Το ψυχογράφημα του μέσου Ελληνα ψηφοφόρου θα είχε πολλά να μας πει και θα δυναμίτιζε την ταξική ανάλυση που επιχειρούν τα κόμματα της Αριστεράς.
Η απλοϊκότητα της προσέγγισης, ότι στις εκλογές αντιπαρατίθενται τα αστικά και τα λαϊκά στρώματα, δεν μπορεί να εξηγήσει ούτε την πολυπλοκότητα της διαδρομής της ψήφου ούτε τη δύναμη της απρόβλεπτης συμπεριφοράς.
Βεβαίως, η καλλιέργεια της πόλωσης με βάση την «κοινωνική αδικία» έχει επιφέρει εκλογικά κέρδη σε πάμπολλες αναμετρήσεις διεθνώς. Είναι ένα σύνθημα κατανοητό, αρεστό και ανακουφιστικό. Ωστόσο, οι κοινωνίες είναι σύνολα πιο σύνθετα, πιο τεμαχισμένα, πιο κινητικά. Η μαζική έκφραση του κοινωνικού σώματος αποτελείται από εκατομμύρια pixels, από εκατομμύρια ιδιοσυγκρασίες, η κάθε μία με τη δική της προβολή στην κοινωνία.
Γι’ αυτό προτιμώ τις αναλύσεις εκείνες που εξηγούν την κατεύθυνση της ψήφου με γνώμονα το ψυχικό οικοδόμημα του καθένα από εμάς, με αφετηρία αυτό που ονομάζουμε «προσωπικό πολιτισμό».
Οι «δυσαρεστημένοι» που συσπειρώνονται στον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι οι μόνοι «δυσαρεστημένοι» της κοινωνίας, αφού το σύνολο των ψηφοφόρων είναι απογοητευμένο. Είναι όμως οι «δυσαρεστημένοι» εκείνοι που, μέσα από την πολυμορφία και την ετερόκλητη ταυτότητά τους, συγκλίνουν σε βασικά χαρακτηριστικά της αμυντικής ψυχολογίας. Είναι οι ιδιοσυγκρασίες εκείνες που επιλέγουν μια συλλογική συστράτευση πίσω από μια εμπροσθοφυλακή που μιλάει τη γλώσσα της ανορθολογικής «ανατροπής» και της συναισθηματικής «αναίδειας». Πίσω στα «χαρακώματα», ο επίδοξος ψηφοφόρος εκτονώνει την αδυναμία του να βρει ένα στίγμα στην κοινωνία μέσα από τη βολική υιοθέτηση του ρόλου του θύματος. Το αίσθημα της ατομικής ευθύνης διυλίζεται μέσα σε ένα αμάλγαμα κρατικής υπερπροστασίας και η ανάγκη «προσβολής» ή «υπονόμευσης» της κοινωνικής, πολιτικής ή πνευματικής ιεραρχίας μεγεθύνεται όσο βαθύτερα διηθούνται τα προσωπικά συμπλέγματα.
Τα ίδια λέγονταν και στη δεκαετία του ’80 με την άνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου. Μόνο που τώρα, ο κόσμος, η Ευρώπη, η Ελλάδα, έχει περάσει ένα Τείχος, μία τεχνολογική επανάσταση, μία διεθνή κρίση. Είναι κρίμα για τους νέους Ελληνες να επιλέξουν από μειονεξία την περιθωριοποίηση.
