι στο τώρα» ή «ήρεμη προσήλωση», εγώ το αποκαλώ συναισθηματική αυτοπεποίθηση ή ορθολογική ενσωμάτωση, γιατί είναι όλα τόσο γερά ριζωμένα στο μυαλό και το σωματικό συναίσθημα. Έμοιαζε σαν να συνδεόμουν με τους προγόνους μου, τους μεγάλους έλληνες πολεμιστές. Αυτό το είδος συναισθηματικής αυτοπεποίθησης είναι ένα είδος συναισθήματος όπου όλα μοιάζουν να μπαίνουν στην θέση τους.
Το αντίθετο είναι ο εγωισμός. Ο εγωισμός είναι ριζωμένος στο μυαλό, ξεκομμένος από τη σωματική εμπειρία. Είναι ριζωμένος στα Σωκρατικά/Πλατωνικά άυλα διανοητικά παιχνίδια του μυαλού, στον κόσμο τους το λάθος μπορούσε να είναι σωστό και το σωστό μπορούσε να είναι λάθος. Η θεωρητική διανόηση πήρε τον έλεγχο και μας εξουσιάζει από τότε. Ο εγωισμός είναι μία από τις μορφές της. Οι νταήδες είναι εγωιστές, δεν έχουν καμία συναισθηματική αυτοπεποίθηση, αυτός είναι ο λόγος που δημιουργούν συμμορίες και ομάδες, δεν μπορούν να σταθούν μόνοι και αβοήθητοι ενάντια σε όσους αντιλαμβάνονται ως εχθρούς τους. Έμεινα ξύπνιος όλη τη νύχτα διαβάζοντας την αυτοβιογραφία του Malcolm X.
