Του Ανδρεστίνου Ν. Παπαδόπουλου
Την πρόσφατη δήλωση του ΓΓ του ΟΗΕ, Μπαν Γκι-μουν, μετά το πέρας των συνομιλιών στο Greentree στις 25 Ιανουαρίου 2012 σχολίασαν κυβέρνηση και κόμματα ποικιλοτρόπως, άλλοι προβάλλοντας τα όποια θετικά και άλλοι τα αρνητικά για την πλευρά μας. Τα κύρια στοιχεία αυτής της δήλωσης είναι τα ακόλουθα:
Οι συνομιλίες βρίσκονται στην τελική φάση και οι συζητήσεις στο Greentree αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της, οδηγώντας τα πράγματα προς μια πολυμερή διάσκεψη και τελική διευθέτηση. Γίνεται παραδοχή ότι κατά τις συζητήσεις στο Greentree επετεύχθη περιορισμένη πρόοδος και τίθεται και ένα χρονοδιάγραμμα – έκθεση ΓΓ προς το Συμβούλιο Ασφαλείας στο τέλος Φεβρουαρίου, ανασκόπηση της διαδικασίας από τον Αλεξάντερ Ντάουνερ στο τέλος Μαρτίου και εάν η έκθεσή του είναι θετική, σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης τέλος Απριλίου ή αρχάς Μαΐου. Πιστεύοντας ότι σ’ αυτό το στάδιο η διατήρηση της δυναμικής και η συνέχιση των διαπραγματεύσεων δεν είναι αρκετή, ο ΓΓ παρότρυνε τους ηγέτες να κάνουν αποφασιστικά βήματα για μια τελική συμφωνία.
Εξετάζοντας το κείμενο της δήλωσης, παρατηρούμε τα εξής: Ο ειδικός του σύμβουλος θα προβεί σε μια «ανασκόπηση της διαδικασίας» και όχι της προόδου. Θα εξετάσει άραγε πού σκοντάφτει η διαδικασία, ποιος είναι ο αίτιος; Μήπως οι υπαναχωρήσεις του κ. Έρογλου και η αδιαλλαξία της Άγκυρας; Συντάσσοντας την έκθεσή του ο κ. Ντάουνερ θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι θα πρέπει να είναι συνεπής (consistent) με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, άρα κριτήρια θα είναι οι διατάξεις αυτών των αποφάσεων. Επιπλέον, για τη σύνταξή της θα πρέπει να έχει διαβουλεύσεις με τις δύο πλευρές. Μόνο σε περίπτωση που η έκθεση Ντάουνερ θα είναι θετική και σύμφωνη με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας ο ΓΓ θα συγκαλέσει την πολυμερή διάσκεψη. Δεν λέγει όμως τι θα γίνει αν η έκθεση Ντάουνερ δεν είναι θετική, ούτε και ποια θα είναι η ημερήσια διάταξη της πολυμερούς. Αν λάβουμε υπόψη μας την Απόφαση 2026 (2011) του Συμβουλίου Ασφαλείας της 14ης Δεκεμβρίου 2011, έχουμε κάποια ένδειξη, αφού αναφέρει ότι οι εσωτερικές πτυχές της διευθέτησης θα πρέπει να έχουν ήδη λυθεί πριν την πολυμερή, η σύγκληση της οποίας θα πρέπει να έχει τη συγκατάθεση των δύο πλευρών, σε αντίθεση με το νερωμένο λεκτικό της δήλωσης που αναφέρεται σε διαβουλεύσεις με τις δύο πλευρές.
Η δήλωση αυτή έχει κατ’ εξοχήν πολιτικό χαρακτήρα, παρ’ όλα τα διαδικαστικά της στοιχεία. Οι καλές υπηρεσίες όμως του Μπαν Γκι-μουν και των τεσσάρων προκατόχων του έχουν νομικό χαρακτήρα και ασφαλώς διέπονται από τις αρχές του Χάρτη του ΟΗΕ. Πού πήγε η εισβολή, η κατοχή, οι πρόσφυγες, οι αγνοούμενοι, οι έποικοι και τόσα άλλα των παράνομων ενεργειών της Τουρκίας που κατάφεραν να παραβιάζουν τις διατάξεις του Χάρτη; Την αποστολή των καλών υπηρεσιών για τη λύση του Κυπριακού ανέθεσε στον Μπαν Γκι-μουν, όπως και στους προκατόχους του, το Συμβούλιο Ασφαλείας, σύμφωνα με το Άρθρο 98 του Χάρτη, που διαλαμβάνει ότι ο ΓΓ «θα εκτελεί και όσα άλλα καθήκοντα του ανατίθενται από τη Γενική Συνέλευση, το Συμβούλιο Ασφαλείας…». Σ’ αυτό είναι υπόλογος και δεν έχει κανένα δικαίωμα να καταθέσει την εντολή του, χωρίς τη συγκατάθεσή του, σε περίπτωση αδιεξόδου.
Κατά την εκτέλεση αυτού του καθήκοντος, ο Γενικός Γραμματέας οφείλει να ενεργεί σύμφωνα με τους σκοπούς και τις αρχές του Χάρτη, τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Αυτή τη θέση υποστήριξαν, τόσο ο Νταγκ Χάμαρσκελντ και ο Ου Θάντ, όσο και το Διεθνές Δικαστήριο και διάσημοι διεθνολόγοι. Αυτοί είναι οι όροι εντολής του ΓΓ του ΟΗΕ κατά την άσκηση των καλών του υπηρεσιών. Μέσα σ’ αυτό, λοιπόν, το πλαίσιο θα ανέμενε κανείς, αφελώς ίσως, από τον Γενικό Γραμματέα να πάρει σαφή θέση πάνω στις ουσιώδεις πτυχές του Κυπριακού και να αποφύγει την πολιτική των ίσων αποστάσεων.
Αυτό που συνάγεται από τη δήλωση του Μπαν Γκι-μουν είναι ότι ο ΟΗΕ αισθάνεται κόπωση, μετά από 48 χρόνια ενασχόλησης με το Κυπριακό και πιστεύει ότι επήλθε ο χρόνος να θέσει τα μέρη προ των ευθυνών τους. Είναι, βεβαίως, πρωτίστως η Τουρκία που ευθύνεται γι’ αυτή την κατάσταση, που με την αδιάλλακτη στάση της προκάλεσε την αποτελμάτωση, χρησιμοποιώντας το στείρο πέρασμα του χρόνου για να εδραιώσει τα τετελεσμένα. Σε μας εναπόκειται τώρα να πάρουμε τις όποιες γενναίες αποφάσεις χρειάζονται για να εκθέσουμε την Τουρκία, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές της διαθέσεις. Σύμμαχός μας είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας, οι αποφάσεις του οποίου μας θωρακίζουν και από τις οποίες πηγάζουν και οι καλές υπηρεσίες του Γενικού Γραμματέα. Αυτό τουλάχιστον εγγυάται η μέχρι τώρα στάση των τριών μονίμων μελών του, της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Κίνας.
