ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Του Ιωάννη Μιχαλέτου,
Αναλυτής για θέματα ασφάλειας του Ινστιτούτου RIEAS( http://www.rieas.gr/)
Συμπληρώνεται σχεδόν ένας χρόνος αυτή την περίοδο από τις καταστροφικές πυρκαγιές που έπληξαν την Ελλάδα και το παρακάτω άρθρο παρουσιάζει ορισμένα στοιχεία που αφορούν το μέγεθος της καταστροφής καθώς και τις ενέργειες που έχουν λάβει χώρα για την αντιμετώπιση της. Διασκευή αυτού του κειμένου θα παρουσιαστεί στον ετήσιο οδηγό για τη Εταιρική Ευθύνη « Eurocharity 2008 Yearbook" του ομώνυμου Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού.
Το περασμένο έτος επεφύλαξε στην Ελλάδα μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές στην νεώτερη ιστορία της και έναν τραγικό απολογισμό απωλειών σε ανθρώπινες, περιβαντολογικές και υλικές απώλειες. Όπως δήλωσε ευθύς αμέσως της καταστροφής ο Πρωθυπουργός της χώρας, «Η χώρα ζει μια ανείπωτη εθνική τραγωδία….Η αντιμετώπιση της πρωτοφανούς αυτής κατάστασης χρειάζεται σκληρή μάχη…Η Πολιτεία, με τη βοήθεια όλων, θα κάνει ό,τι επιβάλλεται για να βρει τους ενόχους και να τους τιμωρήσει»
Η μέχρι στιγμής πληροφορίες και αποτιμήσεις από τους αρμόδιους φορείς όπως το Υπουργείο Γεωργίας, αλλά και διεθνείς περιβαντολογικούς οργανισμούς όπως η WWF, έχουν προχωρήσει σε μία πρώτη εκτίμηση της κατάστασης.
Περιληπτικά:
Οι ανθρώπινες απώλειες ανήλθαν σε 75.
Τα κατεστραμμένα χωριά είναι 160.
Ο αριθμός ανθρώπων που υπέστησαν βλάβη είναι μεγαλύτερος από 500.000.
Το συνολικό κόστος απωλειών υπολογίζετε σε 5 Δις. Ευρώ.
Το συνολικό κόστος των επιχειρήσεων υπολογίζετε σε 600 Εκατ. Ευρώ.
Η συνολική καμένη έκταση ανέρχεται σε 1.785.000 στρέμματα, από τα οποία είναι:
-
56% Δάση και Φυσικές εκτάσεις.
-
42% Γεωργικές Καλλιέργειες.
-
2% Διάφορες επιφάνειες (οικισμοί, δρόμοι, γήπεδα, κλπ).
Περισσότερα από 300.000 στρέμματα βρίσκονταν σε προστατευόμενες φυσικές περιοχές του δικτύου Natura 2000. Ειδικότερα:
-
Καϊάφας: 7.600 στρέμ. (22% προστατευόμενης περιοχής).
-
Ολυμπία: 670 στρέμ. (21% προστατευόμενης περιοχής).
-
Οροπέδιο Φολόης: 30.000 στρέμ. (30% προστατευόμενης περιοχής).
-
Όρος Ταΰγετος: 86.500 στρέμ. (17% προστατευόμενης περιοχής).
-
Όρος Πάρνωνας: 45.000 στρέμ. (8% προστατευόμενης περιοχής).
-
Φαράγγι Βουραϊκού:6.370 στρέμ. (29% προστατευόμενης περιοχής).
-
Όρος Μπαρμπάς, Φαράγγι Σελινούντα: 30.480 στρέμ. (51% προστατευόμενης περιοχής).
Κατ'ουσία πρόκειται για την μεγαλύτερη καταστροφή (Της Πελοποννήσου) στην ιστορία, με εξαίρεση ίσως την τραγική περίοδο των Ορλωφικών , 1774-'79.
Μερικές από τις βραχυπρόθεσμές, αλλά και μακροχρόνιες αρνητικές επιδράσεις, σύμφωνα με γεωπόνους και μηχανικούς περιβάλλοντος, εδράζουν στα ακόλουθα σημεία:
Από ένα έως και 3 χρόνια θα χρειαστούν -σύμφωνα με τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις- για να αποκατασταθεί το φυτικό κεφάλαιο και να επανέλθει η παραγωγή σε ικανοποιητικά επίπεδα, καθώς μετά το πέρασμα της φωτιάς από τους αγρούς, τους ελαιώνες, τα αμπέλια και τα περιβόλια με οπωροφόρα, έχει χαθεί η τρέχουσα παραγωγή. Ωστόσο, εάν οι φωτιές έχουν καταστρέψει από τη ρίζα τα δένδρα τότε το ελάχιστο διάστημα που θα απαιτηθεί για τη δημιουργία νέων καλλιεργειών ξεπερνά τα 5 έτη
Αλλαγή της ποιότητας του νερού: Οι στάχτες καταλήγουν στον υδροφόρο ορίζοντα γεγονός που σημαίνει ότι θα αλλοιωθεί η ποιότητα του πόσιμου νερού σε ολόκληρη την πληγείσα περιοχή.
Αλλαγή του ανάγλυφου και μείωση της καλλιεργήσιμης γης: Οι κατολισθήσεις και οι πλημμύρες θα επιφέρουν ριζικές αλλαγές στη ανάγλυφο της περιοχής. Θα αυξηθούν δραστικά οι ποσότητες λάσπης που θα «κατεβάζουν» τα ποτάμια της περιοχής με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και συνακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία, όχι μόνο της περιοχής άλλα και ολόκληρης της χώρας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι φετινές πυρκαγιές έπληξαν σχεδόν το σύνολο της Ηπειρωτικής Ελλάδος και συνεπώς αναλόγως του μικροκλίματος κάθε περιοχής, υπάρχουν και εξειδικευμένες επιπτώσεις, σύμφωνα με τις τοπικές αυτοδιοικήσεις των περιοχών αυτών.
Πάρνηθα
Mεταβολές στο μικροκλίμα, αισθητική υποβάθμιση επιπτώσεις σε χλωρίδα και πανίδα, διάβρωση, αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Αττικής, πλημμυρικά φαινόμενα.
Αχαΐα
Κίνδυνο κατολισθήσεων, υποβάθμιση υδροφόρων οριζόντων, πλημμυρικά φαινόμενα, διάβρωση εδαφών, επιπτώσεις σε χλωρίδα-πανίδα, ανάγκη εφαρμογής αναχωμάτων ανάσχεσης νερού και φερτών υλικών.
Κόρινθος
Αισθητική υποβάθμιση, ερημοποίηση, διάβρωση εδαφών, κίνδυνο πλημμύρας, υποβάθμιση ποιότητας υδροφόρων οριζόντων.
Γράμμος
Αργή η φυσική αναγέννηση, μετακίνηση της καφέ αρκούδας.
Σκιάθος
Υποβάθμιση χλωρίδας και πανίδας, επιπτώσεις σε υπόγεια νερά.
Κεφαλονιά
Πλημμυρικά φαινόμενα, κατολισθήσεις φθινόπωρο-χειμώνα, επιπτώσεις σε πανίδα-χλωρίδα, διάβρωση εδαφών
Η καταστροφή του 2007, επηρέασε καίρια την παραγωγή ορισμένων προϊόντων από τα οποία εξαρτάται μεγάλο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας. Ο Τύπος, όπως η εφημερίδα Ημερησία έχουν ήδη αναφέρει ότι, «Οι εκτιμήσεις των ειδικών προβλέπουν για τα επόμενα χρόνια μια μείωση της παραγωγής ελαιολάδου στη χώρα μας της τάξεως 3%-5% εξαιτίας των πυρκαγιών. Τα στοιχεία δείχνουν καταστροφή 4,5 εκατ. ελαιόδεντρων στη Νότια Πελοπόννησο. Το μεγαλύτερο πλήγμα έχει υποστεί ο νομός Ηλείας που έχασε 4 εκατ. ελαιόδεντρα. Οι υπόλοιπες ελιές που καταστράφηκαν βρίσκονται στους νομούς Μεσσηνίας και Λακωνίας»
Περαιτέρω σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Γεωργίας Ηλείας, από τις τελευταίες πυρκαγιές καταστράφηκε περίπου το 50% των ελαιόδεντρων, σε σύνολο 8.300.000, ενώ υπολογίζεται ότι τις ημέρες της μεγάλης καταστροφής χάθηκαν περισσότεροι από 15.000 τόνοι λαδιού.
Σε επίπεδο κρατικής προστασίας, μεγάλο ρόλο θα έχει η αξιοποίηση πόρων που προέρχονται από Κοινοτικά κονδύλια. Από το Γ ΚΠΣ θα επιχειρηθεί αναδιανομή πόρων από προγράμματα που δεν «τρέχουν» προς τις πληγείσες περιοχές για την αποκατάσταση δικτύων, οδών και κτιρίων. Τα ποσά που μπορούν να εξοικονομηθούν ακόμη δεν έχουν προσδιοριστεί από την κυβέρνηση. Από το Δ ΚΠΣ, το επιπλέον ποσό για έργα και δράσεις στις περιοχές που δοκιμάστηκαν από την πύρινη λαίλαπα θα διερευνηθεί το πιθανότερο από τις αρχές του 2008.
Επιπλέον είναι δεδομένη η ισχυρή υποστήριξη του Ελληνικού ιδιωτικού τομέα ο οποίος από την πρώτη στιγμή διέθεσε μεγάλα κεφάλαια ανερχόμενα σε εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ, σύμφωνα με τις τωρινές δεσμεύσεις και προβλέψεις. Η ανταπόκριση του κοινού σε Πανελλαδικό και ομογενειακό επίπεδο υπήρξε συγκινητική αλλά και λίαν ουσιαστική για την αντιμετώπιση των βιοτικών αναγκών των κατοίκων όπως και την μελλοντική αποκατάσταση τους.
Οι αιτίες των πυρκαγιών δεν έχουν πλήρως διαλευκανθεί μέχρι στιγμής, εάν και όλα τα στοιχεία υποδεικνύουν μία σειρά εμπρησμών με άγνωστη μέχρι στιγμής αιτιολόγηση αλλά και κίνητρα. Υπενθυμίζεται ότι την 26/8/2007 η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι επικήρυξε τους εμπρηστές με αμοιβή από εκατό χιλιάδες έως ένα εκατομμύριο ευρώ σε όποιον παράσχει στις αρχές πληροφορίες που οδηγήσουν στην αποκάλυψη τους.
Επίσης η ανακάλυψη υπολειμμάτων εμπρηστικού μηχανισμού στον Υμηττό που πυροδοτήθηκε με κινητό τηλέφωνο από απόσταση και ο εντοπισμός μηχανισμών , στην Αγία Παρασκευή και τη Φθιώτιδα, αποτελούν δύο ακόμη σημαντικά στοιχεία και τέλος η παραδοχή της αιτίας του εμπρησμού από την Πυροσβεστική Υπηρεσία τον Νοέμβριο του 2007 σε σχέση με την φωτιά στην Πάρνηθα.
Εν κατακλείδι, οι μελλοντικές προκλήσεις για τους Έλληνες είναι πολλαπλές και αφορούν την αντιμετώπιση σε πρώτο επίπεδο των συνεπειών και σε δεύτερο την ευαισθητοποίηση του κοινωνικού σώματος στην αντιμετώπιση οικολογικών καταστροφών και προστασίας του περιβάλλοντος. Ο τομέας της Πολιτικής Ασφάλειας είναι ένα άλλο μείζων ζήτημα που έχει ήδη τεθεί υψηλά στις προτεραιότητες της κοινωνίας και του κράτους. Όλοι πλέον καλούνται να δείξουν κατά πόσο μπορούν να ανταποκριθούν στις μεγάλες αυτές ευθύνες και προκλήσεις.
