Του Άρη Τερζόπουλου  

Με την ορκωμοσία του Μπαράκ Ομπάμα στη θέση του 44ου Προέδρου των ΗΠΑ, η κλυδωνιζόμενη υπερδύναμη αποκτά και πραγματικά και συμβολικά μια καινούργια φωνή.Μετά τις ομιλίες αυτών που είχαν προηγηθεί εκείνο το πρωί της 20ης Ιανουαρίου στην Ουάσινγκτον και με ένα ακροατήριο που ανερχόταν σε δισεκατομμύρια άτομα , από κάθε γωνιά του πλανήτη, ο Μπαράκ Ομπάμα στάθηκε στο πόντιουμ, έτοιμος να ξεκινήσει την πρώτη του ομιλία ως ο 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ.

 

Τα δύο εκατομμύρια κόσμου που είχαν συγκεντρωθεί μπροστά από το χώρο της ορκωμοσίας, άκουσαν από τα εκατοντάδες μεγάφωνα που είχαν τοποθετηθεί σε κάθε γωνιά, την καμπανιστή φωνή του Προέδρου τους, που όπως το συνηθίζει ξεκίνησε με την προσφώνηση: “My fellow Americans…”. Η φωνή του Μπαράκ Ομπάμα, είναι πλέον αναγνωρίσιμη σε όλο τον κόσμο. Με χροιά εξευγενισμένα νέγρικη, ολίγον βαρύτονη και μ’ ένα πολύ συμπαθητικό «μέταλλο», που θα μπορούσε να τον είχε αναδείξει και σ’ ένα πετυχημένο τραγουδιστή. Αλά φυσικά η καριέρα ως Προέδρου των ΗΠΑ είναι μάλλον πιο αβανταδόρικη, από μια καριέρα στη μουσική. Σε μια εποχή που η επικοινωνία αποτελεί μια από τις βασικές παραμέτρους της εποχής μας, δεν είναι ακόμη και πάρα πολλοί εκείνοι που καταλαβαίνουν τη σημασία που έχει η χροιά της φωνής και εκφορά του λόγου στην καριέρα ενός πολιτικού. Ο Πρόεδρος Κένεντι ήταν ο πρώτος που ανέδειξε τη σημασία του συνόλου της εμφάνισης, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η εκφορά του λόγου, σε μια πολιτική καριέρα. Αν φερ’ ειπείν ο Τζον Κένεντι είχε τη μορφή και τη φωνή του Νίξον, κανείς δεν θα είχε συγκινηθεί τόσο πολύ από μια πιθανή δολοφονία του, έστω κι αν είχε ακολουθήσει ακριβώς την πολιτική καριέρα του Κένεντι. Στον κινηματογράφο, οι ηθοποιοί που γίνονται «μεγάλοι», είναι εκείνοι που μπορούν να ερμηνεύσουν το πρότυπο του «πατριάρχη» και συμβολικά του Θεού. Ο Μάρλον Μπράντο ήταν ο ιδανικός γι αυτό το ρόλο, γιατί διέθετε το αναγκαίο «εκτόπισμα» και υποκριτικά, αλλά και σαν μορφή και σαν εκφορά του λόγου, αν και με τον ιδιότυπο και μπερδεμένο τρόπο που μιλούσε, συχνά δυσκολευόσουν να καταλάβεις τι έλεγε. Και δεν υπάρχει καλύτερη απόδειξη γι αυτό από τον τρόπο που ερμήνευσε τον πατριάρχη-Θεό, στον «Νονό», αλλά και ως συνταγματάρχης Κουρτζ στην ταινία»Αποκάλυψη Τώρα». Για να γίνει κατανοητή η αντιδιαστολή προσπαθείστε να φανταστείτε τον Τζακ Λέμον σ’ αυτούς τους ρόλους.

Σ’ ένα άρθρο του στο περιοδικό Time, ο αρθρογράφος Μάικλ Κίνσλευ αναφέρεται σ’ ένα αντίστοιχο «εκτόπισμα», με εργαλείο μόνο τη φωνή, κάνοντας λόγο για μια φωνητική ικανότητα που εν συντομία αναφέρεται ως VOG (Voice of God). Την δυνατότητα μιας φωνής δηλαδή να ακουστεί, με τη χροιά που υποθέτουμε πως θα είχε η φωνή του Θεού, αν μπορούσαμε ποτέ να τον ακούσουμε. Και όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Μάικλ Κίνσλευ, από τη σημερινή γενιά των Αμερικανών ηθοποιών υπάρχουν κυρίως δυο που μπορούν να «ενσαρκώσουν» σε κάποιο σπηκάζ τον Θεό. Ο Τζέημς Ερλ Τζόουνς και ο Μόργκαν Φρήμαν. Αν δεν θυμάστε ποιος είναι ο Τζέημς Ερλ Τζόουνς που έχει παίξει σ’ ένα σωρό ταινίες, θα θυμάστε ίσως τη φωνή του στο CNN, να εκφέρει το βασικό σλόγκαν του σταθμού, προφέροντας το κλασικό πια «This is CNN”. Τον Μόργκαν Φρήμαν μάλλον θα τον θυμάστε και από τους ρόλους του στους «Ασυγχώρητους» και στο “Million Dollar Baby” δίπλα στον Κλιντ Ίστγουντ, ή στο “Seven” δίπλα στον Μπραντ Πιτ. Εγώ προσωπικά έχω δει πολλές από τις ταινίες του Μόργκαν Φρήμαν κατ’ επανάληψη στο βίντεο, μόνο και μόνο, για τη φωνή του. Μια φωνή που αναδίδει κύρος και σοφία και που εμπνέει το σεβασμό. Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει ένα αντίστοιχα με τον Μόργκαν Φρήμαν «ζεστό» μέταλλο στη φωνή του, με μια χροιά όμως αρκετά πιο νεανική, πράγμα άλλωστε φυσικό μια και δεν είναι λίγα τα χροιά που τους χωρίζουν. Δεν είναι η «Φωνή του Θεού», ια και είναι αρκετά νέος ακόμη, αλλά είναι η φωνή που θα περίμενε να έχει κανείς ένας μαύρος Πρίγκηπας, που θα μπορούσε αν «ενσαρκώσει» σωστά το ρόλο του, να αναδειχθεί σ’ έναν «εν δυνάμει Θεό».

Ο Oμπάμα ως πρϊόν

Στο σημερινό κόσμο, έτσι όπως έχουν γίνει τα πράγματα, όλοι είμαστε κατά κάποιο τρόπο «προϊόντα». Άλλος με μπλε και πράσινους κόκκους, άλλος με 16 κυλίνδρους και σπαστό διαφορικό και άλλος με μικρό ή μεγάλο επιτόκιο, ανεξάρτητα από το ποια δουλειά κάνουμε ή ποια είναι η θέση μας σ’ αυτό τον κόσμο, όλοι μας, είμαστε από τη μια μεριά άνθρωποι, αλλά συγχρόνως είμαστε και «προϊόντα», με συγκεκριμένη χρησιμότητα και διάρκεια, αλλά κυρίως με ημερομηνία λήξης. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν εξαιρείται κι αυτός από αυτόν τον κανόνα. Είναι κι αυτός ένα «προϊόν». Είναι δηλαδή κι αυτός «κατασκευασμένος», είτε βάση σχεδίου, είτε ως προϊόν μοιραίων και τυχαίων συμπτώσεων. Είναι οι συνιστώσες της κάθε εποχής που σε όλο τον κόσμο «κατασκευάζουν» τους κατά τόπους ηγέτες. Και από αυτόν τον κανόνα δεν ξεφεύγει καμία κοινωνία. Η αμερικάνικη σκηνή, έχει μια ομολογουμένως θαυμαστή ικανότητα, να ανανεώνει το ρεπερτόριό της και να παράγει τα κατάλληλα πολιτικά «προϊόντα» κατάλληλα για την κάθε εποχή. Πολλοί θα δυσκολευτούν για πολλά ακόμη χρόνια να καταλάβουν το πόσο σοφά ήταν «κατασκευασμένος» ο Τζωρτζ Μπους, στο ρόλο του οιδιποδείως προβληματισμένου καουμπόϋ. Παρ’ όλο που πολλοί δεν μπορούν να το καταλάβουν, ο Τζωρτζ Μπους ήταν αναγκαίος. Για τον απλούστατο λόγο ότι χωρίς τον Τζωρτζ Μπους δεν θα μπορούσε να είχε υπάρξει ο Μπαράκ Ομπάμα. Οι μεγάλες στροφές δεν γίνονται αν δεν έχει προηγηθεί μια καταστροφή. Αν όμως ο Μπους ήταν σοφά κατασκευασμένος» δεν μπορεί σε τίποτα να συγκριθεί με τη σοφία με την οποία οι «κατασκευαστές» επιμελήθηκαν την «κατασκευή» του Ομπάμα. Σε ηλικία 47 ετών ώστε και συμβολικά να παραλάβει τη σκυτάλη από το σημείο που την άφησε ο Τζον Κένεντι που δολοφονήθηκε στα 46 του. Μαύρος ώστε, και συμβολικά πάλι, να ολοκληρώσει τα οράματα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και συγχρόνως να ενώσει αυτήν την πιο πολυφυλετική κοινωνία της ανθρωπότητας. Με δικηγορικές σπουδές που τόνωσαν ακόμη περισσότερο την έμφυτη ρητορική του ικανότητα, αλλά και με την κατάλληλη φωνή ώστε τα επιχειρήματά του να είναι πιο πειστικά, ακόμη και για εκείνους που δύσκολα πείθονται. Μην έχετε καμιά αμφιβολία. Ο Ομπάμα είναι ένα τέλεια κατασκευασμένο «προϊόν», προσεγμένο μέχρι την τελευταία του λεπτομέρεια. Μετά από όλα αυτά πιθανόν θα έχετε ήδη συμπεράνει πως ο Ομπάμα ως «προϊόν» εμπίπτει κι αυτός στις συνηθισμένες θεωρίες συνομωσίας του αμερικάνικου κατεστημένου και τα λοιπά. Τη φορά αυτή όμως έχετε πέσει έξω. Αν και οι θεωρίες συνομωσίας είναι υπαρκτές, όλα κινούνται πάντα σε κάποιο μικρό ή μεγάλο επίπεδο «συνομωσίας» η περίπτωση του Ομπάμα δεν είναι και τόσο απλή. Για να μπορέσετε να κατανοήσετε καλύτερα την όλη κατάσταση θα έπρεπε να γνωρίζετε τον όρο «Μορφογενετικό Πεδίο». Επειδή όμως δεν τον ξέρετε θα επανέλθουμε σ’ αυτό σε επόμενο τεύχος και όταν θα έχετε ωριμάσει επαρκώς.

Πολλοί λοιπόν αναρωτιούνται, τώρα που ο Μπαράκ Ομπάμα, ανέλαβε επιτέλους την εξουσία, αν θα μπορέσει να ανταποκριθεί ένας άνθρωπος μόνος του, όσο ικανός κι αν είναι και όσο πειστική φωνή και να έχει στις τεράστιες προσδοκίες που έχουν επενδυθεί επάνω του και σε μια όχι απλώς δύσκολη, αλλά περίπου καταστροφική συγκυρία και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο. Η απάντηση είναι απλώς «ναι». Ο Ομπάμα δεν είναι μόνος του. Σε πρακτικό επίπεδο, σε αυτό που θα κατανοούσαν ακόμη και οι φοιτητές φερ’ ειπείν, ο Ομπάμα έχει την στήριξη του πολυεπίπεδου αμερικάνικου κατεστημένου και όχι μόνο. Ο ρόλος του Ομπάμα δεν είναι απλώς να βγάλει τις ΗΠΑ και συνεπακόλουθα ολόκληρο τον κόσμο από την οικονομική κρίση. Ο ρόλος του πηγαίνει πολύ πιο βαθιά. Το ζήτημα δεν είναι μόνο η έξοδος από την κρίση, αλλά και η δημιουργία ενός καινούργιου πολιτικού συστήματος, που από την εποχή του Ομπάμα και μετά θα αποτελέσει το πρότυπο διακυβέρνησης των δυτικών κυρίως κοινωνιών, που σε γενικές γραμμές έχουν χάσει την πυξίδα τους. Το καινούργιο μοντέλο που θα προκύψει αποτελεί έναν αναγκαίο πια συνδυασμό του σοσιαλισμού με την οικονομία της αγοράς. Το ποια ακριβώς μορφή θα έχει αυτό το είδος διακυβέρνησης θα το μάθετε έμπρακτα τα αμέσως επόμενα χρόνια. Για να ετοιμαστείτε όμως καλύτερα γι αυτό που σας περιμένει και κυρίως για να το εμπεδώσετε, θα χρειαστεί να περάσετε λίγη ακόμη κρίση. Κι αν θέλετε να προηγείστε λιγάκι από τους υπόλοιπους δεν έχετε παρά να ξεσκονίσετε και κάποια συγκεκριμένα ανέκδοτα με τον Ναστραντίν Χότζα.

Το άρθρο αυτό εμφανίστηκε στο ΚΛΙΚ Ιανουαρίου