Συνέντευξη του Πρέσβη της Ελλάδας στην Αλβανία κ. Κων/νου Κοκόση στην Ε/Φ Shqip (11/10/2006 στο δημοσιογράφο  Leonard Mitro

1.  Κύριε Πρέσβη, επιτρέψτε μας κατ΄ αρχήν, να σας ευχηθούμε το ΄΄καλώς ορίσατε΄΄. Για όσους δεν σας ξέρουν, ποιος είναι ο διπλωμάτης Κοκόσης ;
1.  Σας ευχαριστώ πολύ. Ο διπλωματικός Κοκόσης είναι ένας υπάλληλος που με σπουδές στα νομικά στην Αθήνα και πολιτικές-στρατηγικές στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, υπηρετεί για 30 χρόνια στο ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών. ΄Εχει εργασθεί στο γενικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη, στην αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, στη Λευκωσία, στην Ουάσιγκτον, στην Αδίς Αμπέμπα και μετά από 6ετή υπηρεσία στη Διεύθυνση του ΝΑΤΟ και στα ευρωπαϊκά στην Eλλάδα πήρε το διορισμό του για τα Τίρανα.
2.  Ποια ήταν η πρώτη σας εντύπωση όταν πληροφορηθήκατε ότι η διπλωματική σας καριέρα θα είχε συνέχεια στην Αλβανία ;
2. Ήταν κάτι που μου προτάθηκε μερικούς μήνες πριν. Η Αλβανία είναι χώρα με ιδιαίτερο, μεγάλο ενδιαφέρον για κάθε ΄Ελληνα διπλωμάτη. Η χώρα σας δε μερίζεται μόνο τα ίδια σύνορα με την Ελλάδα, δεν έχει ιστορία τόσων χρόνων με τη δική μου, αλλά ακόμα, μέσα από τις διαφορές και τους παραλληλισμούς, σήμερα βρίσκεται σε μια πορεία που δεν μπορεί να είναι άλλη από εκείνη της συνεργασίας, της αλληλοκατανόησης και της από κοινού αντιμετώπισης αρκετών και σοβαρών θεμάτων, είτε αμιγώς διμερών, είτε περιφερειακών.
3.  Κατά την άποψή σας, ποιο είναι το σημερινό επίπεδο των διμερών σχέσεων;
3. Μετά από πολλές διακυμάνσεις που ενίοτε έφτασαν το ναδίρ, αλλά είδαν και στιγμές επιτυχίας, σήμερα μπορεί άφοβα νομίζω να πει κανείς ότι διανύουν μια φάση ωριμότητας. Προβλήματα υπάρχουν, αλλά τώρα συζητούνται χωρίς φόβο, μακριά -ελπίζω- από ξεπερασμένες προκαταλήψεις, ή στερεότυπα και με απώτερο στόχο -πάλι ελπίζω- να επιλυθούν. Εν πάση περιπτώσει, οι γείτονες είναι για να αντιμετωπίζουν καλόπιστα τα όποια προβλήματα και να προχωρούν εμπρός.
4.  Οι σχέσεις Αλβανίας και Ελλάδος χαρακτηρίστηκαν πρόσφατα από μόνιμη ένταση, αρχίζοντας με την ακύρωση επισκέψεων στην Αλβανία των ανώτερων ελλήνων πολιτικών, του Π/Θ κ. Καραμανλή τον περασμένο Δεκέμβριο, του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Παπούλια και τέλος του Υπουργού ¶μυνας. Ποιο είναι το κοινό στοιχείο των τριών αυτών ακυρώσεων, ξεπεράστηκε σήμερα αυτό το εμπόδιο;
4. Στο παρελθόν, σίγουρα, υπήρξαν στιγμές και φάσεις έντασης. Ανάγονται σε παρελθόντα χρόνο. Πρόσφατα το όλο κλίμα είναι τελείως διαφορετικό. Η περίπτωση της μη-συνάντησης στους Αγίους Σαράντα ήταν μια όχι ευτυχής παρένθεση που έχει αφεθεί οριστικά -πιστεύω- πίσω. ΄Οσον αφορά την εδώ πρωθυπουργική επίσκεψη, νομίζω πως δεν έτυχε να πραγματοποιηθεί για τεχνικούς και μόνο λόγους: απλά δεν ταίριαζαν οι ημερομηνίες των δύο ανδρών, ενώ η επίσκεψη του ΄Ελληνα Υπουργού ¶μυνας βρίσκεται στα υπό πραγματοποίηση θέματα μετά την αναγκαία προετοιμασία. Επισκέψεις τέτοιου επιπέδου πρέπει να μεθοδεύονται αρκετά, γιατί τα διμερή θέματα έχουν πια αποκτήσει έκταση και βάθος, ενώ η εξειδίκευση των τομέων συνεργασίας –σας βεβαιώνω- προϋποθέτουν τη συνεργία πολλών υπηρεσιών και διαφορετικών, όχι πάντα εύκολων, τομέων της διοίκησης. Αυτή ακριβώς  είναι και η περίπτωση για τα δύο υπουργεία ¶μυνας. ¶λλωστε ο ορίζοντας συνεργασίας μεταξύ τους είναι πολύ ευρύς. Αν, για να καταλήξω, υπάρχει κάποιο κοινό στοιχείο, αυτό χωρίς αμφιβολία είναι η διαπίστωση πως τα βήματα που πρέπει και θα γίνουν, χρειάζονται καλή προετοιμασία, όπως ακριβώς έγινε με την πρόσφατη επίσκεψη του αλβανού Π/Θ στην Αθήνα.
5.  Ένα θέμα που προκάλεσε αρκετές συζητήσεις είναι και οι εκταφές στο χωριό Κοσίνα Πρεμετής, ενώ τα εγκαίνια του ηρώου που κτίστηκε προς τιμήν των ελλήνων στρατιωτών που έπεσαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ανεστάλησαν μερικές φορές. Γιατί συνέβη αυτό και ποια είναι η πορεία του θέματος ;
5. Η καλόπιστη συζήτηση ποτέ δεν βλάπτει. Και η περίπτωση της συγκομιδής των οστών των 10.000 περίπου Ελλήνων στρατιωτών που έπεσαν στον αγώνα ενάντια στην κατάφορη επίθεση των φασιστικών δυνάμεων το 1940 αξίζει να ιδωθεί στην πραγματική της διάσταση. Κανείς δε διανοήθηκε να βεβηλώσει τάφους νεκρών. Κανείς δεν κατηγορείται πως πήρε μεταλλικά μέσα και έσπασε τάφους. Αυτό θα ήταν βεβήλωση. Αντίθετα, αυτό που γίνεται (και γίνεται συχνά) είναι με τις βροχές, με τις κατολισθήσεις, με το άνοιγμα οικοδομικών ορυγμάτων να εντοπίζονται εδώ κι εκεί οστά που ανήκουν σε ΄Ελληνες  στρατιώτες. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έκαναν επιθετικό πόλεμο. ΄Οχι. Αυτοί αγωνίστηκαν, όπως έπρεπε, όπως θα έκανε ο καθείς -και οι Αλβανοί στρατιώτες- ενάντια σ΄έναν εισβολέα: πολέμησαν. Και ήταν άτυχοι γιατί δε γεύτηκαν τα καλά της Ειρήνης. Από όλους λοιπόν που έπεσαν στο πεδίο της μάχης, αυτοί μόνον, οι Έλληνες μετά 60 ολόκληρα χρόνια ζητούν μέσω των συγγενών τους να ταφούν όπως οι άλλοι, σύμμαχοι ή μη. Τα οστά, τα κρανία τα προσωπικά τους είδη ακόμα κείτονται διάσπαρτα στη γύρω περιοχή, όχι σε τάφους γνωστούς όπως όλων των ανθρώπων. Να λοιπόν ένα ανθρωπιστικό, ένα ευλαβικό, θρησκευτικό αν προτιμάτε, καθήκον όλων. Θα έλεγα όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και –γιατί όχι;- και για τους Αλβανούς. ΄Οταν κάποιος θέλει να εκτρέψει τη συζήτηση σε άλλους στόχους, τότε είναι ανώφελη, πιθανώς και επίφοβη. Να γιατί ανεστάλη. Ποιός όμως μπορεί να αρνηθεί τα γεγονότα; Σε κάποιες περιπτώσεις βρέθηκε σαν εύκολος στόχος η Εκκλησία και οι άνθρωποί της. Μάταιος κόπος! Το θρησκευτικό, το ανθρωπιστικό  καθήκον γίνεται σεβαστό από όλους. Ποιος θα το αμφισβητήσει;  Είναι τούτες οι σκέψεις που οδηγούν τους νουνεχείς ανθρώπους στο διάλογο. Όταν υπάρχει καλή πίστη, η αλήθεια γίνεται εύκολα αντιληπτή. Μ΄αυτή τη λογική η προσπάθεια συνεχίζεται.
6.  Όταν το θέμα των εκταφών έλαβε ευρύτερες διαστάσεις, στο επίκεντρο επιθέσεων μερίδας του τύπου ήταν και ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Επίσημες αρχές του αλβανικού κράτους, αμφισβήτησαν τη μορφή του Αρχιεπισκόπου;
6. Ομολογώ πως δεν έχει καταγραφεί καμιά απολύτως αμφισβήτηση του Αρχιεπισκόπου από επίσημη αρχή. Προφανώς  ξεχνιέται κάτι βασικό: ο Αρχιεπίσκοπος είναι  ποιμενάρχης των ορθοδόξων της Αλβανίας, που αποτελούν το ¼ περίπου του πληθυσμού της χώρας. Είναι  ο Ορθόδοξος Αρχιεπίσκοπος της χώρας. Είναι αυτός που όχι μόνο ανασύστησε την Ορθόδοξη Εκκλησία απ΄ τα ερείπια, αλλά με πρωτοποριακές πρωτοβουλίες έχει μοναδική συμβολή στην κοινωνία της Αλβανίας, στους τομείς της υγείας, παιδείας και πολιτισμού, αγροτικής ανάπτυξης  και κυρίως στην ειρηνική στήριξη των θρησκευτικών κοινοτήτων στη χώρα. Κάτι που αναγνωρίζεται παγκόσμια. Ακόμα, κάτι πολύ καίριο: Είναι φορέας του ορθόδοξου αλβανικού αξιώματος σε χώρες όπου η χώρα θα ήταν ελάχιστα γνωστή, ή απούσα, όπως το Παγκόσμιο Συμβούλιο των Εκκλησιών στη Γενεύη, του οποίου μάλιστα είναι πρόεδρος. Επίσης επίτιμος πρόεδρος της Παγκόσμιας Διάσκεψης των Θρησκειών για την Ειρήνη στη Νέα Υόρκη. Για να ειπωθεί αδρά : είναι η Αλβανία που ακούγεται εν μέσω Ευρώπης, εν μέσω κόσμου, από το Κιότο μέχρι τη Λατινική Αμερική. Όταν και αν προσπαθήσει κάποιος να πλήξει τον Αρχιεπίσκοπο, ποιον άλλο παρά πρώτα τούτην εδώ τη χώρα θα χτυπήσει; Είναι τόσο δύσκολο αυτά τα απλά, το 2006, στο δρόμο για την ενωμένη Ευρώπη να γίνουν αντιληπτά; Δεν νομίζω ότι έτσι εξυπηρετείται το αλβανικό συμφέρον, τουλάχιστον.
7.  Ένα σημείο το οποίο καθιστά ακόμα πιο ευαίσθητες τις σχέσεις Αλβανίας–Ελλάδος είναι η παρουσία της ελληνικής εθνικής μειονότητας στην Αλβανία. Απ΄ όσα εσείς γνωρίζετε, η μειονότητα σήμερα χαίρει πλήρων δικαιωμάτων ή υπάρχουν προβλήματα με το σεβασμό τους;
7. Η ελληνική Μειονότητα βιώνει την αλβανική πραγματικότητα. Υπάρχει μια λειτουργική, αναπόδραστη σχέση μεταξύ της απόλαυσης των αστικών, πολιτικών, οικονομικών δικαιωμάτων όλων των πολιτών και των μειονοτικών ειδικότερα. Πέρα από ό,τι μπορεί και πρέπει να απολαμβάνει κάθε πολίτης, υπάρχει η μειονοτική ομάδα. Ο πλούτος μιας κοινωνίας είναι το πολυ-πολιτισμικό της στοιχείο, όταν και όπου υπάρχει. Η ανάγκη για τη διασφάλισή του είναι κριτήριο για πολλά θέματα στη σημερινή εποχή. Συμφωνώ πως υπάρχει  ευαισθησία. Αλήθεια, πώς νοείται διαφορετικά; Βήματα έγιναν, όπως βλέπουμε στη Βουλή, μα και στη σύνθεση της κυβέρνησης. Ακόμα και σε θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, πέρα από την έκταση των αρμοδιοτήτων. Σε μια σύγχρονη πολιτεία όμως δεν αρκεί ο τύπος, το επιφαινόμενο. Σημασία έχει η ουσία και στην περίπτωση ενός κρατικού μηχανισμού, μιας Διοίκησης, κριτήριο  καλύτερο  απ΄την εφαρμογή των νόμων δεν υπάρχει. Για παράδειγμα, όταν ένα χωριό στερείται την περιουσία του, τα χτήματα του, τα λιβάδια του που από πάππο σε πάππο (με την εξαίρεση της κομμουνιστικής διακυβέρνησης) κατείχε για τα ζωντανά του, για το βιος του, την επιβίωση του, τώρα που το χωριό δεν απολαμβάνει τούτο το αγαθό, είναι άδικο. ΄Οταν το αγαθό αφορά ένα ευαίσθητο κομμάτι του πληθυσμού που λέγεται Ελληνική Μειονότητα, τότε δημιουργείται διαφορετική κατάσταση. Κρίσιμη και άδικη. Ακόμα χειρότερα, όταν νιόφερτοι ξεκοκαλίζουν χτήματα κι εκτάσεις με την προσδοκία σφετερισμού περιουσιών και η Διοίκηση μένει άπρακτη, οι επιτροπές που φτιάχτηκαν καταργούνται, οι υποθέσεις περνούν σε άλλες, με άλλο όνομα κι ο  χρόνος περνά αυξάνοντας την αδικία που συνεχίζεται, που διαιωνίζεται. Το ότι οι πολίτες που καταφεύγουν στην πολιτεία δεν βρίσκουν το δίκιο τους , δεν παίρνουν απάντηση για μήνες, για χρόνια, δεν είναι δίκαιο. Και δεν μπορεί να μείνει χωρίς απάντηση. ΄Αλλο στοιχείο, το πώς και το γιατί οι μορφωμένοι νέοι και με προσόντα από τη Μειονότητα δεν βρίσκονται στο ποσοστό που τους αναλογεί στη Διοίκηση του Κράτους. Δεν είναι αλβανοί πολίτες; Δεν πληρώνουν φόρους; Δεν πρέπει να’ χουν δίκαιη, αναλογική εκπροσώπηση στα δικαστήρια, στην αστυνομία όπου κατά πλειοψηφία κατοικούν; Οι μεγάλοι και οι επώνυμοι ξέρουν να προασπίζουν τους εαυτούς τους και δύσκολα δεινοπαθούν. Οι διασφαλιστικές διατάξεις γίνονται και ενδιαφέρουν πρωτίστως τους μικρούς και αδύνατους, όχι αυτούς που είναι γνωστοί σε αρχές, Τύπο κλπ. ¶λλο επίσης σοβαρό θέμα είναι η παιδεία. Ακριβώς οι ελλείψεις στο χώρο αυτό οδηγούν σε γενναία βοήθεια για να εξασφαλιστεί η μειονοτική εκπαίδευση που έχει μεγάλα κενά και τη χαρακτηρίζουν ακόμα παλιά, νοσηρά κληροδοτήματα του παρελθόντος, όπως η απαράδεκτη κατάσταση στα σχολικά βιβλία. Υπάρχουν κι άλλα….
8.  Σήμερα στην Αλβανία γίνεται συζήτηση σχετικά με την αναθεώρηση των μειονοτικών ζωνών, όπου οι εκπρόσωποι της ελληνικής μειονότητας ζητούν να συμπεριληφθεί στο χάρτη των μειονοτήτων ο Δήμος Χειμάρρας. Ποια είναι η θέση σας γι΄ αυτό το θέμα;
8.        Υπάρχουν σκέψεις που γίνονται για την πραγματική βελτίωση της Μειονότητας, άλλες για λόγους π.χ εκλογικών συγκυριών, ή διοικητικών, γενικότερων διαρρυθμίσεων. Υπάρχει έντονη η αίσθηση πως ομιλείται μια γλώσσα παλιά, ξεπερασμένη από τη σύγχρονη μας εποχή και κυρίως αδιανόητη για μια Ευρώπη που τόσο πολύ τούτη η χώρα θέλει. Πρέπει να γίνει πια κατανοητό από όσους χάνονται στις φοβίες του παρελθόντος πως έννοιες αυθαίρετες και κοντόθωρες περί των Μειονοτικών ζωνών (που η μετά Χότζα διακυβέρνηση πεισματικά τήρησε) δεν νοούνται με τον ίδιο τρόπο. Στο σημερινό ευρωπαϊκό χώρο το – ας το πούμε έτσι-μειονοτικό σχολείο υπάρχει παντού όπου υπάρχει μαθητικός μειονοτικός πληθυσμός. Γιατί όχι στην Κορυτσά, αν εκεί υπάρχουν ελληνικής καταγωγής άτομα, για να μην αναφερθεί η Χειμάρρα. Ακόμα περισσότερο, να υπάρχουν σχολεία εκεί που θέλουν οι άνθρωποι να μιλούν τη γλώσσα της αρεσκείας τους. Ποιος ο φόβος για ένα κράτος; Χρειάζεται να υπενθυμίσει κανείς ότι πολλή συζήτηση γίνεται για αλβανόφωνα σχολεία στα Σκόπια; Υπάρχουν πράγματα που άλλαξαν ριζικά και πολλοί σπεύδουν να απολαύσουν τις αλλαγές αυτές, αλλά τούτο πρέπει να γίνεται αμφίδρομα.
9.  Η ελληνική εθνική μειονότητα είναι από τις μη αλβανικές κοινότητες με τη μεγαλύτερη βαρύτητα στην πολιτική ζωή του τόπου. Σαν συνέπεια, στις γραμμές της ξέσπασε αρκετές φορές έντονη πολεμική, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα επιθέσεις δέχθηκε και η ελληνική Πρεσβεία για το ρόλο της. Ποιες είναι στην πράξη οι σχέσεις της ελληνικής κυβέρνησης με τους πολιτικούς εκπροσώπους της μειονότητας ;
9.        Μπορεί να’ ναι κανείς περήφανος για την ΕΕΜ. Παρά τις αντιξοότητες που πέρασε και τις δυσκολίες που σήμερα αντιμετωπίζει, είναι δραστήρια, ξέρει ν΄ αγωνίζεται τίμια για την επιβίωσή της. Βέβαια σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική διαδικασία, με έντονη έκφραση αισθημάτων και απόψεων, η Μειονότητα κάνει αισθητή την παρουσία της ακόμα και μεταξύ των ίδιων των μελών της. Οι εκπρόσωποί της είναι αιρετοί, μέσα από διαδικασίες που η ίδια η Μειονότητα θέσπισε και καλείται να εφαρμόζει. Πιστέψτε με, η Μειονότητα διαθέτει και στελέχη και πολιτική πείρα και στρατηγική. Η πρεσβεία παρακολουθεί, καταγράφει και πράττει το αυτονόητο: συμβουλεύει αν χρειαστεί για το προφανές, για το πρέπον, το αναντίρρητο. Σας βεβαιώνω πως δεν είναι καθόλου λίγο….
10.  Επιβεβαιώθηκε η επίσκεψη του Π/Θ κ. Κώστα Καραμανλή στην Αλβανία. Τι πρέπει να περιμένουμε από την άφιξη στα Τίρανα του έλληνα πρωθυπουργού;
10.                        Στην πρόσφατη επίσκεψη του κου Μπερίσα στην Αθήνα, πράγματι, απευθύνθηκε πρόσκληση στον κο Καραμανλή να έλθει στα Τίρανα. Εύλογα μια τέτοια ευκαιρία πρέπει να εμπεδώσει το σημερινά καλά επίπεδα συνεργασίας και να χαράξει ό,τι ακριβώς τώρα χρειάζεται: Μιά στρατηγική μέσα στο μέλλοντα χρόνο και υπό τις συγκεκριμένες περιφερειακές συνθήκες. Οι δύο χώρες έχοντας αφήσει πίσω «εφηβικές ασθένειες» πρέπει να ατενίσουν το μέλλον τους και εκείνο της ευρύτερης περιφέρειάς τους, με τελικό προορισμό την Ενωμένη Ευρώπη.