Του Μάριου Ευρυβιάδη,
Το κυπριακό πρόβλημα δεν άρχισε το 1963-64. Ούτε το 1974. Και δεν είναι αυτό που κοινώς νομίζεται. Δεν είναι η εναλλακτική δομή του κράτους. Δεν είναι η συμμετοχή στη δομή της εξουσίας. Δεν είναι μετά το 1974, η εισβολή και η κατοχή. Δεν είναι η όποια μορφή ομοσπονδίας, διζωνικής, τριζωνικής, κλπ. Δεν είναι το «περιουσιακό» για να είμαι και επίκαιρος.
Το κυπριακό πρόβλημα είναι κάτι πιο σημαντικό και σύνθετο. Είναι υπαρξιακό. Το κυπριακό πρόβλημα είναι η Κυπριακή Δημοκρατία.
Εάν προσεγγίσουμε το ζήτημα μέσα από αυτή την φαινομενικά απλοϊκή θέση, θα έχουμε έναν μπούσουλα και ένα πλαίσιο ανάλυσης που μας προσφέρει μια λογική ερμηνεία για την πεντηκονταετία, από το 1960 μέχρι σήμερα. Η ερμηνεία αυτή επαληθεύεται από τα γεγονότα του 1963-64, από αυτά που μεσολάβησαν μέχρι το 1974 και από αυτά που ακολούθησαν από τότε μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένου βέβαια και του Δημοψηφίσματος του 2004.
Το κυπριακό πρόβλημα είναι αυτή καθ’ αυτή η ύπαρξη του κράτους σε μια μείζονος στρατηγικής σημασίας περιοχή η οποία για μια δεκαετία, από το 1958 μέχρι το 1968, ήταν το πιο σημαντικό στρατηγικό σημείο του πλανήτη με μόνη εξαίρεση τις 13 ημέρες του Οκτώβρη του 1962, όταν είχαμε την κρίση των πυραύλων στην Κούβα που έφερε την ανθρωπότητα στο χείλος της αυτοκαταστροφής.
Το κράτος του 1960 έστω και με την κολοβή και εγγυημένη του μορφή δεν έπρεπε να υπάρχει. Και από την επομένη κιόλας της δημιουργίας του, στις 16 Αυγούστου 1960, η ύπαρξή του θεωρήθηκε στρατηγικό λάθος από τη Δύση.
Πρωτού λοιπόν ξεράνει καν το μελάνι των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου η παρουσία του κυπριακού κράτους στην Ανατολική Μεσόγειο άρχισε να φαντάζει επικίνδυνη για την Ουάσιγκτον κυρίως, αλλά και για τους σφογγοκωλάριους των Αμερικανών τους Εγγλέζους.
Επικίνδυνο φάνταζε και για την Άγκυρα αλλά για λόγους διαφορετικούς από αυτούς των Αμερικανο-Εγγλέζων. Από το 1958 και μετά και ενώ είχε ήδη υπογραφεί η Ζυρίχη, οι Τούρκοι άρχισαν να δραστηριοποιούνται δυναμικά. Ως αποτέλεσμα από τον Ιανουάριο του 1959 (η Ζυρίχη υπεγράφη τον Φεβρουάριο) μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1960, δηλαδή μετά την ανακήρυξη του κράτους, οι Τούρκοι, κατά δική τους παραδοχή, έφεραν παράνομα στην Κύπρο 10.000 όπλα ένα γεγονός που σήμερα οι πρωταγωνιστές το αφηγούνται με υπερηφάνεια. Για διαφορετικούς λόγους η τουρκική θέση στην Κύπρο είχε και αμερικανο-εγγλέζικες πλάτες.
Ποια ήταν τα κίνητρα των τελευταίων; Ήταν ιδεολογικά και γεωστρατηγικά. Οι Αμερικανοί ήθελαν να ελέγχουν απόλυτα την Ανατολική Μεσόγειο γύρω από την Κύπρο. Από το 1958 είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν στο βυθό της Μεσογείου, κυριολεκτικά κάτω από την Κύπρο, την πρώτη γενιά των επιθετικών υποβρυχίων τύπου Polaris. Το τελευταίο ήταν οπλισμένο με τους ομώνυμους υποβρύχια εκτοξευόμενους πυραύλους Polaris, που μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές. Από το 1958 μέχρι το 1968 το περιορισμένο βεληνεκές των Polaris επέτρεπε στους Αμερικανούς να χτυπήσουν την Μόσχα μόνο από δυο σημεία στον πλανήτη. Το ένα ήταν στην Ανατολική Μεσόγειο και το άλλο στη Βόρεια Θάλασσα. Ανέπτυξαν λοιπόν δυο πυρηνικές βάσεις. Μια στην Ρότα της Ισπανίας για την Ανατολική Μεσόγειο και μια στη Λόχ Νες στην Σκωτία, για την Βόρεια Θάλασσα. Αλλά λόγω των πάγων η Βόρειος Θάλασσα ήταν διαθέσιμη για λιγότερο από τρείς μήνες τον χρόνο. Αντίθετα, η περιοχή γύρω από την Κύπρο ήταν διαθέσιμη και για τους δώδεκα. Από το 1958 μέχρι το 1968 η Ανατολική Μεσόγειος ήταν κυριολεκτικά ο ομφαλός της αμερικανικής πυρηνικής στρατηγικής κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Τα υποβρύχια Polaris ήταν σχεδόν άτρωτα.
Η Μόσχα δεν παρέμενε αδρανής. Για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο ανέπτυξε υποβρύχια και πλοία επιφανείας στην Μεσόγειο. Ως αποτέλεσμα, πάνω από 160 πολεμικά πλοία και υποβρύχια Ανατολής και Δύσης συνωστίζονταν στην Ανατολική Μεσόγειο σε ένα κυριολεκτικά θανάσιμα παιγνίδι.
Η πρώτη ευκαιρία για την κατάλυση του κυπριακού κράτους εμφανίσθηκε με τα γεγονότα του 1963-64. Με τα γεγονότα αυτά ως αφορμή και όχι ως αιτία, η Κύπρος χαρτηρίσθηκε ως «Κούβα της Μεσογείου» και ο Πρόεδρος της ως «Κάστρο της Μεσογείου» ή ο «Ρασοφόρος Κάστρο». Χαρακτηρίστηκε ως τέτοια λόγω της ύπαρξης ενός φαινομενικά ισχυρού κομμουνιστικού κόμματος στο νησί, το οποίο μετά τις πρώτες εκλογές του 1960 απέκτησε και κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.
Η πρώτη ανεπιτυχής προσπάθεια κατάλυσης αφορούσε την ανάπτυξη και με τη συμμετοχή Αμερικανών πεζοναυτών, Νατοϊκών δυνάμεων, υπό τον Αμερικανό διοικητή του ΝΑΤΟ που θα υποκαθιστούσε το κυπριακό κράτος μέσω μιας συγκυριαρχίας ΝΑΤΟ, Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας.
Ακολούθησε το περιβόητο Σχέδιο Άτσεσον με πολλές τροποποιήσεις. Και αυτό στόχευε στην κατάλυση του κράτους με τη διχοτόμηση του νησιού (μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας) με το ένα τρίτο περίπου του τόπου να τουρκοποιείται. Για την υλοποίηση του διχοτομικού αυτού σχεδίου η τότε κυβέρνηση της Ελλάδας επεξεργάσθηκε ακόμα και την βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης Μακαρίου.
Ωστόσο, πριν το 1963-64 και προτού γίνει ιδεολογικά της μόδας ο χαρακτηρισμός «Κούβα της Μεσογείου» τα ίδια Δυτικά κέντρα εξουσίας αποκάλεσαν την Κύπρο «Τσεχοσλοβακία του Μεταπολέμου».
Τι εννοούσαν με αυτό; Ότι όπως ακριβώς το μειοψηφών κομμουνιστικό κόμμα της Τσεχοσλοβακίας κατάφερε μέσω δημοκρατικών διαδικασιών το 1948 ένα «κοινοβουλευτικό πραξικόπημα» και έμπασε για τα καλά την Τσεχοσλοβακία στο ανατολικό στρατόπεδο, κάτι ανάλογο θα έπρατταν και οι κομμουνιστές της Κύπρου. Και μια τέτοια εξέλιξη θα επέτρεπε στην Σοβιετική Ένωση να ακυρώσει την πυρηνική στρατηγική των ΗΠΑ, δηλαδή αυτή των Polaris κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
Καταγράφεται λοιπόν ότι προτού εφευρεθεί το έωλο τροπάριο της «κουβανοποίησης» της Κύπρου υπήρχε ένα άλλο εξίσου έωλο τροπάριο, αυτό της «Τσεχοσλοβακοποίησής» της.
Όλα όσα ακολούθησαν είχαν μία γραμμική εξέλιξη και με στόχο πάντοτε την κατάλυση του κράτους. Η τελευταία βίαιη προσπάθεια έγινε με το διπλό έγκλημα του πραξικοπήματος και της εισβολής. Υπογραμμίζω εδώ ότι στρατηγικός στόχος της εισβολής δεν ήταν η κατοχή αλλά η κατάλυση του κράτους.
Μετά το 1974 εγκαταλείφθηκαν οι βίαιες μέθοδοι και με εργαλεία τις λεγόμενες «διακοινοτικές συνομιλίες» άρχισε η σταδιακή προσπάθεια απονομιμοποίησης του κράτους. Αυτή κορυφώθηκε με το κυριολεκτικά κρατοκτονικό Σχέδιο Ανάν το 2004 και με το Δημοψήφισμα να λειτουργεί ως ο νομιμοποιητικός μηχανισμός.
Η στρατηγική αυτή των Δυτικών παρ’ολίγον να ανατραπεί με την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Δυστυχώς η κατά καιρούς ανεπάρκεια ανικανότητα και ασχετοσύνη των κυβερνήσεων και των διπλωματικών υπηρεσιών του κράτους, επέτρεψε στους Δυτικούς εχθρούς του κυπριακού κράτους να βραχυκυκλώσουν τους μηχανισμούς της ΕΕ και να τους στρέψουν εναντίον του. Έτσι, σήμερα η Κύπρος παρ’όλο που είναι ισότιμο μέλος της ΕΕ βρίσκεται σε στρατηγικό αδιέξοδο. Είναι πραγματικά αδιανόητο αυτό που σήμερα συμβαίνει μεταξύ Κύπρου και ΕΕ. Ένας πρώην αρχικομμουνιστής της Τσεχοσλοβακίας και σημερινός Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ ο Stephan Fule καταστρατηγεί κυριαρχικά δικαιώματα ενός κράτους μέλους και οι ταγοί του κράτους αυτού παρακολουθούν ως εάν είναι ανήμποροι να αντιδράσουν. Αυτό που για πενήντα χρόνια δεν κατάφεραν οι βυσσοδομούντες πολέμιοι του κυπριακού κράτους είναι πολύ πιθανόν να τελεσφορήσει λόγω της τραγικής ανεπάρκειας των ταγών του. Και για ορισμένους εξ’ αυτών και με την κουτοπόνηρη συνέργειά τους.
